Tổng thống Mỹ Joe Biden đang có chuyến công du châu Âu và theo lịch trình thì hôm nay (14-6) ông sẽ dự hội nghị thượng đỉnh khối Hiệp ước an ninh Bắc Đại Tây Dương (NATO) và thượng đỉnh Mỹ - Liên minh châu Âu (EU) tại Brussels (Bỉ). Đây là hội nghị thượng đỉnh EU - Mỹ đầu tiên ông Biden tham gia kể từ năm 2014 và thượng đỉnh NATO đầu tiên kể từ năm 2018.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg (ngồi, phải) đến thăm Mỹ và gặp
Tổng thống Mỹ Joe Biden (ngồi, trái) tại Nhà Trắng ngày 7-6. Ảnh: NATO
Ông Biden cần gì ở NATO và EU?
Trong một bài viết trên hãng tin Bloomberg, ông James Stavridis, Đô đốc hải quân Mỹ về hưu và là cựu Tư lệnh tối cao NATO, là trưởng khoa danh dự tại Trường Luật và Ngoại giao thuộc ĐH Tufts (Mỹ), nhận định chuyện ông Biden chọn châu Âu là điểm công du nước ngoài đầu tiên hoàn toàn hợp lý. Ông Biden sẽ cố làm suôn sẻ lại quan hệ với châu Âu vốn gập ghềnh từ thời người tiền nhiệm Donald Trump.
Tuần rồi, Thư ký Nhà Trắng Jen Psaki cho biết ông Biden sẽ nhân các cuộc thượng đỉnh lần này “củng cố an ninh xuyên Đại Tây Dương trước những thách thức từ Nga và Trung Quốc (TQ)”, cũng như “điều chỉnh NATO để giải quyết các mối đe dọa như tấn công mạng và biến đổi khí hậu”. Ông Stavridis cũng cho rằng ông Biden sẽ bàn với các lãnh đạo NATO xem có thể hợp tác cùng nhau như thế nào để đối phó với Nga và TQ.
Nga và TQ được xem là những đối thủ hàng đầu trong chiến lược an ninh của Mỹ. Và bất lợi hơn cho Mỹ là hai nước này đang dần xích lại gần nhau. Từ Sáng kiến Vành đai - Con đường của TQ, ông Stavridis cảnh báo rằng nước này sẽ nỗ lực thiết lập trật tự thế giới bất lợi cho Mỹ và châu Âu.
Trong bối cảnh này, Mỹ sẽ phải cần một mạng lưới đồng minh, đối tác và bạn bè vững chắc để giúp cân bằng ảnh hưởng của Nga và TQ. Có thể nói so với Nga và TQ, Mỹ có hệ thống đồng minh, đối tác sôi nổi và có năng lực hơn trên khắp thế giới. Tuy nhiên, nếu đánh giá về tính hiệu quả thì Mỹ chỉ có thể tìm thấy ở châu Âu sự hợp nhất của các giá trị, kinh tế, khả năng quân sự và công nghệ trên quy mô cần thiết để đối phó đe dọa từ Nga và TQ.
| “Nước Mỹ trở lại” là chủ trương của Tổng thống Joe Biden, đối lập với |
Châu Âu còn nhiều băn khoăn
Vậy để củng cố quan hệ với châu Âu, ông Biden sẽ phải làm thế nào? Theo ông Stavridis, điều quan trọng trước tiên là ông Biden phải đầu tư quan hệ với các lãnh đạo NATO và EU, cụ thể là với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg. May mắn là điều này không khó với ông Biden - vốn có hàng chục năm kinh nghiệm về đối ngoại.
Để kéo châu Âu về phía mình đối phó TQ thì Mỹ sẽ phải tính đến cả các yếu tố quân sự - ngoại giao và kinh tế. Về quân sự và ngoại giao, tốt nhất nên tăng cường hợp tác trong các chiến dịch, chủ trương chung, chẳng hạn như cùng đẩy lùi các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của TQ ở Biển Đông, theo ông Stavridis. Trước mắt, Pháp và Đức đã cam kết thực hiện tuần tra tự do hàng hải trong khu vực với sự hợp tác của Mỹ. Tháng trước, một nhóm tác chiến tàu sân bay của Anh đã tiến hành tuần tra trên biển tới Đông Á qua Ấn Độ Dương. Chuyện kéo châu Âu gia nhập nhóm “Bộ tứ” (Úc, Ấn Độ, Nhật, Mỹ) cũng có ý nghĩa. Còn về mặt kinh tế, yếu tố quan trọng là tăng mức độ hợp tác giữa Mỹ và châu Âu về thương mại và công nghệ.
Tuy nhiên, thực tế có phần phức tạp hơn. Theo báo South China Morning Post, hầu hết các lãnh đạo châu Âu đều đã mong ông Biden chiến thắng trong cuộc bầu cử năm ngoái ở Mỹ nhưng hơn bốn tháng tổng thống qua của ông đã khiến các lãnh đạo này có phần thất vọng và lo lắng. Dù chủ trương “Nước Mỹ trở lại” nhưng ông Biden vẫn giữ một số chính sách gây tranh cãi của ông Trump.
Chính phủ ông Biden vẫn chưa dỡ các khoản thuế quan áp lên nhôm và thép châu Âu, chưa bỏ lệnh cấm bay với EU. Chưa kể việc Mỹ bất ngờ muốn bỏ bằng sáng chế vaccine ngừa COVID-19 cũng đặt châu Âu vào tình huống khó xử. Một trở ngại nữa trong quan hệ giữa Mỹ và châu Âu là bất đồng quanh dự án đường ống dẫn khí Nord Stream 2 kéo từ Nga sang Đức.
Tuần trước, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết khi họp với NATO, ông Biden sẽ đề cập chuyện chia sẻ chi phí liên minh, góp tiền cho các chiến dịch và các cuộc tập trận của khối. Thư ký Nhà Trắng Psaki cũng nói ông Biden sẽ nỗ lực “đảm bảo sự chia sẻ trách nhiệm công bằng hơn giữa các đồng minh”.
Chưa biết quan hệ giữa Mỹ với NATO và EU tới đây sẽ thế nào khi ngày 11-6, chỉ vài ngày trước khi họp thượng đỉnh với ông Biden, Tổng thư ký NATO Stoltenberg lên tiếng rằng khối này sẵn sàng hợp tác với Nga và chờ Moscow trả lời về việc NATO đề xuất họp Hội đồng Nga - NATO, theo hãng tin Sputnik.•
| Châu Âu không phải là ưu tiên của ông Biden? Trang tin Politico chỉ ra một số quyết định của ông Biden trong chọn lựa nhân sự và chính sách cho thấy châu Âu không phải là ưu tiên của ông. Ông Biden lập một số vị trí quyền lực “điều phối viên” chính sách an ninh của Mỹ phụ trách các khu vực trên toàn cầu, trực thuộc Hội đồng An ninh quốc gia. Hai nhân vật năng lực và nhiều kinh nghiệm Kurt Campbell và Brett McGurk lần lượt được chọn phụ trách hai khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và Trung Đông. Tuy nhiên, đến thời điểm này, chưa hề có vị trí này cho khu vực châu Âu. Điều này phản ánh thực tế rằng Trung Đông có nhiều vấn đề Mỹ cần lưu ý với châu Âu, trong khi đó các đối tác châu Á của Mỹ - Nhật, Hàn Quốc, Úc, Ấn Độ - có tầm quan trọng trong việc đối phó TQ hơn các nước châu Âu ở xa. Đến thời điểm này, chỉ mới có hai lãnh đạo nước ngoài đến Nhà Trắng gặp ông Biden là thủ tướng Nhật và tổng thống Hàn Quốc. |