Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường từng trả lời năm 2024 sẽ hết mùi hôi khi bãi rác Đa Phước đóng cửa, tuy nhiên đến nay điều đó chưa có gì là chắc chắn.

Theo số liệu từ Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, người dân TP thải ra khoảng 10.000 tấn rác/ngày và được xử lý bởi năm cơ sở xử lý rác tại Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước (huyện Bình Chánh) và Khu liên hợp xử lý chất thải Tây Bắc (huyện Củ Chi).

Trong đó, Công ty TNHH Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước nhiều năm qua trở thành "điểm nóng" về môi trường khi người dân liên tục phản ảnh mùi hôi phát tán từ bãi chôn lấp rác của công ty này.

Định chuyển nhà vì không chịu nổi

Từ tháng 5, 6 trở đi khi TP.HCM bước vào mùa mưa là lúc gió mùa tây nam hoạt động mạnh. Đây cũng là thời điểm người dân sinh sống tại khu vực nam TP bao gồm khu Phú Mỹ Hưng (quận 7), khu Đa Phước (huyện Bình Chánh), huyện Nhà Bè kêu trời vì mùi hôi từ bãi rác Đa Phước phát tán theo gió. Nhiều năm qua cứ "đến hẹn lại... hôi", người dân các khu vực này lập hẳn một nhóm trên mạng xã hội để thông báo tình hình, tập hợp ý kiến gửi tới cơ quan chức năng.

Phản ảnh với Tuổi Trẻ, chị Quỳnh Như (sống tại phường Tân Phong, quận 7) cho biết thời gian này nhà chị "đau đầu" với mùi hôi phát tán từ bãi rác Đa Phước. 

"Mùi hôi không chỉ thoảng qua như khi chúng ta đi ngang xe rác hay các bãi rác nhỏ ngoài đường mà nó luẩn quẩn trong không khí rất khó chịu. Ngày nắng mùi hôi thường xuất hiện vào chiều tối, khoảng 17h - 19h. 

Còn ngày mưa thì bất chợt khi nào có gió là có mùi hôi, chỉ cần quên đóng cửa sổ, trúng luồng gió là cả nhà ám mùi nửa tiếng mới hết. Nhà tôi phải đóng cửa sổ quanh năm, lỡ quên là mùi hôi bay vào thì phải mở máy hút từ bếp và bật công suất lớn nhất để xử lý. Đôi khi ngồi ăn các quán ăn ngoài trời ở khu vực này mà trúng lúc mùi rác phát tán thì chỉ có bỏ luôn chứ nuốt không nổi", chị Như bức xúc.

Chị Như cho biết trước đây gia đình sống tại TP Thủ Đức (quận 2 cũ), sau này con gái chuyển trường qua quận 7 nên gia đình qua đây mua nhà. Tuy nhiên, sau hai năm chịu đựng mùi hôi từ tháng 6 tới tháng 11 thì hiện gia đình chị đang rao bán căn nhà này để về lại nơi cũ sinh sống.

Hiện nay, bãi chôn lấp của VWS nằm trong Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước được TP.HCM giao xử lý 6.000 - 6.800 tấn rác/ngày theo hình thức chôn lấp hợp vệ sinh. 

Câu chuyện mùi hôi phát sinh từ bãi rác Đa Phước không phải là mới, các cơ quan chức năng TP, Bộ Tài nguyên và Môi trường nhiều lần kiểm tra, xử lý. Và chính VWS cũng đã có nhiều giải pháp xử lý môi trường nhưng cứ vào tầm mùa mưa, khi gió tây nam xuất hiện thì người dân khu vực dưới gió như khu Phú Mỹ Hưng, khu Nam TP... đều than phiền mùi rác lại gây ảnh hưởng đến cuộc sống của họ.

Bao giờ hết chôn lấp?

Lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường TP đã từng nhìn nhận công nghệ chôn lấp rác phù hợp ở thời điểm đầu tư nhưng gần đây đã bộc lộ điểm yếu là khó xử lý triệt để mùi hôi.

Theo Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia mà Thủ tướng phê duyệt, yêu cầu tỉ lệ chôn lấp rác ở đô thị giảm còn 30% năm 2025 và 10% năm 2030. Riêng tại TP.HCM, TP đặt ra mục tiêu giảm tỉ lệ chôn lấp rác còn 20% vào năm 2025 (hiện nay trên 70%). Trong đó, 80% lượng rác phát sinh sẽ được xử lý bằng công nghệ tiên tiến đốt rác phát điện và tái chế, hướng tới năm 2030 có 100% lượng rác được xử lý hoàn toàn theo công nghệ này, không phải chôn lấp.

Để hoàn thành mục tiêu này, cuối năm 2019 nhà máy tích hợp xử lý chất thải rắn Vietstar và nhà máy xử lý, đốt rác của Công ty cổ phần đầu tư - phát triển Tâm Sinh Nghĩa (nằm trong Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc) lần lượt được khởi công và dự kiến đưa vào hoạt động cuối năm 2020, nhưng đến nay cả hai nhà máy vẫn chưa hoàn thành.

Trong khi đó, ba dự án chuyển đổi công nghệ xử lý rác khác của Công ty Xử lý chất thải Việt Nam, Công ty cổ phần Tasco và Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TP.HCM vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện thủ tục pháp lý về đầu tư. Theo tính toán, hai nhà máy của Công ty cổ phần Vietstar và Công ty cổ phần đầu tư - phát triển Tâm Sinh Nghĩa đến năm 2025 mới hoàn thiện, nếu các thủ tục trôi chảy. Còn các dự án khác khó có thể hoàn thiện vào thời gian trên.

Bên cạnh đó, công suất xử lý tối đa của Công ty cổ phần Vietstar và Công ty cổ phần đầu tư - phát triển Tâm Sinh Nghĩa là 4.000 tấn/ngày. Điều này có nghĩa dù các nhà máy trên có hoàn thiện cũng không đạt được chỉ tiêu đặt ra. Chưa kể, hiện tại hợp đồng giao rác của TP cho hai đơn vị này chỉ có 2.200 tấn/ngày.

Theo Đồ án quy hoạch xử lý chất thải rắn TP.HCM đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050, dự báo đến năm 2025 lượng rác sinh hoạt sẽ tăng đến 13.000 tấn/ngày. Và khối lượng này có thể lên đến 16.600 tấn/ngày vào năm 2030. 

Trước thực tế trên, Sở Tài nguyên và Môi trường đã xin UBND TP.HCM xem xét, gia hạn thêm hai năm để có thêm thời gian chuẩn bị cơ sở vật chất hoàn thành mục tiêu đặt ra. Trong thời gian này, sở kiến nghị TP giao Sở Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương tổ chức thẩm định hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn và thu hồi năng lượng tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc bằng phương thức PPP theo đúng quy định hiện hành để kịp thực hiện các nội dung tiếp theo. 

Đồng thời sở này sẽ cùng tổ công tác liên ngành thẩm định các dự án xử lý chất thải rắn trên địa bàn TP chưa được cấp chủ trương đầu tư dự án chuyển đổi công nghệ xử lý để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Còn về khu xử lý rác Đa Phước, năm 2020 giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Toàn Thắng cho biết khu chôn lấp này sẽ đầy công suất thiết kế và bị đóng cửa vào năm 2024. 

Theo kế hoạch, nếu muốn tiếp tục hoạt động thì VWS phải chuyển đổi công nghệ xử lý rác sang đốt rác phát điện khoảng 3.000 tấn rác/ngày, chấm dứt việc chôn lấp. Tuy nhiên, hiện nay với công suất các nhà máy đốt rác phát điện được khởi công, phê duyệt tầm khoảng 7.500 - 8.000 tấn/ngày, như vậy so với lượng rác phát sinh dự kiến vào năm 2025 lên tới 13.000 tấn/ngày thì vẫn còn khoảng 5.000 tấn rác/ngày chưa biết xử lý ra sao. Đây rõ ràng là bài toán khó cho TP nếu như việc đầu tư các nhà máy đốt rác phát điện chậm trễ như thời gian qua.

Các nhà máy đốt rác phát điện chờ gỡ khó

Trong lúc công nghệ chôn lấp rác đã lỗi thời, không còn phù hợp thì các dự án đốt rác phát điện đã chuẩn bị nhiều năm vẫn còn đang ở bước "chạy đà" và nếu thủ tục suôn sẻ thì cũng phải hai năm nữa mới có thể về đích.

Trong lúc công nghệ chôn lấp rác đã lỗi thời, không còn phù hợp thì các dự án đốt rác phát điện đã chuẩn bị nhiều năm vẫn còn đang ở bước "chạy đà" và nếu thủ tục suôn sẻ thì phải hai năm nữa mới có thể về đích.

Các nhà máy đốt rác phát điện tại TP.HCM thuộc Công ty cổ phần Vietstar và Công ty cổ phần đầu tư phát triển Tâm Sinh Nghĩa khởi công năm 2019, dự kiến đến năm 2020 sẽ xử lý hàng ngàn tấn rác mỗi ngày. Thế nhưng quá hạn hơn ba năm, các nhà máy này vẫn "nằm trên giấy". Nguyên do sự chậm trễ này vì vướng Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030 và Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Ngày 15-5, Chính phủ đã ký ban hành Quy hoạch điện VIII. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các đơn vị đủ điều kiện nộp hồ sơ đề nghị thẩm định thiết kế cơ sở dự án chuyển đổi công nghệ xử lý rác sang đốt phát điện. Hiện tại TP.HCM đang tiến hành các thủ tục để thúc đẩy nhanh quá trình này.

Cụ thể, Sở Tài nguyên và Môi trường kiến nghị UBND TP giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc nhanh chóng tổng hợp, trình UBND TP phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng tỉ lệ 1/500 nhà máy tích hợp xử lý chất thải rắn Vietstar. Sở Công Thương làm việc với Công ty cổ phần Vietstar và Công ty Tâm Sinh Nghĩa tổng hợp, tham mưu TP nội dung về thủ tục bổ sung các dự án vào quy hoạch phát triển nguồn điện sử dụng chất thải rắn vào lưới điện quốc gia.

Bản thân Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các sở ngành liên quan đôn đốc Công ty cổ phần Vietstar và Công ty cổ phần đầu tư phát triển Tâm Sinh Nghĩa khẩn trương hoàn thiện hồ sơ dự án chuyển đổi công nghệ xử lý rác.

Tuy nhiên, Sở Tài nguyên và Môi trường nhận định hiện nay dự án chuyển đổi công nghệ của Công ty Vietstar và Công ty Tâm Sinh Nghĩa chỉ có thể hoàn thành vào giai đoạn cuối năm 2025, trong trường hợp hai công ty nỗ lực hoàn thiện toàn bộ thủ tục pháp lý dự án trong năm 2023, đồng thời triển khai xây dựng nhà máy, lắp đặt thiết bị trong thời gian rút ngắn từ 18 đến 24 tháng.

Các dự án của các đơn vị xử lý còn lại hiện đang thực hiện thủ tục đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư. Do đó, quá trình thực hiện thủ tục pháp lý của các đơn vị này sẽ không kịp hoàn thành trong năm 2023 và thậm chí kéo dài do một số khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.

Còn đối với VWS thì khó đi đến thống nhất vì đơn vị này đề xuất đơn giá xử lý khá cao so với các dự án có cùng công nghệ hiện đang triển khai. Trong khi đó, dự án xử lý rác mới kêu gọi đầu tư theo phương thức PPP vẫn đang ở bước thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Bãi rác Đa Phước sẽ hết hôi khi… đóng cửa vào năm 2024

TTO - Giám đốc Sở Tài nguyên và môi trường nói chôn lấp rác thì phải chịu hôi. Bãi rác Đa Phước sẽ hết hôi khi hết công suất và đóng cửa bãi rác vào năm 2024.