Kamoa-Kakula tại Cộng hòa Congo là một loạt hàng hóa hiếm trong ngành tài nguyên hiện đại. Đây là một mỏ đồng được coi là có thể sản sản xuất đủ kim loại để đáp ứng hơn 5% nhu cầu hàng năm của Trung Quốc.

Được bao quanh bởi những ngôi làng nhỏ, khu mỏ này có khoảng 7.000 nhân công và có đường riêng cho xe tải chở đá đến một lò luyện gần đó. Công ty sở hữu cũng đang nâng cấp một nhà máy thủy điện 40 năm tuổi trên sông Congo để cung cấp điện cho khu mỏ.

Giai đoạn đầu tiên của dự án trị giá 2 tỷ USD bắt đầu hoạt động vào tháng 5 – hơn 4 năm sau khi mỏ đồng có quy mô tương tự là Las Bambas ở Peru đi vào hoạt động. Dẫu vậy, các dự án khai thác quặng đồng mới – được sử dụng trong mọi thứ từ tuabin gió cho đến xe điện, lại đang được thực hiện ở mức hạn chế, bất chấp nhu cầu tăng mạnh.

Chính phủ các nước đang tung ra những gói kích thích lớn, nhằm tập trung vào tạo ra việc làm và ổn định môi trường. Sự kết hợp giữa nhu cầu tăng cao và thiếu hụt nguồn cung như vậy đang khiến nhiều chuyên gia Phố Wall và London đang dự đoán siêu chu kỳ mới đã xuất hiện và đặt ra câu hỏi liệu đồng có chuẩn bị trở thành dầu mới hay không.

Tal Lomnitzer – nhà quản lý quỹ cấp cao tại Janus Henderson, cho hay: "Chúng tôi nhận thấy khả năng chu kỳ hàng hóa sẽ kéo dài nhiều thập kỷ, được thúc đẩy bởi quá trình giảm lượng khí thải carbon của các nền kinh tế toàn cầu và chuyển sang năng lượng sạch hơn. Xu hướng này có khả năng được duy trì lâu hơn sự bùng nổ tại Trung Quốc vào đầu những năm 2000."

Giá hàng hóa đã tăng chóng mặt trong năm qua, ban đầu là nhờ nhu cầu mạnh mẽ từ Trung Quốc và gần đây là các nền kinh tế lớn khác. Sự gián đoạn về nguồn cung cũng tạo thêm động lực. Giá đồng, quặng sắt – thành phần quan trọng để sản xuất thép, giá palladium và gỗ, đạt mức cao kỷ lục trong tháng 5. Ngoài ra, các loại hàng hóa nông nghiệp bao gồm lúa, hạt có dầu, đường và sữa đều tăng giá.

Dù các chuyên gia vẫn chưa có định nghĩa thống nhất về siêu chu kỳ, nhưng từ này thường được sử dụng để miêu tả thời kỳ giá hàng hóa tăng cao hơn xu hướng dài hạn trong khoảng từ 10-35 năm. Các chu kỳ này thường được kích hoạt bởi nhu cầu tăng mạnh, đủ lớn để thúc đẩy xu hướng diễn ra trên toàn cầu và khi nguồn cung không kịp đáp ứng, theo Capital Economics.

Ben Cleary – thành viên lãnh đạo của Tribeca Investment Partners, nhận định: "Hầu hết mọi người đều cho rằng chúng ta sẽ không bao giờ chứng kiến một câu chuyện khác về ‘đô thị hóa’ như của Trung Quốc. Nhưng hiện tại, rõ ràng rằng, câu chuyện về chi tiêu vốn cho các hoạt động ‘xanh’ sẽ lớn hơn và tăng gấp bội bởi nó đang diễn ra trên toàn cầu. Phải tiêu tốn 2 nghìn tỷ USD/năm trong 40 năm để đạt lượng khí thải carbon bằng 0."

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế cho rằng sự bùng nổ của giá hàng hóa hiện nay mang tính chu kỳ hơn là cấu trúc. Nguyên nhân có thể là do nhu cầu mạnh mẽ ở Trung Quốc, sự hồi phục kinh tế hậu đại dịch ở châu Âu và Mỹ, cùng với tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng. Họ dự đoán đà tăng sẽ giảm dần khi Trung Quốc thắt chặt tín dụng.

Đúng là vậy, một số nguyên liệu thô đã giảm giá. Quặng sắt hiện giảm 10% so với mức cao kỷ lục gần đây là 233 USD/tấn vào tháng 5, do Bắc Kinh kiểm soát giá bán.

Ric Deverell – kinh tế gia trưởng tại Macquarie, cho hay: "Giá hàng hóa đã tăng vì nhu cầu quá mạnh. Nhưng phần lớn đó là sự hồi phục theo chu kỳ từ một cuộc suy thoái rất lớn. Và đương nhiên, xu hướng đó càng được thúc đẩy nhờ những gói kích thích."

Ngoài ra, những chuyên gia có quan điểm hoài nghi nhanh chóng chỉ ra rằng không phải tất cả mọi loại hóa đều bị thiếu hụt. Ví dụ điển hình là dầu mỏ. OPEC và các đồng minh vẫn chưa cắt giảm mạnh sản lượng lớn được thống nhất vào tháng 4/2020.

Tuy nhiên, đồng và những kim loại có liên quan đến đầu tư công nghiệp xanh như coban và nickel, ngay cả những người có quan điểm hoài nghi cũng chấp nhận về triển vọng tăng giá, bởi nguồn cung hạn chế và nhu cầu dự kiến sẽ leo thang.

Jeff Currie – trưởng bộ phận nghiên cứu hàng hóa tại Goldman Sachs, nhận định: "Về nỗ lực giảm phát thải carbon trên thế giới, cách duy nhất chúng ta có thể làm là sử dụng đồng, bởi không có loại kim loại nào có thể dẫn điện tốt như vậy."

Currie là người ủng hộ mạnh mẽ ý tưởng cho rằng chúng ta đang ở trong một siêu chu kỳ mới. Ông nói thêm: "Đó là lý do tại sao chúng tôi nói rằng đồng có vai trò quan trọng về mặt chiến lược như dầu, bởi nếu bạn muốn loại bỏ khí thải carbon trong vận chuyển và nhiên liệu công nghiệp thông qua điện, bạn sẽ cần đồng. Rất nhiều đồng."

Theo Goldman, một chiếc xe điện chứa lượng đồng (60-83kg) gấp 5 lần so với xe động cơ đốt trong, trong khi tuabin gió 3 megawatt sử dụng tới 4,7 tấn đồng. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết tổng quy mô thị trường của các khoáng chất quan trọng như đồng, coban, mangan và các kim loại đất hiếm khác sẽ phải tăng gấp 7 lần từ năm 2020 đến 2030.

Ông Currie chỉ ra kế hoạch về việc làm của Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thỏa thuận Xanh mới của EU là ví dụ cho việc siêu chu kỳ đều có mối liên hệ với những thay đổi về chính sách. Tuy nhiên, cũng như nhu cầu được dự kiến sẽ tăng, thị trường đồng được cho là đã chạm mức đỉnh về mặt nhu cầu, do các công ty khai thác lớn giảm đầu tư vào những dự án mới.

Christopher LaFemina – nhà phân tích tại Jefferies, cho biết: "Các công ty khai thác có khả năng tiếp tục ưu tiên lợi nhuận vốn và bảng cân đối kế toán hơn là đầu tư vào những dự án tăng trưởng thâm dụng vốn, thời gian kéo dài."

Trong khi thị trường đồng dường như nhận được nguồn cung tương đối tốt trong vài năm tới, nhờ sự phát triển của các dự án đã có như Kamoa và Quellaveco, thì nguồn cung cho những dự án mới lại khá thấp.

Sau khi chi đến hàng tỷ USD trong đợt bùng nổ giá hàng hóa gần đây nhất vào những thương vụ đắt đỏ và các dự án đầy tham vọng, ngành công nghiệp khai thác đã cắt giảm đáng kể chi tiêu và tập trung vào việc trả cổ tức bằng tiền mặt cho cổ đông.

Kết quả là, chi tiêu vốn cho hoạt động khai thác và luyện kim trên toàn cầu – vốn đạt đỉnh 220 tỷ USD vào năm 2012, chỉ đạt 1 nửa con số này vào năm ngoái, theo Wood Mackenzie. Theo Tribeca, chi tiêu cho hoạt động thăm dò cũng giảm mạnh từ 35,7 tỷ USD vào năm 2012 xuống còn hơn 10 tỷ USD vào năm ngoái.

Bất chấp giá hàng hóa tăng cao, các công ty khai thác cũng không muốn hoặc không thể ký kết những dự án mới đối với đồng. Trừ khi xu hướng này thay đổi, Goldman Sachs nhận thấy nguồn cung đồng hàng năm sẽ thiếu hụt khoảng 8,2 triệu tấn vào năm 2030. Sản lượng đồng tinh chế toàn cầu năm ngoái là 23,5 triệu tấn.

Trong khi đó, những dự án đồng cao cấp ở các khu vực khai thác an toàn có đủ điều kiện pháp lý lại ngày càng khó tìm. Ví dụ, nhưng đề xuất thay đổi về thuế ở Chile và Peru – chịu ảnh hưởng bởi cuộc bầu cử tổng thống gây chia rẽ, có thể gây khó khăn cho các nhà khai thác từ nước ngoài đầu tư vào 2 quốc gia sản xuất đồng lớn nhất thế giới.

Chưa dừng ở đó, các mỏ khai thác cũ và mỏ quặng nghèo tạo ra những thách thức khác với ngành khai thác. Điều này đặc biệt rõ ràng ở Chile, nơi Codelco – công ty khai thác đồng lớn nhất thế giới, cần chi 35 tỷ USD từ nay đến 2030 để duy trì sản lượng ổn định hàng năm ở mức 1,6-1,7 triệu tấn.

Giả sử, tất cả dự án đều được phê duyệt, thì có thể phải mất đến 10 năm để phát triển các dự án đồng mới. Do đó, ngay cả khi ngành khai thác quyết định "mở hầu bao" ngay lúc này, thì có thể đã quá muộn để ngăn chặn tình trạng thâm hụt nguồn cung lớn vào cuối thập kỷ này.

Tham khảo Financial Times