Tờ Nikkei Asia ngày 6-6 đưa tin Bộ Giáo dục Nhật sẽ yêu cầu các trường đại học có Viện Khổng tử cung cấp thông tin như kinh phí, số lượng sinh viên tham gia và liệu nó có can thiệp vào việc nghiên cứu của trường hay không. Danh sách các câu hỏi sẽ được chính thức hóa vào cuối năm nay.
Bên cạnh lo ngại về sự lan truyền thông tin tuyên truyền của chính phủ Trung Quốc, Tokyo cũng cảnh giác rằng các công nghệ sẽ bị rò rỉ cho phía Trung Quốc thông qua các trao đổi cá nhân. Động thái này diễn ra sau những nỗ lực của Mỹ và châu Âu nhằm điều chỉnh hoạt động của các Viện Khổng tử ở quốc gia họ.
ĐH Waseda là nơi đặt một trong 14 cơ sở Viện Khổng tử của Trung Quốc ở Nhật. Ảnh: NIKKEI ASIA
“Ngày càng có nhiều nỗ lực nhằm tìm kiếm thêm thông tin hoặc xóa bỏ các viện (Khổng tử) ở các quốc gia chia sẻ các giá trị chung, chẳng hạn như Mỹ và châu Âu. Tôi kêu gọi công bố thông tin để nâng cao tính minh bạch liên quan đến việc quản lý tổ chức và các dự án nghiên cứu” – tờ báo dẫn lời Bộ trưởng Giáo dục Koichi Hagiuda cho biết.
Theo Nikkei Asia, Trung Quốc bắt đầu thành lập các Viện Khổng tử vào năm 2004 trên toàn cầu để mở rộng phạm vi quyền lực mềm bằng cách truyền bá văn hóa và ngôn ngữ của mình. Tổ chức này ước tính có khoảng 500 chi nhánh ở khoảng 160 quốc gia và khu vực. Tại Nhật, 14 trường đại học tư thục bao gồm ĐH Waseda và ĐH Ritsumeikan đều có Viện Khổng Tử trong khuôn viên trường.
Do không cấp bằng nên tổ chức này không cần xin phép hoặc đăng ký hoạt động với chính quyền. Việc mở một Viện Khổng tử trong khuôn viên trường cũng đơn giản như cung cấp một lớp học cho công chúng tại trường đại học, khiến chính quyền khó theo dõi hoạt động của họ.
Bà Haruko Arimura, cựu Quốc vụ khanh về các biện pháp xử lý tình trạng giảm tỉ lệ sinh của Nhật, đã phát biểu tại một cuộc họp của ủy ban thượng viện vào tháng 5 rằng Viện Khổng Tử “bị các nước khác coi là mối đe dọa an ninh”. Bà Arimura sau đó đề nghị các bộ, ngành liên quan phối hợp giám sát tổ chức này.
Ông Yoshinori Hakui, người đứng đầu văn phòng giáo dục đại học của Bộ Giáo dục Nhật, nói với Quốc hội rằng “không có ví dụ nào về việc (các quốc gia khác) thành lập cơ sở văn hóa như Viện Khổng Tử” ngoại trừ Trung Quốc.
Một quan chức tại một trường đại học tư ở thủ đô Tokyo nói với Nikkei Asia rằng trường này đã được Trung Quốc đề nghị thành lập một cơ sở của Viện Khổng tử nhưng họ đã từ chối. Từ góc độ hành chính, có những lợi thế khi có các Viện Khổng Tử trong khuôn viên trường vì nó thường tạo lập một nguồn sinh viên từ các trường đại học đối tác ở Trung Quốc.
Tuy nhiên quan chức này nói thêm: “Nếu chúng tôi nghiên cứu về Đài Loan, Hong Kong và Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, chúng tôi có thể bị can thiệp”. Ông cho biết trường của ông đã tính đến khả năng nguồn tài trợ từ Trung Quốc có thể dừng lại nếu trường này thiết lập các chương trình trao đổi với các trường của Đài Loan.
Mỹ đã bắt đầu xử lý các Viện Khổng tử. Thượng viện Mỹ hồi tháng 3 đã thông qua dự luật thắt chặt giám sát tổ chức này của Trung Quốc. Đạo luật cho phép cắt nguồn quỹ liên bang cấp cho các trường đại học có Viện Khổng Tử không tuân thủ những quy tắc và quy định giám sát mới.
Số lượng cơ sở Viện Khổng tử trong các trường đại học Mỹ đã giảm từ hơn 100 vào năm 2017 xuống còn 47 vào tháng 5-2021.
Úc cũng đã thông qua một đạo luật cho phép nước này chấm dứt những hợp đồng mà các trường đại học và các địa phương ký với các Viện Khổng tử nếu chúng bị cho là đi ngược lại lợi ích quốc gia.