• Iraq bất ngờ tuyên bố không cho Mỹ mở căn cứ quân sự trên lãnh thổ
• Afghanistan sẽ ra sao khi không còn quân Mỹ?

“Không có chuyện Pakistan cung cấp cho họ [Mỹ] các căn cứ, chúng tôi phải tính đến những lợi ích của chính mình”, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Pakistan khẳng định vào ngày 7-6 khi trả lời một bài báo trên New York Times và tuyên bố rằng các cuộc đàm phán về việc thiết lập một hoặc nhiều căn cứ của Mỹ trên đất nước Pakistan đang được tiến hành. Thời gian không còn nhiều cho Washington. 

Với hơn 50% quân số và khả năng quân sự hiện ở bên ngoài Afghanistan, Mỹ sẽ không còn bất kỳ căn cứ quân sự nào ở nước này vào ngày 11-9-2021. Tuy nhiên, khả năng Taliban giành quyền chi phối Afghanistan đang dần hiện ra cùng lúc với việc Mỹ rút quân. Và điều này, chính CIA đã thừa nhận.

Quân đội Mỹ chuẩn bị rút khỏi Afghanistan.

Do đó, CIA và tình báo quân sự Mỹ đang ráo riết tìm kiếm một quốc gia láng giềng với Afghanistan có khả năng đặt căn cứ không quân để từ đó Washington có thể thu thập thông tin tình báo, theo dõi và tấn công Taliban nếu cần. Vấn đề là Mỹ có ít bạn bè trong khu vực.

Dần bị cô lập trong khu vực

Ở phía Tây của Afghanistan là Iran, vì những lý do rõ ràng, sẽ không bao giờ chấp nhận cho Mỹ đặt căn cứ trên đất của mình. Điều tương tự cũng xảy ra đối với các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở phía Bắc Afghanistan, chẳng hạn như Tajikistan, Turkmenistan hay thậm chí là Uzbekistan. Như New York Times giải thích, những điều này sẽ gây nguy hiểm cho mối quan hệ với Moscow khi các nước trên tiếp nhận các cơ sở quân sự như vậy của Mỹ. Chắc chắn nước tiếp nhận sẽ không thu được nhiều lợi ích từ chúng.

Pakistan, nơi Washington không còn căn cứ nào kể từ khi họ bị trục xuất vào năm 2011 vì tranh chấp về cách tiếp cận tương ứng của họ trong cuộc chiến chống khủng bố. Tuy nhiên, trên đất nước thứ hai mà người Mỹ muốn đặt tầm ngắm của họ, nhưng không thành công, căn cứ gần nhất sẽ là ở Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, khoảng 1.688 km đường chim bay.

Do đó, “căn cứ Mỹ muốn đặt chỉ có thể ở Pakistan. Điều này sẽ cho phép họ hỗ trợ các hoạt động trên bộ của quân đội Afghanistan bằng đường hàng không và ngăn cản Taliban lên nắm quyền”, Tướng Alain Lamballe, chuyên gia về Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu tình báo Pháp (CF2R), giải thích. Theo ông Lamballe, nỗ lực của người Mỹ sẽ bị lãng phí. Người Pakistan không còn nhìn về phương Tây nữa mà hướng về phương Đông. Một hướng địa chính trị mới quyết định các lựa chọn chiến lược của họ.

“Ưu tiên của Pakistan hiện nay là mối quan hệ với Trung Quốc. Điều này cũng ảnh hưởng đến quyết định của Pakistan. Trung Quốc hoàn toàn không muốn người Mỹ có căn cứ trong khu vực và đặc biệt là không phải ở Pakistan”, vị tướng này giải thích.

Thật vậy, trong những năm gần đây, Pakistan đã trở thành một trong những trụ cột của dự án Con đường Tơ lụa mới của Trung Quốc. Bắc Kinh đã đầu tư hàng tỷ đô la vào cơ sở hạ tầng của Pakistan, đặc biệt là giao thông (đường cao tốc, bên cảng).

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Pakistan Imran Khan.

Pakistan không muốn “xúc phạm” Trung Quốc hay Taliban...

Tổng cộng, Bắc Kinh đã cam kết đầu tư khoảng 60 tỷ USD vào Pakistan. Ngoài khía cạnh kinh tế, “quân đội lớn nhất thế giới” cũng đang “giúp một tay” cho Pakistan trong cuộc xung đột cường độ thấp với Ấn Độ ở Kashmir.

Do đó, không có khả năng Islamabad, vốn nhận hàng tỷ USD và viện trợ quân sự từ Trung Quốc, lại muốn quay lưng với Bắc Kinh bằng việc cung cấp một căn cứ quân sự cho Washington. Đặc biệt, thậm chí không tính đến biến số của Trung Quốc, không có gì đảm bảo rằng việc thiết lập căn cứ của Mỹ sẽ bảo toàn các lợi ích an ninh của Pakistan. “Người Pakistan vô cùng lo lắng về tình hình ở Afghanistan, bởi vì họ không biết Taliban sẽ có khả năng xuất hiện như thế nào”, tướng Lamballe cảnh báo.

Islamabad cho đến nay vẫn duy trì mối quan hệ đặc quyền với Taliban Afghanistan, “lực lượng này đảm bảo cho họ một biên giới phía Tây yên tĩnh, cho phép họ tập trung lực lượng vào biên giới phía Đông với Ấn Độ”. Chẳng ai dại gì chọc tức Taliban, tổ chức có thể sớm nắm quyền ở Afghanistan.

..vẫn mong muốn duy trì quan hệ với Washington

Khi từ chối cho Mỹ xây dựng căn cứ, chuyên gia Lamballe tin rằng người Pakistan “sẽ tự hỏi làm thế nào để không làm mất lòng người Mỹ”. Các cuộc đàm phán sẽ đi về đâu. Hai nước vẫn là đồng minh trên danh nghĩa một cách hiệu quả, đặc biệt là trong cuộc chiến chống khủng bố, ngay cả khi các mục tiêu của họ ở Afghanistan hoàn toàn bị phản đối. Hơn nữa, theo tướng Lamballe, “việc từ chối này sẽ không có hậu quả đáng kể nào” đối với quan hệ giữa Washington và Islamabad.

Liên quan đến những động thái của Trung Quốc, phát biểu tại cuộc họp 3 bên gồm các ngoại trưởng Afghanistan, Pakistan và Trung Quốc, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã kêu gọi tăng cường hợp tác khu vực sau khi quân đội NATO do Mỹ lãnh đạo rút khỏi Afghanistan. 

Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường hợp tác giữa 3 nước sau khi quân đội nước ngoài rút khỏi Afghanistan nhằm đảm bảo sự ổn định của đất nước. Nhà ngoại giao Trung Quốc nhắc lại sự cần thiết của việc rút quân thường xuyên và có trách nhiệm khỏi Afghanistan, kêu gọi ngăn chặn sự xấu đi của tình hình an ninh và không cho phép các nhóm khủng bố giành lại quyền kiểm soát đất nước.

Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, 3 bên đã đạt được đồng thuận 8 điểm, trong đó có các thỏa thuận nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình và “hoan nghênh Taliban gia nhập nhóm điều hành đất nước”; củng cố lòng tin và quan hệ chính trị, với việc Trung Quốc đóng “vai trò tích cực trong việc cải thiện và phát triển quan hệ giữa Afghanistan và Pakistan”; làm sâu sắc hơn hợp tác Vành đai và Con đường, mở rộng quan hệ kinh tế và thương mại; tăng cường nỗ lực chống khủng bố. 

Trong những năm gần đây, Trung Quốc tăng cường can dự không chỉ với Afghanistan và Pakistan, mà còn ở Trung Á, đặc biệt là Tajikistan, với vấn đề an ninh được đặt lên hàng đầu.

Mộc Thạch (Tổng hợp)