Sau quyết định ngừng giao dịch phiên chiều trên sàn HoSE ngày 1.6, trả lời báo chí, ông Lê Hải Trà - Tổng Giám đốc Sở giao dịch chứng khoán TPHCM (HoSE) - cho rằng, ngày 2.6 HoSE trở lại giao dịch bình thường.

Bình thường hay không bình thường?

Lời hứa của ông Lê Hải Trà, đã được làm rõ ngay trong phiên giao dịch sáng ngày 2.6. Sau khi HoSE mở cửa không bao lâu, lượng giao dịch tiếp tục mạnh mẽ, các dấu hiệu nghẽn lệnh, “đơ” sàn lại xuất hiện.

Không chỉ bảng điện tử của 1 hay 2 sàn thành viên mà rất nhiều sàn khác nhảy loạn nhịp, lệnh đặt mua/bán của nhà đầu tư từ sàn thành viên vào hệ thống của HoSE rất chậm.

Người viết bài này thử đặt lệnh qua 2 sàn, sàn thứ nhất mất chừng 4-5 phút lệnh mới được HoSE tiếp nhận lệnh, sàn thứ hai thì quá 5 phút. Việc chậm tiếp nhận lệnh tới 5-7 phút là quá lâu đối với giao dịch chứng khoán vốn từ lâu đã được điện tử hóa, các giao dịch có thể được khớp lệnh tính theo giây, và cơ hội cũng đến và đi tính theo từng giây.

Cũng trong phiên giao dịch sáng ngày 2.6, trước tình trạng nghẽn lệnh, “đơ” sàn, một số sàn thành viên như FPTS, VNDirect buộc tạm dừng tính năng hủy/sửa lệnh để giảm tải, trong khi nhiều công ty chứng khoán khác liên tục khuyến nghị nhà đầu tư hạn chế sử dụng tính năng này để giảm tải lượng lệnh đổ về HoSE dù biết rằng đó chẳng khác gì một sự “trói tay” nhà đầu tư.

Bảng điện tử của rất nhiều công ty thành viên tiếp tục loạn nhịp, giá khớp trên thực tế không hẳn chính xác như giá khớp hiển thị trên bảng, do việc trả kết quả và phản hồi chậm từ hệ thống của HoSE. Có hai thời điểm trong phiên sáng trên sàn HoSE cho thấy rất rõ sự gia tăng chậm chạp của thanh khoản: Thời điểm thứ nhất thanh khoản vượt mức 7.200 tỉ đồng, con số đã dừng lại rất lâu không nhích lên bao nhiêu.

Thời điểm thứ hai khi thanh khoản vượt mức 9.700 tỉ đồng vào lúc hơn 10h20, con số thanh khoản cũng gần như đứng im cho tới 11h30 nghỉ trưa, khiến hầu hết nhà đầu tư ngạc nhiên và không tin vào mắt mình. Tuy nhiên vài phút sau đó, bảng điện tử có một “cú lắc” mạnh và con số thanh khoản thay đổi trong chớp nhoáng, nhảy lên mức hơn 17.974 tỉ đồng.

Những điều đó được hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn nhà đầu tư chứng khoán chứng kiến trên các màn hình trong phiên sáng ngày 2.6.

An toàn hệ thống và minh bạch thông tin

Thông tin từ ông Lê Hải Trà, vào tháng 12.2020 lần đầu tiên HoSE xảy ra tình trạng nghẽn giao dịch, thanh khoản bình quân/phiên đạt khoảng 12.700 tỉ đồng, tháng 4.2021 tăng lên mức khoảng 16.700 tỉ đồng, và tháng 5.2021 tăng lên khoảng 22.400 tỉ đồng.

Còn theo khảo sát của chúng tôi từ số liệu công bố trên HoSE, chỉ tính 5 phiên (bình thường mỗi tuần có 5 phiên giao dịch) cuối tháng 5.2021, thanh khoản bình quân/phiên trên HoSE hơn 23.456 tỉ đồng, vượt ngưỡng 1 tỉ USD, trong đó giá trị giao dịch khớp lệnh đạt xấp xỉ 21.820 tỉ đồng/phiên.

Trên thực tế, không thể chọn phương án thỏa mãn lượng giao dịch đang gia tăng quá mạnh mà để an toàn hệ thống giao dịch của HoSE bị đe dọa. Việc bảo vệ hệ thống là cần thiết, nếu không muốn nói là hàng đầu.

Hơn nữa, trong bối cảnh thanh khoản mỗi lúc một mạnh, chưa biết trần thanh khoản có thể tăng lên tới mức nào, nếu có sự điều tiết tiếp nhận lệnh giao dịch đi vào hệ thống của HoSE thì cũng có thể hiểu được để tránh xảy ra sự cố hệ thống bị sụp đổ.

Nhà đầu tư không thể nắm rõ vấn đề kỹ thuật, chi tiết hệ thống giao dịch của HoSE, nhưng với việc lệnh giao dịch của họ phải “xếp hàng chờ” 5-7 phút mới được tiếp nhận thì không thể nói là bình thường và không có chuyện gì xảy ra.

Cần phải bảo đảm an toàn hệ thống nhưng thông tin cần được minh bạch.

Đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân trong nước, những người đã góp phần lớn nhất trong việc tạo ra “kỳ tích” của thị trường chứng khoán Việt Nam hơn một năm trở lại đây.