Vào một đêm mưa ở Copenhagen năm 2022, nhà khoa học nữ 87 tuổi, vóc dáng nhỏ bé mặc quần jean, đi bốt và áo sơ mi giản dị có mặt tại sân khấu ở Koncerthuset.

Đó là nhà khoa học Shanna Swan. Bà được Science & Cocktails, một tổ chức phi lợi nhuận của Đan Mạch, mời đến nói chuyện với công chúng.

Bài diễn thuyết thu hút công chúng mê nhạc rock

Nhiều khán giả trẻ đến với buổi diễn thuyết với tâm trạng thích nghe nhạc rock hơn diễn thuyết khoa học và chỉ chờ đợi xem mặt bà - người dám chiến đấu không mệt mỏi với không ít tên tuổi khoa học lừng lẫy và các đại gia trong ngành sản xuất hóa chất toàn cầu, cũng như ngành công nghiệp nhựa.

Có vẻ các khán giả trẻ sẵn sàng bỏ về giữa chừng.

Shanna Swan, nhà dịch tễ học tốt nghiệp trường Berkeley, chậm rãi: "Tôi xin kể với các bạn về một bí ẩn: Từ cuối những năm 1930, số lượng tinh trùng ở nam giới bắt đầu một quá trình liên tục suy giảm".

Bà dẫn dắt khán giả từ những nghiên cứu mà bà đã dành cả đời về tác động của các hóa chất “gây rối loạn nội tiết” (EDC), có thể can thiệp vào các hormone tự nhiên của cơ thể.

Chúng bao gồm thuốc trừ sâu, bisphenol làm cứng nhựa để có thể sử dụng trong hộp đựng thực phẩm và bình sữa trẻ em, và phthalate làm mềm nhựa để sử dụng trong bao bì và các sản phẩm như vòi tưới vườn.

Gần đây, dấu vết của EDC đã được tìm thấy trong sữa mẹ, mô nhau thai, nước tiểu, máu và tinh dịch.

Trong ánh sáng chói lóa của ánh đèn sân khấu màu cam, bà Swan kết luận: Những sản phẩm tưởng vô hại trong tủ bếp, tủ phòng tắm hoặc nhà kho trong vườn của bạn có thể làm giảm số lượng tinh trùng.

Chúng cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản của những đứa con chưa sinh của bạn. Chúng có thể phá vỡ chức năng tuyến giáp, gây ung thư và béo phì".

Shanna Swan đã thật sự thu hút công chúng trẻ yêu nhạc rock. Không một ai bỏ về cả.

"Kẻ gây rối loạn nội tiết"

Nhưng ít ai biết bà Swan đã trải qua hai thập kỷ khó khăn và liên tục bị chống đối trong và ngoài giới khoa học.

Phản kháng mạnh mẽ nhất đến từ ngành công nghiệp hóa chất, ngành sẽ chịu tác động tài chính lớn nếu có những quy định chặt chẽ hơn.

Từ những năm 1990 trở đi, họ đã tranh thủ các nhà khoa học và một loạt bài báo nghi ngờ về những phát hiện của Swan và các đồng nghiệp của bà.

Swan là một trong những nhà khoa học bị JunkScience.com, một trang web do Steve Milloy - một người phủ nhận biến đổi khí hậu và ủng hộ ngành công nghiệp thuốc lá chủ biên, chế giễu bà là “kẻ gây rối loạn nội tiết”.

Một nghiên cứu công bố năm 2021 của một số nhà khoa học thuộc Đại học Havard còn cho rằng công việc của Swan và các đồng nghiệp có màu sắc phân biệt chủng tộc và phân biệt giới tính.

Thậm chí một đêm nọ, sau khi mài giũa lý lẽ của mình cho vụ kiện chống một công ty hóa chất, bà đã ném một số ghi chú của mình vào sọt rác của khách sạn.

Ngày hôm sau, khi đang trò chuyện với cố vấn của một công ty dược phẩm, bà nhìn thấy những mảnh giấy ghi chú đó trước mặt anh ta. Bà nhớ lại, với một chút hài hước, khi biết nhóm pháp lý đối lập gọi bà là “con đĩ đến từ California”.

Mãi đến tháng 4 vừa qua, các bộ trưởng khí hậu, năng lượng và môi trường G7 mới chấp nhận ban hành một thông cáo cam kết “tích cực ngăn ngừa ô nhiễm hóa chất, hoặc  giảm thiểu các rủi ro của các sản phẩm nhựa liên quan đến việc giải phóng các hóa chất gây rối loạn nội tiết”.