Khu phố cũ Geylang được quy hoạch ngăn nắp và thoáng đãng - Ảnh: LÊ VĂN ĐÔ

TP.HCM cần sắp xếp lại các khu vực đô thị trọng yếu hiện tại, đồng thời tận dụng dư địa và động lực của TP Thủ Đức để tạo ra điểm nhấn cho một vùng đô thị có quy hoạch hài hòa kết hợp quy trình tổ chức dịch vụ thông minh, góp phần nâng tầm tư duy thiết kế và quản lý đô thị của TP.HCM tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.

Nhiều đô thị nổi tiếng trong khu vực và trên thế giới được quy hoạch theo hướng tạo nên sự hài hòa giữa nét cổ điển và tính hiện đại, các hiện trạng kiến trúc cổ kính thường là điểm nhấn cho những công trình hiện đại.

Đơn cử, khi băng qua đại lộ Orchard (Singapore) nhộn nhịp xe cộ và tầng tầng lớp lớp cao ốc chọc trời, chúng ta vẫn có thể rẽ vào con đường Emerald Hill yên tĩnh, trầm mặc, có hai dãy nhà một tầng giữ nguyên kiểu kiến trúc gần giống phố cổ Hội An.

Quy hoạch hài hòa sẽ giúp giảm bớt áp lực đô thị. TP Thủ Đức phù hợp để thực hiện những mô hình như quảng trường đi bộ giữa khu trung tâm kinh tế sầm uất kết hợp với các không gian hoài cổ/cổ kính, thanh thoát nhưng lắng đọng đời sống hiện đại, giữ vai trò chuyển tiếp, giảm tải áp lực.

Các không gian này nên thiết kế lùi về phía sau các trọng điểm thương mại, dịch vụ hoặc xen kẽ hợp lý trong một tổng thể kiến trúc. Nơi đây sẽ tổ chức những loại hình dịch vụ đa dạng, sống động, có yếu tố đường phố.

Ví dụ, các nhà hàng, gian hàng ẩm thực, quán rượu được tổ chức phía trong các dãy nhà hai bên; còn 2/3 lòng đường ở giữa là bàn ghế, mái che sử dụng chung, tuân theo quy chuẩn; người đi bộ sử dụng 1/3 lòng đường còn lại. Mỗi khu phố phục vụ dịch vụ phải thiết kế khác nhau, tránh sự nhàm chán và bát nháo.

Khi đầu tư xây dựng một khu vực đô thị, vấn đề đặt ra đối với quy hoạch cao tầng là kiến trúc cũ - mới đan xen nhưng không làm phá vỡ thẩm mỹ thị giác và sự hài hòa tổng thể. Nhà quản lý đô thị nên chú ý đến màu sắc, hình thù của các khối kiến trúc và sắp đặt các không gian chuyển tiếp hiệu quả.

Phố cổ kính tạo điểm nhấn cho trung tâm sầm uất ở Singapore - Ảnh: LÊ VĂN ĐÔ

Ở những quốc gia đa văn hóa, đa tôn giáo như Malaysia, sự hiện diện đồng thời của những thánh đường Hồi giáo, chùa của Phật giáo, đình của người Hoa, đền điện của tôn giáo bản địa bên cạnh các cao ốc hàng chục tầng trong một tổng thế kiến trúc là hết sức bình thường.

Nhưng các khối kiến trúc nói trên vẫn tồn tại hài hòa làm tôn lên bản sắc đa dạng của đô thị. Bí quyết nằm ở việc sắp đặt thông minh các không gian chuyển tiếp, đường sá, cây xanh tạo nên sự tương tác vô hình giữa những đối tượng kiến trúc.

Ở khu phố Geylang (Singapore), trắng và sậm là hai tông màu chủ đạo, kiến trúc nội khu thường thấp hơn so với khu vực có nhiều tòa nhà cao đặt trạm MRT liền kề.

Các phố nhỏ cắt ngang đường chính Geylang tồn tại những kiến trúc sát nhau, bao gồm cơ sở tôn giáo, nhà dân, hội tương tế người Hoa và cả dịch vụ nhạy cảm, tuy nhiên tất cả đều được tổ chức ngăn nắp, thẩm mỹ, có dấu hiệu nhận biết tinh tế.

Khi tiến hành quy hoạch và xây dựng thành phố, chúng ta cũng có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế để kiến tạo sự hài hòa và tính đa văn hóa trong một kiến trúc đô thị "nén chặt". Tuy nhiên, một đô thị hài hòa về quy hoạch vẫn chưa đủ, nó cần có đường lối tổ chức dịch vụ thông minh và tích hợp.

Cần lưu ý rằng khái niệm tích hợp chưa bàn đến việc áp dụng công nghệ, mà muốn nói về ý tưởng hệ sinh thái chứa các thành phần công cộng như sân bay, xe buýt, metro… được khai thác và hỗ trợ nhau tối ưu. Đó là vấn đề thuộc về quy hoạch mềm.

Trong tương lai, khi hệ thống MRT của TP.HCM có thể bao phủ địa giới đô thị mới và cũ, nhà quản lý cần tính đến bài toán xây dựng hệ thống thông tin quản lý và thao tác sử dụng dịch vụ chung.

Đơn cử như một ứng dụng/thẻ thanh toán có thể dùng cho tất cả các phương tiện vận tải hành khách đô thị, dịch vụ sân bay, trạm thu phí ngoại thành…

Đồng thời, ứng dụng có thể hiển thị mạng lưới dịch vụ công cộng theo nhu cầu và khuyến nghị phương án sử dụng tối ưu. Mặt khác, tổ chức dịch vụ thông minh không chỉ nói về trí thông minh nhân tạo mà cần đề cao sự tử tế của người cung cấp dịch vụ, nhất là dịch vụ công.

Sự tử tế là cách mà người cung cấp dịch vụ luôn nghĩ về quyền lợi của khách hàng, sẵn sàng hướng dẫn sự lựa chọn tốt nhất, ngay cả khi điều đó không đem lại lợi thế về phía mình. Đấy là bước chuyển văn minh của một đô thị xứng tầm quốc tế.

Đồ họa: NGỌC THÀNH

Hiến kế 'TP.HCM nâng tầm quốc tế': Hãy giữ gìn những biểu tượng

TTO - Theo tôi, để nâng tầm quốc tế cho TP.HCM thì bên cạnh việc phát triển kinh tế, đầu tư cơ sở hạ tầng là phải giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa đô thị.