Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine diễn ra ác liệt hơn một năm qua, và đến nay vẫn chưa có hồi kết rõ ràng. Hàng ngàn binh sĩ đã thiệt mạng, các TP trở thành đống gạch vụn và hàng triệu người đã ly tán khi Nga kiểm soát các vùng lãnh thổ ở phía nam và đông Ukraine.
Trong bối cảnh đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong tháng này tuyên bố rằng quân đội Ukraine đã bắt đầu cuộc phản công vốn được mong đợi từ lâu của họ.
 |
Lực lượng đặc nhiệm Ukraine. Ảnh: GENYA SAVILOV/AFP/Getty Images |
Mặc dù còn quá sớm để biết liệu cuộc phản công của Ukraine có thành công hay không, song tương lai của cuộc xung đột phần lớn sẽ phụ thuộc vào kết quả cuộc phản công này, ông Seth Jones, giám đốc Chương trình An ninh Quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) nói với trang Business Insider.
Khi cuộc chiến trên bộ lớn nhất ở châu Âu kể từ năm 1945 bước vào giai đoạn mới, chuyên gia Jones vạch 6 kịch bản có thể xảy ra sau cuộc phản công của Ukraine.
Ngừng bắn
Giai đoạn tiếp theo của xung đột sẽ được quyết định bằng việc Ukraine có thể giành lại lãnh thổ nhanh hay chậm như thế nào trong cuộc phản công, ông Jones nói.
Nếu Ukraine đình trệ, điều đó có thể làm tăng triển vọng thảo luận với Nga và điều này có thể sẽ được một số quốc gia phương Tây khuyến khích.
Tuy nhiên, nếu Ukraine có thể giảm diện tích lãnh thổ do Nga kiểm soát từ 20% hiện tại còn khoảng 10-15% thì khả năng đàm phán sẽ không nhiều, ông Jones nói thêm.
 |
Xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard 2 A6. Ảnh: GETTY IMAGES /BLOOMBERG |
Các cuộc đàm phán có thể dẫn tới một lệnh ngừng bắn tạm thời, dẫn đến tình trạng tương tự tại biên giới Bắc và Nam Triều Tiên, nơi không bên nào công nhận chiến tranh đã kết thúc.
“Tuy nhiên, đó có thể không là sự kết thúc mà là trạng thái hoạt động chiến tranh đang suy giảm, ít nhất là tạm thời và trở thành một thứ gì đó gần giống một cuộc xung đột bị đóng băng vốn có thể nóng lên hoặc hạ nhiệt tùy thuộc vào các yếu tố” – ông nói thêm.
Trong kịch bản này, Nga có lẽ hy vọng rằng Mỹ và các nước phương Tây khác sẽ không còn quan tâm tới cuộc xung đột và ủng hộ Ukraine.
“Điều này cuối cùng sẽ thay đổi cán cân sức mạnh theo hướng có lợi cho Nga và cho phép nước này tái chiếm lãnh thổ theo cách lý tưởng mà họ muốn hồi tháng 2” – ông Jones nói thêm.
Thỏa thuận hòa bình
Có khả năng chiến sự ở Ukraine sẽ kết thúc bằng một thỏa thuận hòa bình, song ông Jones cho rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lún sâu vào cuộc xung đột tại đây.
“Ông Putin đã dành quá nhiều vốn liếng chính trị và quân sự để rút khỏi cuộc chiến mà không có được những thành công rõ ràng” – ông Jones nói.
Cũng theo chuyên gia này, dù không rõ nhà lãnh đạo Nga sẽ chấp nhận điều gì là thành công, nhưng ông Putin có thể chấp nhận việc Nga giữ các phần lãnh thổ kiểm soát được ở phía đông và phía nam Ukraine, mà sau đó ông có thể coi đó là mục tiêu đã định của mình.
 |
Binh sĩ Ukraine đứng cạnh xe tăng của họ gần Bakhmut. Ảnh: REUTERS |
Câu hỏi phức tạp hơn đó là Ukraine sẽ sẵn sàng từ bỏ những gì trong một thỏa thuận hòa bình. Ông Zelenskiy từng tuyên bố mục tiêu của Ukraine là giành lại tất cả vùng lãnh thổ của đất nước bị Nga chiếm đóng, gồm cả bán đảo Crimea mà Nga sáp nhập năm 2014.
“Tôi nghĩ một thỏa thuận hòa bình rất khó có thể xảy ra trong bối cảnh này và tôi nghĩ sẽ không ai nhượng bộ ai” – ông Jones nêu ý kiến.
Nga chiến thắng
Mục tiêu của Nga là kiểm soát hoàn toàn Ukraine, và ông Jones cho biết điều quan trọng cần lưu ý là Ukraine đã đạt được một thắng lợi quan trọng trong việc ngăn chặn điều đó xảy ra.
“Có thể nói rằng ít nhất đến tháng 2-2022, quân đội hùng mạnh thứ ba thế giới sau Mỹ và Trung Quốc là người Nga. Ukraine đã ngăn chặn một chiến dịch quân sự chớp nhoáng của Nga nhằm chiếm thủ đô Kiev” – ông Jones nói.
Dù mục tiêu của Nga ngày càng khó đạt được nhưng nước này có thể chấp nhận một chiến thắng dưới hình thức một thỏa thuận hòa bình, trong đó mang lại nhiều lãnh thổ hơn so với trước khi xung đột nổ ra.
 |
Binh sĩ Ukraine bắn súng phản lực chống tăng tại buổi huấn luyện ở vùng Donetsk hôm 8-5. Ảnh: Muhammed Enes Yildirim/Anadolu Agency/ Getty Images |
Với tình hình hiện nay, quân đội Nga có rất ít triển vọng cho các hoạt động tấn công vì thương vong của họ trong trận chiến giành vùng Bakhmut đã rất nặng nề, ông Jones nói.
Theo ông Jones, mục tiêu của Nga bây giờ sẽ là củng cố các lợi ích về lãnh thổ, ngăn Ukraine giải phóng thêm lãnh thổ và sau đó chơi trò chơi chờ đợi.
Nga rút lui, Ukraine giành chiến thắng
Có khả năng Ukraine sẽ giành được lợi thế ở những nơi như Luhansk và Donetsk ở phía đông và Zaporizhzhia ở phía nam như một phần của cuộc phản công.
“Không có gì phải bàn cãi khi Ukraine sẽ có thể đạt được những bước tiến lớn, nhưng việc đẩy người Nga ra khỏi mọi lãnh thổ sẽ rất khó khăn” – ông Jones nói.
Và chừng nào ông Putin còn nắm quyền thì rất khó để quân đội Nga rút quân hoàn toàn.
Chiến tranh lâu dài
Một khả năng có thể xảy ra là chiến tranh tiếp tục diễn ra ác liệt trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm mà không bên nào giành được chiến thắng rõ ràng.
Cuộc xung đột về cơ bản có thể trở thành một cuộc chiến tranh tiêu hao, với việc hai bên cố gắng chèn ép nhau đến mức sụp đổ.
Không rõ bên nào sẽ có thể cầm cự lâu hơn. Trong khi Ukraine có được sự hỗ trợ đáng kể từ phương Tây thì Nga “đơn thương độc mã”.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là quân đội Nga đã bị suy yếu đáng kể do cuộc xung đột với Ukraine, chịu tổn thất lớn về binh sĩ và vũ khí.
 |
Xe tăng Nga bị phá hủy trong một cuộc giao tranh ở làng Kamianka, vùng Kharkiv tháng 10-2022. Ảnh: Efrem Lukatsky/AP |
Tướng Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ hồi tháng 5 nói ông nghĩ rằng nhiều thập niên chiến tranh có thể xảy ra vì Nga sẽ gắng sức để đạt được các mục tiêu về mặt quân sự.
Tuy nhiên, ông nói thêm, với nhân lực của Nga, Ukraine khó có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ của mình.
“Điều đó có nghĩa là giao tranh sẽ tiếp tục đẫm máu và sẽ rất khó khăn. Và cho đến một lúc nào đó, cả hai bên sẽ đàm phán để giải quyết hoặc sẽ đi đến một kết luận quân sự” – ông Milley nói.
Chiến tranh hạt nhân và/hoặc sự can thiệp của NATO
Ông Putin nhiều lần đưa ra các mối đe dọa hạt nhân kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine hồi tháng 2-2022, đồng thời tuyên bố đó không phải trò lừa bịp.
Các quốc gia phương Tây và giới chuyên gia bị chia rẽ về mức độ nghiêm trọng của việc thực hiện mối đe dọa đó.
Ông Jones nói có những rủi ro lớn liên quan tới việc sử dụng vũ khí hạt nhân, bao gồm bụi phóng xạ hạt nhân trên lãnh thổ Nga.
Nếu quân đội Nga đối mặt một sự thất bại quân sự lớn, ông Putin có thể sử dụng vũ khí hạt nhân trên chiến trường. Tuy nhiên, ông Jones cho biết những rủi ro có thể sẽ lớn hơn bất kỳ lợi ích nào.
“Có rất nhiều rủi ro liên quan đến việc đưa ra điều cấm kỵ hạt nhân đó cả về mặt chính trị lẫn ngoại giao. Tôi nghĩ Mỹ đã thông báo khá mạnh mẽ rằng mọi giao kèo sẽ bị hủy nếu Nga sử dụng vũ khí hạt nhân” – ông nói.
Không rõ liệu NATO sẽ tham gia kịch bản đó hay không, ông Jones nói thêm. Một quan chức cấp cao trước đây từng nói một cuộc tấn công hạt nhân của Nga có thể kích hoạt “sự đáp trả vật lý” từ NATO.
Dù vậy, ông Jones nói việc NATO tuyên chiến với Nga có thể tạo ra một cuộc chiến lớn kéo theo các quốc gia khác như Trung Quốc và đây là kết quả mà khối quân sự này muốn tránh.
Thay vào đó, NATO trước tiên có thể xem xét tăng cường trừng phạt và viện trợ vũ khí cho Ukraine.
