TẾT ĐOAN NGỌ NGƯỜI HOA CÓ BÁNH BÁ TRẠNG THÌ NGƯỜI SÀI GÒN NHẤT ĐỊNH PHẢI CÚNG BÁNH Ú LÁ TRE

Vào ngày Tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5 âm lịch thì mỗi miền, mỗi vùng sẽ có một truyền thống khác nhau và có một món bánh khác nhau để chọn dâng lên ông bà, tổ tiên. Riêng tại Sài Gòn và một số tỉnh tại miền Tây, ngoài món bánh Bá Trạng nổi tiếng của cộng đồng người Hoa thì dĩ nhiên, bánh ú lá tre là thứ không thể thiếu để dâng lên bàn thờ ông bà vào dịp Tết Đoan Ngọ này.

Một chiếc bánh ú lá tre được nấu chín với màu chuẩn đẹp, nếp đủ dẻo mịn đạt chuẩn để dâng hương lên bàn thờ ông bà vào dịp Tết Đoan Ngọ tại miền Tây và miền Nam.

Tuy nhiên bánh ú lá tre của người Nam có phần đơn giản hơn rất nhiều so với bánh Bá Trạng của cộng đồng người Hoa tại quận 5. Theo đúng truyền thống, phần nếp của bánh ú lá tre phải được ngâm với nước tro giúp bánh khi chín sẽ trong, đậm màu, khi cắn cảm giác hơi giòn giòn và hương vị vô cùng đặc biệt. Đó cũng chính là sự khác biệt lớn nhất trong món bánh ú lá tre nên có không ít người còn gọi nó với cái tên bánh ú tro là vì vậy.

Đây là món bánh truyền thống khá lâu đời nên mọi năm vào dịp này sẽ có vài khu trong thành phố cùng nhau nấu bánh để bán sỉ và lẻ cho các khu vực khác. Trong đó, nổi tiếng nhất là xóm bánh ú quận 8 nằm trên đường Phạm Thế Hiển đến nay đã tồn tại hơn 50 năm.

Bánh Bá Trạng cầu kỳ trong nguyên liệu làm nhân thì bánh ú lá tre lại cực kỳ đơn giản chỉ với đậu xanh, mứt bí xào lên là xong.

Theo cô Tươi, một trong những gia đình trụ với nghề này cho biết: "Mỗi năm cứ đến ngày này là cả xóm ở đây xôn xao cả lên. Thường mùng 1, trễ nhất là mùng 2 mọi người đã bắt đầu chuẩn bị làm lá, ngâm nếp, ngâm đậu để ngay sau đó là bắt tay gói rồi luộc bánh để kịp cho bà con người ta mua về cúng Tết. 

Vất vả thì nghề nào cũng có, nhưng cô thấy cứ tới ngày này là cả xóm vui lây vì không khí rộn ràng không khác gì ngày Tết vậy".

Tuy nhiên do tình hình Covid - 19 năm nay khá phức tạp, nên cả xóm cũng không tụ họp làm nhiều như trước mà "mạnh nhà nào thì nhà nấy làm". Mọi thứ cũng gói ghém trong khuôn khổ từ nhà ra tới cửa để đảm bảo đúng quy định và an toàn sức khỏe cho mình.

Cũng theo cô Tươi cho biết hiện ở xóm còn khoảng trên dưới 10 hộ còn theo nghề truyền thống này. Đa phần mọi người làm để bán sỉ hoặc phân phối lại cho các cửa hàng khác trong thành phố. "Vì một năm cũng làm có 1 lần nên chẳng tốn thời gian bao nhiêu. Đây cũng là dịp để giúp mọi người kiếm thêm thu nhập trong thời điểm dịch phải nghỉ làm ở nhà như thế này".

Phần nhân ngon là phải vừa đủ ngọt, bùi, mịn và khi cắt ra cảm giác như có chút mật tươm ra bên ngoài.

ĐIỀU KHÔNG PHẢI AI CŨNG BIẾT VỀ LOẠI BÁNH HIẾM HOI ĐƯỢC GÓI BẰNG LÁ TRE

Bánh truyền thống không chỉ riêng miền Nam, miền Tây hay miền Bắc thì đa phần đều được gói bằng đủ các loại lá. Điển hình như lá dong, lá dừa, lá chuối,... duy có bánh ú cúng Tết Đoan Ngọ lại được gói bằng lá tre. Đây không phải là điều mà ai cũng biết nhưng lại ẩn chứa một ý nghĩa vô cùng đặc biệt.

Lá tre với kết cấu dài, ốm nên không dễ để dùng vào việc gói bánh.

Theo quan niệm xưa, tháng 5 âm lịch thường có khí hậu khá oi bức, nắng thì gắt, mưa cũng thất thường nên rất dễ đổ bệnh. Chính vì vậy mà khi làm bánh ú, ông bà xưa đã dùng lá tre kết hợp vì biết chúng có tác dụng giúp dễ tiêu hóa, giải nhiệt và tiêu độc nên khi ăn sẽ bổ trợ được cho sức khỏe. Nhưng đổi ngược lại lá tre lại khá nhỏ lại còn dài, nên ngoài việc dùng để gói bánh ú ra thì cũng rất khó để dùng cho các loại bánh phổ biến khác.

Do đã quen tay nên người dân tại xóm bánh ú lá tre quận 8 mỗi ngày có thể gói từ vài trăm đến cả nghìn chiếc/người.

Tay nghề của các người thợ gói bánh cũng phải thật khéo léo thì bánh mới đều, đẹp, không bị hở sẽ khiến nước ngấm vào bên trong.

Bánh sẽ được nấu trong khoảng 2 - 3 giờ đồng hồ là chín.

Sau đó vớt ra rồi trụng qua nước lạnh để lá tre giữ được màu xanh và nhanh nguội cho dễ vận chuyển.

Đây chính là phần bên trong chiếc bánh ú lá tre với màu vàng thẫm, nhân bánh đậu xanh mềm mịn vô cùng hấp dẫn.

Do thói quen và sở thích riêng của nhiều người ngày càng khác biệt nên khoảng 2, 3 năm nay người dân tại xóm bánh ú quận 8 đa phần đều nhận làm riêng theo đơn đặt hàng của khách.

"Người thì thích ăn nhạt, người thì thích ngọt đậm đà, cũng có người thích thêm sầu riêng trộn cùng với đậu xanh nên tốt nhất là nhận order theo từng yêu cầu khác nhau của khách với điều kiện tối thiểu là 50 cái. Vậy đó mà khách chịu nên năm nay đa phần là cô làm theo đơn chứ không có bán lẻ nhiều như các năm trước" - cô Thảo tại xóm bánh quận 8 chia sẻ.

NM; ẢNH: ANDY TRAN