Giá lúa mỳ, ngô toàn cầu đang tăng vọt vì xung đột Nga – Ukraine, khiến nhiều người không mua được lương thực cần thiết. Tuy nhiên, một số nước châu Á lại đang đối mặt với vấn đề ngược lại: tình trạng dư thừa gạo có nguy cơ tác động đến nguồn thu xuất khẩu của họ.

Thái Lan hiện đứng đầu danh sách các quốc gia phải đối mặt với tình trạng bất ngờ dư thừa gạo khi thời tiết tại các khu vực trồng lúa ở châu Á thuận lợi. Các nước trong khu vực này đang trong cuộc chiến khốc liệt nhằm tìm kiếm người mua cho một lượng lớn gạo tồn kho.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan Charoen Laothamatas cho biết vụ mùa bội thu khiến các nước xuất khẩu gạo chủ chốt, đặc biệt là Ấn Độ và Pakistan, cạnh tranh bằng cách chào bán hàng hoá với giá thấp.

Với 420 USD một tấn, giá gạo 5% tấm của Thái Lan đang dao động trong biên độ vài phần trăm so với giá đầu năm ngoái. Ấn Độ cũng đang cố gắng bán nhiều gạo hơn. Nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới đã bán trung bình 22 triệu tấn gạo trong vài năm qua – gần bằng một nửa nguồn cung thương mại toàn cầu.

Theo các thương nhân, Ấn Độ có thể chào giá xuống 343 USD một tấn, thấp hơn nhiều so với mức 388 USD của Paskitan và 418 USD của Việt Nam. Mức giá 420 USD một tấn của Thái Lan được giải thích là do chi phí sản xuất cao hơn.

"Giá gạo Thái Lan cao hơn 80 USD một tấn so với Ấn Độ và các đối thủ khá, khiến việc xuất khẩu trở nên khó cạnh tranh hơn", ông Charoen cho biết và dự đoán giá gạo thế giới tiếp tục chịu áp lực. Vụ thu hoạch chính của Thái Lan sẽ rơi vào tháng 10, có thể thu về 24 triệu tấn thóc.

Một nhà xuất khẩu tại Thái Lan đánh giá 2022 sẽ tiếp tục là một năm thảm hoạ khi không dự báo được giá gạo sẽ giảm sâu đến mức nào. Điều này buộc chính phủ Thái Lan phải có kế hoạch can thiệp để hỗ trợ nông dân.

Tuy nhiên, không phải ai cũng tán đồng quan điểm giá gạo sẽ ở mức thấp. Một trong các lý do là sự thiếu hụt phân bón có thể khiến giá gạo dần tăng lên.

Nga là nước xuất khẩu số một thế giới về nitơ, thứ hai về kali và thứ ba về phốt pho. Đây là những thành phần chính của phân bón và đang khan hiếm, đắt đỏ hơn do các lệnh trừng phạt quốc tế.

Chủ tịch Viện Nghiên cứu Tài nguyên Thiên nhiên ở Nhật Bản Akio Shibata cảnh báo châu Á không thể cứ lạc quan về nguồn cung mặt hàng chủ lực. "Nếu giá phân bón tiếp tục tăng và nguồn cung bị gián đoạn, giá gạo có thể sẽ tăng theo giá lúa mỳ và ngô", ông Shibata nói.

Nông dân Thái Lan thường phụ thuộc vào thuốc trừ sâu, phân bón hoá học đắt tiền. Hàng năm, Thái Lan nhập khẩu khoảng 4 triệu tấn phân bón.

Điều này khác biệt so với các đối thủ như Việt Nam, Ấn Độ. Trong nhiều năm, Việt Nam đã nghiên cứu để phát triển các giống lúa mới cũng như kỹ thuật trồng giúp cắt giảm chi phí sản xuất. Còn Ấn Độ, Pakistan thì tận dụng lợi thế về quy mô kinh tế cùng nhân công giá rẻ.

Do đó, năng suất lúa gạo của Thái Lan vẫn ở mức thấp so với Việt Nam. Sự gián đoạn trong nguồn cung phân bón có thể làm giảm thêm năng suất lúa gạo của Thái Lan.

Hồi tháng 6, chính phủ nước này đã thông qua kế hoạch cho phép các nhà đầu tư Thái Lan và nước ngoài phát triển mỏ kali đầu tiên để sản xuất phân bón trong nước. Tuy nhiên, để mỏ này thực sự đi vào hoạt động sẽ mất nhiều năm nữa.

Ông David Beasley, giám đốc điều hành của Chương trình Lương thực Thế giới, cho biết tình trạng thiếu phân bón có thể làm giảm năng suất lúa gạo trong khu vực. Điều này gợi nhớ đến đợt tăng giá đột biến 2007-2008 sau khi Ấn Độ xảy ra hạn hán, đẩy giá gạo lên 1.000 USD một tấn.

Theo ông, châu Á sẽ bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng phân bón này, vốn được dự báo tác động đến đợt thu hoạch lúa gạo trong 12 tháng tới. "Nếu nhìn vào những tiến bộ đạt được trong giảm nạn đói trên thế giới, điều này thực sự có thể gây trở ngại cho an ninh lương thực toàn cầu", ông nói.

Đức Minh (theo Nikkei Asia)