Tình hình vẫn còn mờ mịt

Theo HSBC, với tốc độ tăng trưởng 4,1% so với cùng kỳ năm trước, GDP quý II/2023 của Việt Nam đã vượt qua mức kỳ vọng 3,8% của thị trường, tuy nhiên, điều đó không thể làm lu mờ những thách thức ngày càng gia tăng khi so sánh với mức mức tăng trưởng ấn tượng của năm ngoái là 8%.

Trong đó, thương mại, một trong những động lực tăng trưởng chính của Việt Nam, đã dần suy yếu kể từ quý IV/2022. Sự suy giảm sản xuất phản ánh rõ ràng những thách thức thương mại ngày càng gia tăng mà Việt Nam phải đối mặt.

Mặc dù tốc độ tăng trưởng sản xuất trong quý II/2023 là một bất ngờ tích cực (HSBC đã tính đến sự suy giảm hàng năm), yếu tố này chỉ đóng góp tối thiểu vào tăng trưởng. Yếu tố tích cực là thương mại không có dấu hiệu suy giảm thêm, nhưng thực tế vẫn chưa tìm thấy lối thoát khi chưa thấy dấu hiệu rõ rệt của phục hồi.

Bên cạnh đó, xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục mức giảm hai con số trong quý II/2023, tốc độ giảm tương đương với quý I. Điểm sáng duy nhất là xuất khẩu nông sản, nhưng tỷ lệ 10% của ngành hàng này quá nhỏ để bù đắp cho sự suy yếu rộng khắp ở các lĩnh vực khác. Các lô hàng lớn, bao gồm điện tử tiêu dùng, dệt may/giày dép, máy móc và đồ nội thất gỗ, đều suy giảm hai con số. Điều này chủ yếu là do nhu cầu nhập khẩu của Mỹ sụt giảm, bởi đây là thị trường nhập chính đối với hầu hết các sản phẩm.

“Tính tới thời điểm hiện nay, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã giảm 20% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh tính nghiêm trọng của suy thoái thương mại”, bà Yun Liu, Chuyên gia kinh tế phụ trách thị trường ASEAN, Khối Nghiên cứu Kinh tế Toàn cầu, Ngân hàng HSBC nhận định.

Bà Yun Liu, Chuyên gia kinh tế phụ trách thị trường ASEAN, Khối Nghiên cứu Kinh tế Toàn cầu, Ngân hàng HSBC

Ngoài ra, do đợt nắng nóng, ngành sản xuất của Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng thiếu điện ở miền Bắc vào tháng 6, nơi đặt các cơ sở sản xuất của các tập đoàn công nghệ lớn. Khi vấn đề năng lượng dần được khắc phục, việc cắt giảm sản xuất đã làm gia tăng khó khăn trong ngành. Câu hỏi quan trọng được HSBC đặt ra cho ngành sản xuất của Việt Nam là khi nào chu kỳ thương mại toàn cầu sẽ thay đổi?

Bà Yun Liu cho rằng: “Các chỉ số PMI hàng đầu cho thấy không có cải thiện trong tương lai gần, khi nhu cầu thương mại đảo chiều tiếp tục gây áp lực lên các đơn đặt hàng. Chúng tôi kỳ vọng những thay đổi sớm nhất trong xu hướng thương mại sẽ diễn ra vào khoảng quý IV/2023, nhưng sẽ theo hướng ổn định trước rồi mới xuất hiện sự gia tăng rõ rệt đối với các lô hàng. Nói cách khác, Việt Nam còn phải chịu một chu kỳ suy thoái thương mại kéo dài, đặc biệt là khi hiệu ứng cơ sở không thuận lợi trở nên nghiêm trọng hơn vào quý III/2023”.

Kỳ vọng tăng trưởng sẽ có bước ngoặt lớn vào quý IV/2023

Một tác động lan tỏa tích cực ngoài ý muốn, theo HSBC, đến từ tài khoản vãng lai của Việt Nam. Cụ thể, việc tăng doanh thu từ du lịch giúp giảm thiểu thâm hụt dịch vụ, tài khoản vãng lai của Việt Nam được cải thiện đáng kể lên mức 6,1% GDP trong quý I/2023, mang tới sự hỗ trợ quý giá cho đồng VND.

Trong đó, các ngành dịch vụ liên quan đến du lịch, bao gồm vận tải, lưu trú và ăn uống tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh. Nửa đầu năm 2023, khách du lịch đến Việt Nam đã hồi phục 80% so với mức độ hàng tháng của năm 2019, đón tổng cộng 5,6 triệu lượt khách du lịch.

Khách Trung Quốc, là nhóm khách du lịch chính, nhanh chóng đạt gần 50% so với mức hàng tháng của năm 2019. Một phần của phục hồi đến từ nỗ lực khôi phục các đường bay thẳng với Trung Quốc, trong đó Việt Nam đứng đầu ASEAN chỉ sau Singapore. Tiến độ này cho thấy Việt Nam đang trên đà vượt mục tiêu ban đầu là 8 triệu lượt khách du lịch năm.

Quốc hội Việt Nam đã thông qua luật được mong đợi từ lâu nhằm nới lỏng các hạn chế về thị thực. Có hiệu lực từ ngày 15/8, quy định mới sẽ kéo dài thời hạn cho các thị trường được miễn thị thực lên 45 ngày (tăng từ 15) và thời hạn thị thực điện tử cho 80 thị trường tăng lên 90 ngày (từ 30 ngày). Sự thay đổi kịp với thời điểm mùa đông cao điểm, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc du lịch dễ dàng hơn và thu hút lượng khách du lịch ngày càng tăng.

Bên cạnh đó, lạm phát liên tục mang đến những tin tốt. Lạm phát toàn phần đã được kiểm soát ở mức 2,0% so với cùng kỳ trong tháng 6, phù hợp với kỳ vọng của HSBC. Nguyên nhân chính là nhờ cắt giảm lạm phát trong lĩnh vực năng lượng, đã kéo lạm phát toàn phần giảm mạnh so với mức trần lạm phát 4,5% của NHNN. Trong khi việc tăng giá điện đẩy đà lạm phát lên cao, phản ánh qua lạm phát với độ trễ một tháng, mức độ tăng dưới 3% không gây tác động lớn.

Lạm phát cơ bản cũng hạ nhiệt xuống 4,3% so với cùng kỳ, đây là lần đầu tiên dưới mức trần trong 9 tháng. Dù vậy, rủi ro tăng giá vẫn kéo dài, với đà lạm phát thực phẩm đã tăng trong tháng 6, phản ánh qua giá thịt heo tăng cao, nhưng theo HSBC, áp lực về giá đến từ nhu cầu cao hơn do hoạt động du lịch phục hồi, chứ không phải vì gián đoạn nguồn cung, giống các đợt dịch cúm lợn châu Phi trước đây.

Bà Yun Liu khuyến nghị: "Ngoài ra, tác động của El Nino cho thấy cần phải theo dõi sản xuất nông nghiệp một cách chặt chẽ, đặc biệt là với các loại lương thực thiết yếu như gạo".

Trong bối cảnh những thách thức kinh tế ngày càng gia tăng, chính phủ Việt Nam đã tăng cường nỗ lực đưa ra các biện pháp kích cầu kinh tế.

Về mặt tiền tệ, NHNN đã có hàng loạt động thái bất ngờ trong quý II/2023. Trong chưa đầy 3 tháng, NHNN đã cắt giảm lãi suất điều hành ba lần, mỗi lần hạ 50 điểm cơ bản. Trong khi lạm phát hạ nhiệt, tỷ giá VND tương đối ổn định cũng hỗ trợ cho việc nới lỏng chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, khi rủi ro tăng giá kéo dài đối với lạm phát, thì đồng VND có thể phải đối mặt với áp lực rủi ro sụt giá từ lãi suất thực đang “xói mòn”.

“Chúng tôi kỳ vọng tăng trưởng sẽ có bước ngoặt lớn vào quý IV/2023, với các biện pháp hỗ trợ tiền tệ gia tăng. Chúng tôi kỳ vọng NHNN sẽ cắt giảm lãi suất thêm 50 điểm cơ bản trong quý III/2023, đưa lãi suất điều hành về 4,0%. Điều này có thể sẽ đảo ngược nỗ lực thắt chặt của NHNN trong năm 2022, và cũng tương ứng với mức độ hỗ trợ tiền tệ trong thời kỳ đại dịch”, bà Yun Liu nói.

Về mặt tài khóa, Báo cáo của HSBC cho biết, các nhà chức trách cũng đã công bố nhiều biện pháp hỗ trợ tài khóa khác nhau, với mức độ gần như tương đương với những biện pháp được ban hành trong đại dịch. Các biện pháp bao gồm giảm 2% thuế VAT cho một số lĩnh vực (được Quốc hội thông qua gần đây), hoãn nộp thuế đối với các loại thuế khác nhau trong 3-6 tháng, cũng như cắt giảm thuế môi trường đối với xăng và dầu diesel.

"Tuy nhiên, các cơ quan chức năng cũng nhận thức được những hạn chế tài khóa đến từ thiếu hụt nguồn thu, dẫn đến giới hạn gói giải cứu tài khóa “trọn gói”, bà Yun Liu nhấn mạnh thêm.