Người dân công đức vào hòm công đức tại chùa Quán Sứ, Hà Nội - Ảnh: T.ĐIỂU
Thượng tọa Thích Đức Thiện - phó chủ tịch, tổng thư ký Hội đồng trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, đại diện cho Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam - ký văn bản góp ý dự thảo thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn quản lý, thu chi tài chính cho công tác tổ chức lễ hội và tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội mà bộ này vừa đưa ra lấy ý kiến nhân dân hồi cuối tháng 4-2021.
Văn bản được gửi tới Ban Dân vận Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, Ban Tôn giáo Chính phủ, Bộ Tư pháp, Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch.
Theo đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam góp ý thông tư "không đảm bảo tính chính xác, phổ thông, rõ ràng, dễ hiểu của ngôn ngữ văn bản pháp luật". Cụ thể, thông tư sử dụng thuật ngữ "tiền công đức" nhưng không giải thích, định nghĩa trong chính văn bản dự thảo thông tư này cũng như trong bất kỳ văn bản pháp luật nào của Nhà nước.
Trong thực tế đời sống, thuật ngữ này chỉ được sử dụng cá biệt trong Phật giáo và một số tôn giáo, tín ngưỡng chứ không phải được sử dụng trong tất cả các tôn giáo ở Việt Nam. Cùng bản chất pháp lý như "tiền công đức" thì các tôn giáo khác sử dụng các từ như "tiền lễ", "tiền khấn", "tiền dâng".
Vì vậy, dự thảo thông tư chỉ sử dụng thuật ngữ được dùng cá biệt cho Phật giáo và một số tôn giáo khác là "tiền công đức" sẽ không đảm bảo sự bình đẳng giữa các tôn giáo trước pháp luật.
Thứ nữa, theo Giáo hội Phật giáo Việt Nam, quy định này cũng không đảm bảo quyền sở hữu riêng của Giáo hội Phật giáo Việt Nam và nhà tu hành đã quy định trong Hiến pháp và pháp luật hiện hành.
Giáo hội dẫn ra các điều khoản trong Luật tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016, Bộ luật dân sự năm 2015 để khẳng định tổ chức tôn giáo có quyền "nhận tài sản hợp pháp do tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tự nguyện tặng cho và nó là tài sản của giáo hội và nhà tu hành là thành viên của giáo hội".
Giáo hội cũng dẫn điều 53 Hiến pháp năm 2013 để khẳng định tiền công đức không phải là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.
Giáo hội cho biết các cơ sở tôn giáo của Giáo hội Phật giáo Việt Nam đồng thời là di tích (đối tượng điều chỉnh của thông tư quản lý tiền công đức) và có hoạt động lễ hội thì có ba nguồn thu độc lập với ba chủ thể quản lý khác nhau:
Một là tiền, tài sản công đức cho cơ sở tôn giáo, nhà tu hành để hoạt động tôn giáo, xây dựng cơ sở vật chất và nuôi dưỡng, bảo đảm sinh hoạt cho nhà tu hành thì thuộc quyền quản lý của trụ trì.
Hai là tiền, tài sản tài trợ cho việc bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị của di tích thì thuộc quyền quản lý của ban quản lý di tích.
Ba là tiền, tài sản tài trợ cho hoạt động lễ hội thì thuộc quyền quản lý của ban tổ chức lễ hội.
Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng dự thảo thông tư "rất mập mờ" giữa các loại tiền này, đánh đồng hai loại tiền có tính chất tâm linh (tiền công đức) và tính chất thế tục (tiền tài trợ). Theo giáo hội, tiền công đức phải do giáo hội mà đại diện là các trụ trì quản lý chứ không phải Nhà nước trực tiếp quản lý và định đoạt như dự thảo thông tư quy định.
Giáo hội đề nghị Bộ Tài chính phân định rõ ràng, minh bạch "tiền công đức cho cơ sở tôn giáo, nhà tu hành" hoàn toàn khác với "tiền tài trợ cho di tích, hoạt động lễ hội", để không quản lý tiền công đức.
Bởi nếu Nhà nước trực tiếp quản lý và định đoạt việc sử dụng tiền công đức "sẽ làm tục hóa, giải thiêng tiền công đức cúng dường Tam Bảo, làm tổn thương đến giáo lý, lễ nghi, niềm tin tôn giáo của tín đồ Phật tử".
Giáo hội khuyến nghị Nhà nước không nên thế tục hóa tính thiêng của tiền công đức và cho rằng trong lịch sử pháp luật và lịch sử Phật giáo Việt Nam, chưa bao giờ xuất hiện việc Nhà nước trực tiếp quản lý và định đoạt việc sử dụng tài sản của Phật giáo.
Giáo hội kết luận dự thảo thông tư về quản lý thu chi tiền công đức "không hợp hiến, không hợp pháp, không phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc, không tôn trọng niềm tin, giáo lý và lễ nghi tôn giáo, không bảo đảm quyền sở hữu riêng của tổ chức tôn giáo và nhà tu hành, không bảo đảm sự bình đẳng của các tôn giáo trước pháp luật và không khả thi trong thực tiễn".
Vì vậy, Giáo hội kiến nghị Bộ Tài chính hoàn thiện dự thảo thông tư theo hướng hủy bỏ toàn bộ các quy định về quản lý thu chi tiền công đức hoặc bổ sung quy phạm định nghĩa tiền công đức và xác định rõ Nhà nước không quản lý thu chi tiền công đức được cúng dường (tặng cho) tổ chức, cơ sở tôn giáo, nhà tu hành.
Giáo hội cũng khẳng định nếu trong trường hợp thông tư vẫn giữ quy định Nhà nước quản lý thu chi tiền công đức, Giáo hội Phật giáo Việt Nam "sẽ xem xét thay thế thuật ngữ 'tiền công đức' bằng thuật ngữ 'tiền cúng dường Tam Bảo' trong các văn bản và hoạt động tôn giáo của Giáo hội để tự bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp của Giáo hội và nhà tu hành".
Giáo hội Phật giáo Quảng Ninh đề nghị Nhà nước không nên quản lý tiền công đức TTO - Giáo hội Phật giáo tỉnh Quảng Ninh đưa ra nhiều lý do để kiến nghị không quản lý tiền công đức như: xếp hạng di tích không đồng nghĩa quốc hữu hóa di tích, tiền công đức tại các chùa Phật giáo là tài sản của Giáo hội…