Tuy nhiên, điều này cũng tạo áp lực cho các bên có liên quan khi khối lượng công việc đồ sộ buộc phải hoàn thành trong thời gian ngắn. Do đó, ngoài quyết tâm thì cần thiết phải có cách làm song song, đồng bộ và đặc thù, đặc biệt là khâu giải phóng mặt bằng (GPMB) – khâu khó nhất trong triển khai dự án.
Thành lập Ban Chỉ đạo riêng về giải phóng mặt bằng
Dự án Vành đai 3 TP.HCM có khoảng 3.863 hộ bị ảnh hưởng, trong đó có khoảng 1.476 hộ dự kiến phải bố trí tái định cư. Cụ thể, TP.HCM có 741 hộ, Đồng Nai 100 hộ, Bình Dương 515 hộ và Long An 120 hộ. Các địa phương đã sơ bộ phương án tổ chức thực hiện công tác tái định cư theo quy định như: Chuẩn bị các địa điểm, số lượng nền, căn hộ để bố trí tái định cư đảm bảo quyền lợi của người dân bị ảnh hưởng, riêng địa bàn tỉnh Bình Dương, dự kiến áp dụng chính sách hỗ trợ bằng tiền để người dân tự lo nơi ở mới.
Việc giải phóng mặt bằng sẽ thực hiện song song với xác định ranh, đồng thời với việc lập thiết kế cơ sở và dự án khả thi. Công tác bồi thường, GPMB, tái định cư trên cơ sở ranh được phê duyệt, các địa phương xác định nhu cầu tái định cư, rà soát quỹ đất để lập phê duyệt các dự án thành phần tái định cư và tiến hành song song với dự án khả thi. Trong thời gian tới, ngành chức năng sẽ khảo sát, phê duyệt ranh giải phóng mặt bằng, tháng 8/2022 phải phê duyệt ranh để tháng 11/2022 phê duyệt dự án khả thi. Ngành giao thông đang gấp rút nghiên cứu quy mô phạm vi dự án, đặc biệt là các nút giao… để xác định chính thức ranh bàn giao cho các địa phương triển khai.
Ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông trực thuộc UBND TP.HCM đánh giá, tiến độ thực hiện như trên là rất thách thức và Ban đã chuẩn bị 6 nhóm việc. Đó là chuẩn bị nhân lực, nguồn lực, bộ máy tổ chức; xây dựng tiến độ chi tiết các đầu việc, chuẩn bị nguồn vốn...
Ban đã thống nhất cách làm gồm hai bước là giao ngay các ranh từ kết quả báo cáo tiền khả thi và ngày 5/7 đã giao 22,7km/47km, là các đoạn thẳng được đánh giá ổn định. Đến 30/7, Ban sẽ giao tiếp các ranh các đoạn cong, nút giao… trên cơ sở đó, các địa phương vận động người dân. Song song đó, Ban cũng làm việc với các địa phương thẩm định, phê duyệt ranh chính thức, dự kiến ngày 30/8 hoàn thành.
Theo ông Lương Minh Phúc: "Đây là một tiến độ cực kỳ thách thức. Ban giao thông hiện nay trên tinh thần nhận nhiệm vụ và quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ đã chuẩn bị 6 nhóm việc sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ triển khai cho được dự án này đúng tiến độ đề ra".
Còn Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường TP.HCM Võ Trung Trực cho biết, Sở nhận thức công tác bồi thường, tái định cư mang tính chất quyết định hoàn thành dự án đúng tiến độ. Do đó từ tháng 3/2022, Sở đã làm việc với các địa phương có dự án đi qua để triển khai các bước về công tác chuẩn bị. Sở đã có kế hoạch bồi thường tái định cư, trình UBND TP trình Thủ tướng đề án để xin thí điểm bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất, như thế sẽ tiết kiệm được 4 – 6 tháng với trường hợp giải toả nhà thay vì theo cách thông thường là phải chi trả tiền tạm cư, cho người dân ở tạm…
Ngoài ra, tại các địa phương mà dự án đi qua còn có 32 đồ án quy hoạch cần điều chỉnh ngay để phù hợp với quy hoạch ranh tuyến thu hồi đất thực hiện dự án Vành đai 3 và theo ông Trực, việc này cần hoàn thành trước 30/9… Nếu các vướng mắc được giải quyết thì việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư được triển khai chính thức vào ngày 1/10/2022 và kết thúc vào ngày 18/11/2023.
Ông Võ Trung Trực đề nghị cần phải thành lập một Ban chỉ đạo cấp TP về bồi thường hỗ trợ tái định cư với những thành viên có am hiểu, kinh nghiệm. Ở các địa phương cũng phải có ban chỉ đạo và đặc biệt, công tác phối hợp với các địa phương giáp ranh cũng rất quan trọng.
"Phải thống nhất được với nhau đơn giá bồi thường đất giáp ranh giữa hai tỉnh. Nếu lệch quá, một bên cao quá một bên thấp quá, mà nó không phù hợp thì sẽ phát sinh những hệ quả hết sức phức tạp" - ông Trực nhấn mạnh.
Các địa phương gấp rút triển khai đảm bảo tiến độ
Để đảm bảo bàn giao mặt bằng cho dự án đúng tiến độ, vai trò của 4 địa phương có dự án đi qua gồm TP.Thủ Đức, các huyện Hóc Môn, Củ Chi và Bình Chánh là đặc biệt quan trọng. Các địa phương cam kết đảm bảo tiến độ chung mà TP giao. Hiện nay, các địa phương cũng đã hoàn thành phần việc về chuẩn bị nhu cầu tái định cư, kiểm đếm các hộ liên quan, chuẩn bị cho nhu cầu tái định cư cũng như hoàn thành việc điều chỉnh quy hoạch…
Để đảm bảo tiến độ chung, các địa phương cũng đề nghị cần sớm duyệt bình độ tuyến, có thể cho các địa phương tạm ứng một phần kinh phí để thực hiện ngay các công việc đơn giản, cần bố trí đủ nguồn vốn để triển khai ngay các công việc liên quan đến giải GPMB, tái định cư, các sở, ngành liên quan sớm có phương án rà soát quỹ đất dọc hai bên tuyến để phát triển đô thị.
Về GPMB, ông Phạm Văn Luỹ, quyền Chủ tịch UBND huyện Bình Chánh cho biết: "Thời gian tới huyện sẽ quyết tâm thực hiện hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng đối với Vành đai 3; đặc biệt là công tác vận động người dân để tiến hành đo đạc để triển khai trước, thực hiện trước một số công tác chuẩn bị cho công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng".
Công tác GPMB chiếm đến 50%, thậm chí là 70% thành công của dự án. Do đó, công tác này cần phải được đặc biệt chú trọng. Ông Ngô Thịnh Đức, Chủ tịch Hội cầu đường Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải cho rằng, cần phải có một cơ chế “tạm duyệt” ranh GPMB để các địa phương có cơ sở pháp lý thực hiện.
Ngoài ra, khi thực hiện tái định cư thì cần tính toán, điều tra xã hội học lựa chọn việc tái định cư phân tán hay tập trung… Việc áp dụng giải phóng mặt bằng một lần với dự án Vành đai 3 là rất thuận tiện, nhưng cần phải quan tâm đến việc quản lý quỹ đất ở giai đoạn 1 của dự án đến giai đoạn 2.
Ông Ngô Thịnh Đức cho rằng: "Ban GPMB này phải đầy đủ các cán bộ vừa có chuyên môn vừa có năng lực. Nhưng mà lưu ý là ba cái giải phóng mặt bằng phức tạp nhất là các công trình ngầm điện, nước, cáp quang. Trong khi làm GPMB dứt khoát phải có 3 ông này, điện nước cáp quang, nhất là cáp quang".
TP.HCM xác định đây là dự án rất quan trọng. TP sẽ triển khai ngay các công việc, thủ tục để nhanh chóng hoàn thiện và xây dựng các kế hoạch tổng thể, có sự tư vấn của ban cố vấn dự án. TP cũng sẽ chuẩn bị bố trí vốn để thực hiện dự án, nhất là để đảm bảo phục vụ cho công tác GPMB…
Trong công tác này, ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch UBND TP.HCM đặc biệt lưu ý việc cần phải làm sao để người dân ủng hộ, chia sẻ: "Đây là một dự án rất lớn. Chúng ta cần phải xây dựng một kế hoạch thật tỉ mỉ, phối hợp thật là đồng bộ, nhịp nhàng, tháo gỡ kịp thời các vướng mắc để làm sao người dân, nhất là những người có quyền lợi liên quan tham gia ủng hộ, chia sẻ, đồng thuận để chúng ta triển khai dự án đạt được kết quả, đạt mục tiêu".
Dự án Vành đai 3 TP.HCM dự kiến sẽ khởi công vào tháng 6/2023. Và để có thể làm được điều này, rất cần có sự vào cuộc khẩn trương, đồng bộ, làm việc nào chốt việc đó bởi đã “không còn thời gian để sửa sai” như Bí thư Thành uỷ Nguyễn Văn Nên từng nói./.