Giá lương thực và dầu thô toàn cầu có thể sẽ duy trì ở mức cao trong một thời gian, do nguồn cung đang chịu sức ép lớn từ khủng hoảng Ukraine và các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Lo ngại về suy thoái toàn cầu cũng gia tăng, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) chuẩn bị tăng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản vào tháng này. Lạm phát của Mỹ đạt 8,6% vào tháng 5, mức tăng nhanh nhất trong hơn ba thập kỷ.

Theo SCMP, các nền kinh tế Đông Nam Á chưa bị ảnh hưởng nhiều bởi giá thực phẩm và dầu thô tăng cao, nhưng có thể khó khăn hơn nếu suy thoái toàn cầu thực sự diễn ra. Một số có thể phải chi nhiều hơn để giảm thiểu tác động của lạm phát, dẫn đến thâm hụt ngân sách ngày càng lớn.

Nhưng những quốc gia này có thể chi thêm bao nhiêu, và họ sẽ vượt qua cuộc khủng hoảng như thế nào? Sau đây là hiện trạng và lựa chọn để xoay xở của 5 nền kinh tế hàng đầu khu vực này.

Indonesia

Quốc hội Indonesia vào tháng 5 đã chấp thuận đề nghị của chính phủ về việc tăng trợ cấp năng lượng thêm 23,8 tỷ USD nhằm giữ giá trong bối cảnh lạm phát gia tăng. Việc tăng trợ cấp diễn ra cùng lúc với dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ kéo dài 3 tuần để tăng cường nguồn cung dầu ăn trong nước.

Tuy nhiên, lạm phát đã tăng 4,35% vào tháng 6, tốc độ nhanh nhất trong 5 năm và vượt xa phạm vi mục tiêu năm 2022 của ngân hàng trung ương là 2-4%. Zamroni Salim, Người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu vĩ mô và tài chính thuộc Cơ quan Nghiên cứu và Đổi mới Quốc gia, cho biết các biện pháp kiểm soát lạm phát của Indonesia xoay quanh việc trợ cấp để tránh các mặt hàng như xăng dầu và thực phẩm thiết yếu tăng đột biến.

"Nếu lạm phát tương đối cao (khoảng 10%), có thể làm giảm hoặc xói mòn tăng trưởng kinh tế cũng như sức mua của người dân. Với lạm phát dưới 10%, tác động vẫn có thể kiểm soát được", Zamroni nói.

Vào tháng 3, chính phủ và ngân hàng trung ương Indonesia ra tuyên bố chung về mục tiêu giữ lạm phát trong phạm vi 3-5% với thực phẩm, bằng cách sử dụng công nghệ và số hóa nông nghiệp để đảm bảo cung cấp và phân phối có trật tự.

Nhưng dự luật trợ cấp của Indonesia dự kiến gây thâm hụt ngân sách lớn hơn trong năm nay mặc dù doanh thu tăng từ giá hàng hóa cao hơn, theo bà Trinh Nguyen, Chuyên gia kinh tế cấp cao các thị trường châu Á mới nổi của ngân hàng đầu tư Natixis (Pháp).

"Doanh thu cao hơn nhưng chi phí trợ cấp lớn có nghĩa là còn ít nguồn lực hơn cho các chi tiêu khác như đầu tư cơ sở hạ tầng. Chi tiêu trợ cấp đang lấn át các khoản đầu tư khác và vẫn dẫn đến thâm hụt lớn hơn dự kiến", bà Trinh nói.

Malaysia

Giá tiêu dùng tăng 2,8% vào tháng 5, trong phạm vi dự đoán của ngân hàng trung ương là 2,2-3,2%. Tuy nhiên, điều này không làm giảm bớt lo ngại rằng mọi thứ có thể trở nên tồi tệ hơn. Malaysia đã cấm xuất khẩu thịt gà từ ngày 1/6 trong bối cảnh thiếu hụt trong nước do chi phí sản xuất tăng vọt vì thiếu ngô và đậu nành làm thức ăn cho gà.

Công chúng bất bình trước việc giá cả tăng cao cũng khiến chính phủ phải công bố khoản hỗ trợ tiền mặt bổ sung 630 triệu ringgit (tương đương 142,2 triệu USD) cho các gia đình có thu nhập thấp, bên cạnh khoản hỗ trợ tiền mặt 8,2 tỷ ringgit đã tung ra trước đó.

Gần đây nhất, Thủ tướng Ismail Sabri Yaakob đã thành lập đội đặc nhiệm chống lạm phát.Lực lượng này khuyến nghị các nhà bán lẻ và trung tâm mua sắm tổ chức các chiến dịch bán hàng khuyến mại và chỉ thị các cơ quan chính phủ thiết lập cơ chế giảm giá bán lẻ dầu ăn.

Nhưng các chuyên gia nhấn mạnh rằng chính phủ cần đưa ra các chính sách bền vững hơn để cách ly nền kinh tế và công chúng khỏi các cú sốc giá cả, đặc biệt là vì hầu hết các rủi ro lạm phát đều nằm ngoài tầm kiểm soát của chính phủ.

Hafidzi Razali, Nhà phân tích rủi ro chính trị cấp cao của BowerGroupAsia cho rằng chính phủ Malaysia cần phải tính đến thực tế rằng họ có không gian tài chính hạn chế do nguồn thu thuế hạn hẹp, và có thể cần phải cơ cấu lại chính sách trợ cấp trên diện rộng để hướng tới những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Ông cũng khuyến nghị xây dựng kho dự trữ lương thực để đáp ứng nhu cầu địa phương, đồng thời thực hiện các mục tiêu dài hạn như nâng cao sản lượng, giúp chống lại những biến động giá trong tương lai.

"Lạm phát kéo dài có thể ảnh hưởng đến tiêu dùng trong nước. Đây là yếu tố quan trọng đối với phục hồi kinh tế, khi mà dòng vốn nước ngoài chưa quay lại mức trước dịch", Hafidzi nói.

Philippines

Giá dầu đột ngột tăng vọt đã đẩy lạm phát lên mức cao nhất gần 4 năm, với chỉ số giá tiêu dùng tăng 6,1% vào tháng trước. Theo Cơ quan Thống kê Philippines, chi phí giao thông, tiện ích và thực phẩm cao hơn là những động lực dẫn đến mức lạm phát cao nhất được ghi nhận kể từ tháng 10/2018.

Tuy nhiên, Tổng thống mới đắc cử Ferdinand Marcos Jnr đánh giá hôm 5/7 rằng giá cả tăng vọt không phản ánh tình hình thực tế, vì phần lớn lạm phát được nhập khẩu và gây ra bởi "những biến số mà chúng tôi không kiểm soát được".

Ông Marcos cam kết sẽ kiềm chế lạm phát bằng cách tăng nhập khẩu thịt lợn, gà và bò; đồng thời tăng sản lượng gạo và ngô trong nước. "Đó là lý do tôi đặt nông nghiệp trở thành mục tiêu duy nhất, ưu tiên cao nhất trong tất cả những gì chúng tôi đang làm. Bởi vì ta không thể xây dựng một nền kinh tế mạnh trừ khi có một nền tảng nông nghiệp vững mạnh", ông tuyên bố.

Với lĩnh vực giao thông, Tổng thống Philippines dự định tiếp tục trợ giá nhiên liệu cho xe jeepney và xe ba bánh nhưng trợ giá tàu điện chỉ còn dành cho sinh viên.

Ron Acoba, Nhà sáng lập và chiến lược gia đầu tư tại Trading Edge Training & Consultancy, cho biết thất bại trong việc giảm lạm phát - đặc biệt là giá nhiên liệu - có thể khiến đất nước dễ bị suy thoái kinh tế.

Trong khi giá nhiên liệu phải chịu áp lực từ bên ngoài, ông cho biết chúng chiếm tới 38% mức tăng lạm phát và có thể tràn sang giá thực phẩm. Vị chuyên gia đề xuất chính phủ tạm dừng thuế tiêu thụ đặc biệt với nhiên liệu hoặc xem xét tăng thuế đối với kinh doanh trò chơi, thuốc lá, rượu, đồ uống có đường và đồ ăn nhẹ không tốt cho sức khỏe.

Singapore

Lạm phát cơ bản tăng 3,6% vào tháng 5, tốc độ nhanh nhất trong 13 năm theo dữ liệu từ ngân hàng trung ương. Nhưng chính phủ Singapore tin tưởng lạm phát sẽ được kiểm soát thông qua chính sách tiền tệ tập trung vào tỷ giá hối đoái, cho phép đồng đôla Singapore tăng giá song song với các điều kiện thương mại hiện tại để giảm nhập khẩu lạm phát.

Phó Thủ tướng Lawrence Wong cho biết điều này đã giúp quốc gia giữ lạm phát ở mức "khiêm tốn hơn 3%" với giá thực phẩm không nấu chín trong quý I/2022, so với mức tăng 20,3% của giá thực phẩm toàn cầu.

Tuy nhiên, người dân Singapore vẫn lo lắng. Nền tảng cố vấn tài chính kỹ thuật số Endowus cho biết 45% trong số 680 người Singapore được hỏi nói rằng mối quan tâm tài chính hàng đầu của họ trong năm nay là lạm phát.

Tháng trước, ông Wong đã công bố gói viện trợ bổ sung 1,5 tỷ đôla Singapore (1,1 tỷ USD) để giảm bớt áp lực giá cho 1,5 triệu người Singapore thu nhập thấp nhất. Ông Wong đồng thời cũng là Bộ trưởng Tài chính, cho biết gói cứu trợ lấy từ nguồn tăng thu mà chính phủ có được trong năm tài chính vừa qua, nhờ sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ và chi tiêu ngân sách phục vụ chống dịch ít hơn.

"Nhìn chung, nền kinh tế đang hoạt động ở mức cao hơn một chút so với tiềm năng", Wong nói. Ông cũng mong đợi tăng trưởng lành mạnh trên nhiều lĩnh vực và tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn mức trước đại dịch.

Tuy nhiên, Singapore cũng vẫn sẽ tiến hành kế hoạch hai giai đoạn tăng thuế hàng hóa và dịch vụ (GST), với việc nâng thêm một điểm phần trăm, lên 8 phần trăm vào năm 2023, rồi tiếp tục tăng lên mức 9%. Đồng thời với kế hoạch này là "Gói đảm bảo" trị giá 6,6 tỷ đôla Singapore được tung ra trước để giúp tất cả các hộ gia đình giảm bị ảnh hưởng bởi việc tăng thuế tiêu dùng.

Gan Hwee Leng, Chuyên gia thuế tại KPMG Singapore, cho biết việc tăng thuế GST "vẫn là một trong những phương pháp bền vững nhất về mặt tài chính để tăng doanh thu thuế" và có thể khuyến khích tiết kiệm hơn.

Nhưng những người chỉ trích cho rằng chính phủ nên tìm các phương án tạo doanh thu khác và chỉ tăng thuế tiêu dùng như một biện pháp cuối cùng, vì nó có thể khiến lạm phát trở nên tồi tệ hơn. Đảng đối lập lớn nhất của Singapore - Đảng Công nhân - cho rằng chính phủ nên xem xét cả việc mở rộng thuế bao gồm cả thuế tài sản và thuế doanh nghiệp để đáp ứng mức thuế tối thiểu toàn cầu.

Ông Wong nói rằng các biện pháp hiện tại là "đầy đủ và phù hợp với mục đích", nhưng cũng cam kết chính phủ sẽ thực hiện các bước thích hợp để cung cấp viện trợ có mục tiêu, nếu tình hình "xấu đi đáng kể".

Thái Lan

Sau khi mạnh tay vay nợ trong thời kỳ đại dịch, các nhà kinh tế nói rằng chính phủ Thái Lan còn rất ít lựa chọn để giải quyết lạm phát - ngoài việc tăng lãi suất - vì giá nhiên liệu kỷ lục làm tăng chi phí sinh hoạt của người dân.

Các chuyên gia dự đoán ngân hàng trung ương có thể phải tăng lãi suất cơ bản tại cuộc họp tháng 8, sau khi lạm phát tăng 7,66% vào tháng 6 - tốc độ nhanh nhất trong số 5 nền kinh tế lớn nhất ASEAN. Việc tăng lãi suất có thể gây thiệt hại cho chi tiêu của người tiêu dùng trong một nền kinh tế đang cố gắng phục hồi sau đại dịch, nhưng là cần thiết để kiềm chế lạm phát.

Giá dầu diesel đã tăng vọt 20% lên 35 baht (tương đương 97 cent) một lít, làm tăng chi phí nguyên liệu thô, hàng tạp hóa và vận tải. Tình hình buộc chính phủ phải trợ cấp năng lượng, đặc biệt là đối với dầu diesel và khí đốt.

Nhưng điều đó vẫn chưa đủ để ổn định chi phí gia tăng. "Chính phủ cần phải đóng băng giá dầu diesel", Montree Socatiyanurak, Phó giáo sư kinh tế tại Viện Quản lý Phát triển Quốc gia, đánh giá.

Nhưng với việc Quỹ Nhiên liệu Dầu mỏ của Thái Lan đang ở trong "vùng đỏ", với các khoản nợ hơn 100 tỷ baht (2,8 tỷ USD), chính phủ cần phải tìm tiền trợ giá dầu từ nơi khác. "Chính phủ sẽ cần phải vay nhiều hơn nếu muốn đóng băng giá dầu diesel", ông nói.

Ông Montree dự kiến ngân hàng trung ương sẽ tăng lãi suất thêm 25 điểm cơ bản tại cuộc họp tháng 8 để đối phó với lạm phát gia tăng và thêm 25 điểm cơ bản tại cuộc họp tiếp theo vào cuối năm để nâng lãi suất cơ bản lên 1%.

Lalita Thienprasiddhi, Nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn, cho biết việc nâng lãi có thể chỉ có tác động hạn chế vì cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu phần lớn là do chiến sự Ukraine. Tác động chính của nó có thể là giảm bớt sự lo lắng của các doanh nghiệp rằng "ngân hàng trung ương đang nghiêm túc trong việc kiểm soát lạm phát", bà nói.

Bộ trưởng Tài chính Thái Lan Akom Termpittayapaisith cho biết tốc độ của cuộc khủng hoảng lạm phát đã khiến mọi người mất cảnh giác. "Trong quá trình quản lý lạm phát ở điều kiện bình thường, khu vực tư nhân có thể không tăng giá hàng hóa nhưng trong thời gian này, mức lạm phát đã tăng quá cao. Có lẽ chúng ta vẫn đang giữa một cú sốc", ông thừa nhận hôm 2/7.

Thái Lan có dự trữ ngoại hối lớn bằng USD, nhưng đã vay tất cả những gì có thể dưới sự kiểm soát hiện tại để vượt qua đại dịch - khiến nợ công lên tới 62% GDP. "Các biện pháp để giữ lạm phát trong tầm kiểm soát sẽ khiến thâm hụt gia tăng và nợ công cao hơn", Piyasak Manason thuộc Phòng Nghiên cứu Tài sản của SCB Securities cho biết.

Theo vị chuyên gia, chính phủ có thể phải phát hành trái phiếu mới và nâng trần nợ công để trang trải chi phí trợ giá dầu diesel. Ở khía cạnh tăng trưởng, các nhà hoạch định kinh tế vẫn có một con át chủ bài để giúp thúc đẩy nền kinh tế. "Du lịch có thể là người hùng cứu chúng ta", Montree nói. Đồng thời, hy vọng của người Thái còn sẽ trông vào xuất khẩu đang trên đà phục hồi và đầu tư cơ sở hạ tầng.

Phiên An (theo SCMP)