Làn sóng thúc giục điều tra lại nguồn gốc dịch COVID-19 đang ngày càng mạnh lên ở Mỹ với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị lẫn các nhà khoa học. Sự việc càng gây chú ý với thông tin Mỹ vẫn còn rất nhiều tin tình báo chưa phân tích và công bố.

Tổng thống Mỹ Joe Biden chỉ đạo các cơ quan tình báo “nỗ lực gấp đôi”
điều tra và báo cáo cho ông trong 90 ngày. Ảnh: ABC NEWS

Đằng sau chỉ đạo “90 ngày” của ông Biden

Nhớ lại tuần trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chỉ đạo các cơ quan tình báo “nỗ lực gấp đôi” điều tra và báo cáo cho ông trong 90 ngày. Điều gì đằng sau chỉ đạo này của ông?

Theo lời một số quan chức Mỹ nói với đài ABC News thì sau khi đánh giá các thông tin tình báo và các dữ liệu thô được trình lên, rõ ràng Tổng thống Biden và các quan chức hàng đầu chính phủ nhận ra còn một lượng lớn thông tin chưa được phân tích kỹ càng. Đây có thể là những chứng cứ tiềm tàng đưa ra manh mối dẫn đến nguồn gốc virus và cũng là điều nằm đằng sau câu chỉ đạo của ông Biden với các cơ quan tình báo. Sự tồn tại của số thông tin tình báo chưa được phân tích kỹ này được báo New York Times đưa đầu tiên.

Thời điểm lễ Tạ ơn năm 2019 (cuối tháng 11-2019), nhiều quan chức tình báo cảnh báo rằng có một làn sóng dịch đang di chuyển qua khu vực Vũ Hán của Trung Quốc (TQ), làm thay đổi đời sống và chuyện làm ăn của người dân. Cảnh báo này được ABC News đưa lại hồi tháng 4-2020, dựa vào nguồn thông tin cung cấp từ bốn nguồn tin được tiếp xúc với báo cáo này.

Tháng 11-2019, một số nhà nghiên cứu làm việc bên trong Viện Virus học Vũ Hán bị bệnh và nhập viện với triệu chứng chống nhiễm COVID-19 và cúm mùa, trước thời điểm TQ báo cáo các ca nhiễm đầu tiên cho WHO. Thông tin này có trong một báo cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ và được báo Wall Street Journal tiết lộ tuần trước.

Cuối mùa hè - đầu mùa thu năm 2019, hình ảnh vệ tinh được chia sẻ độc quyền với ABC News cho thấy có sự tăng đột biến lưu lượng ô tô xung quanh các bệnh viện lớn ở Vũ Hán - cho thấy virus có thể đã xuất hiện và lan tràn khắp khu vực sớm hơn nhiều so với thời điểm thế giới được cảnh báo, theo một nghiên cứu của Trường Y Harvard vào tháng 6-2020.

Với chỉ đạo nỗ lực điều tra từ ông Biden, các cơ quan tình báo sẽ sử dụng các hệ thống trí tuệ nhân tạo và huy động các nhà phân tích để rà dò mọi thứ từ các tuyên bố cho đến các bình luận trên mạng xã hội, các hồ sơ được phân loại như điện thoại bị chặn và liên lạc điện tử được lưu trữ trong cộng đồng tình báo rộng lớn của Mỹ; giữa các tổ chức như Cục Tình báo trung ương, Cơ quan An ninh quốc gia và Cơ quan Tình báo quốc phòng.

“Chúng tôi đã thu được rất nhiều thông tin nhưng cũng còn nhiều hơn nữa cần được tìm hiểu” - ông Jamie Metzl, cựu quan chức an ninh quốc gia dưới thời Tổng thống Bill Clinton và hiện là cố vấn cho WHO, đồng thời là nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức Atlantic Council (Mỹ, chuyên nghiên cứu các vấn đề quốc tế), nói với ABC News. Một thời gian dài, ông Metzl dẫn đầu một nhóm khoảng hơn 20 nhà khoa học kêu gọi phải có một cuộc điều tra sâu, độc lập về nguồn gốc dịch COVID-19, bao gồm khả năng virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm.

Khả năng Trung Quốc bị Mỹ trừng phạt?

Ngày càng nhiều nghị sĩ lưỡng đảng lên tiếng thúc giục điều tra. Thượng viện Mỹ ra nghị quyết đề nghị WHO điều tra, nếu WHO không làm thì Mỹ sẽ làm thay.

Ngày 30-5, ông Peter Hotez, nhà khoa học hàng đầu của Mỹ, giáo sư về virus và vi sinh vật học tại ĐH Y Baylor, cảnh báo rằng tương lai sức khỏe cộng đồng tùy thuộc vào mức độ thực chất của cuộc điều tra. Ông cảnh báo “sẽ có COVID-26 hay COVID-32, trừ khi chúng ta hiểu rõ ràng nguồn gốc của COVID-19”. GS Hotez cho rằng lý tưởng nên có một cuộc điều tra kéo dài khoảng 6-12 tháng ở Vũ Hán, đủ thời gian cho các nhà khoa học thu thập các mẫu điều tra và chứng cứ.

Ngày 30-5, ông Scott Gottlieb, cựu Giám đốc Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA), cũng nói rằng việc biết chắc chắn liệu virus có phải bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm hay không có liên quan đến các quyết định an ninh trong tương lai ở các cơ sở nghiên cứu tương tự trên toàn cầu, để đảm bảo rủi ro rò rỉ virus không xảy ra.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng sẽ cực kỳ khó để tìm ra sự thật nếu không có sự hợp tác của TQ. Cả ông Hotez và ông Gottlieb đồng tình rằng việc điều tra sẽ không thành nếu thiếu sự hợp tác của TQ. Về điều này, Hạ nghị sĩ Michael McCaul, nhân vật Cộng hòa cấp cao tại Ủy ban Các vấn đề đối ngoại Hạ viện, kêu gọi Mỹ cân nhắc trừng phạt kinh tế với TQ nếu nước này không hợp tác điều tra.

“Chúng ta cần kéo chuỗi cung ứng ra khỏi khu vực” - Hạ nghị sĩ McCaul nói trên đài CNN, viện dẫn đến hàng loạt ngành công nghiệp, trong đó có hàng y tế và chip bán dẫn. Theo ông, “nếu chúng ta có thể rút các chuỗi cung ứng ra khỏi TQ, họ sẽ bị tổn thương về kinh tế… và đó sẽ là đòn trừng phạt rất nặng”.

Theo báo Washington Post, xử lý chuyện điều tra nguồn gốc virus sẽ không đơn giản với chính quyền Tổng thống Biden khi ông cần phải cân bằng giữa mong muốn tìm ra sự thật khoa học với lo ngại nguy cơ cuộc điều tra kích động bạo lực chống lại người Mỹ gốc Á. Tình trạng này đã gia tăng báo động ở Mỹ sau khi đại dịch xảy ra.

Nhà Trắng cũng phải làm dịu căng thẳng địa chính trị. Những ngày qua TQ liên tục chỉ trích các diễn biến đòi điều tra lại của Mỹ, thậm chí còn đòi điều tra ngược trung tâm nghiên cứu sinh học của Mỹ ở TP Fort Detrick, bang Maryland.•