Cách đây 2 năm, Trung Quốc đã công bố kế hoạch xây dựng một con đập khổng lồ trên sông Yarlung Tsangpo (đoạn thượng nguồn của sông Brahmaputra ở Ấn Độ). Con đập này được xây dựng theo kỳ vọng của Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hoá thạch và có thể sẽ vượt xa Đập Tam Hiệp.

Tháng 11/2020, các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã công bố kế hoạch xây dựng một loạt nhà máy thuỷ điện ở chân núi thuộc dãy Himalaya. Được biết, con đập trên sau khi hoàn thành sẽ có quy mô lớn nhất thế giới và được coi là một dự án kỹ thuật lớn của quốc gia này.

Dự án Đập Yarlung Tsangpo sẽ là một siêu đập với công suất 60 gigawatt, sẽ lớn hơn cả Đập Tam Hiệp. Địa điểm được chọn nằm trên sông Yarlung Tsangpo, một trong những con sông lớn và cao nhất thế giới.

Bắt nguồn từ dòng sông băng ở vùng Hồ Manasarovar thuộc Cao nguyên Tây Tạng, Yarlung Tsangpo chảy từ độ cao trên 5 km, với đường đi ngoằn ngoèo từ tây sang đông xuyên qua dãy núi Himalaya. Con sông này chạy dọc theo một “khe nứt” khổng lồ được tạo ra do tác động của các mảng kiến tạo Á-Âu, sau đó cắt qua Cao nguyên Tây Tạng cho đến khi gặp điểm giao nhau của dãy Himalaya, Nyenchen Tanglha và dãy núi Hengduan.

Từ điểm này, Yarlung Tsangpo tiếp tục chảy giữa các đỉnh Gyala Peri và Namcha Barwa tạo ra hẻm núi sâu nhất thế giới,  sau đó đi qua Arunchal Pradesh (Ấn Độ). Sông tiếp tục chảy về phía tây nam qua Thung lũng Assam ở phía nam rồi qua Bangladesh, tại đây nó được gọi là Jamuna và giao thoa với sông Hằng để trở thành sông Meghna, trước khi đổ vào vịnh Bengal.

Điểm Yarlung Tsangpo Grand Canyon trên dòng sông này có độ dốc khoảng 2.700 m, tạo thành một hẻm núi khổng lồ có độ sâu gấp đôi Grand Canyon ở Mỹ. Vào cuối những năm 1990, hẻm núi này được công nhận là sâu nhất thế giới. Trong 400 km từ đỉnh hẻm núi, dòng sông uốn lượn quanh núi Namcha Barwa và chảy ở độ cao 2.000 m tạo thành nhiều thác nước. Theo đó, Yarlung Tsangpo tạo ra tiềm năng năng lượng cực kỳ lớn trên “quãng đường” nó đi.

China Dialogue giải thích: “Các chuyên gia về thuỷ điện cho biết một đường hầm cắt thành vòng lặp tự nhiên của sông có thể tạo ra 2.000 m3/s, với độ cao 2.800 m, đủ để cung cấp năng lượng cho một nhà máy thuỷ điện 50 gigawat và cung cấp 300 tỷ kWh điện mỗi năm. Đây sẽ là dự án thuỷ điện lớn nhất lịch sử nhân loại, gấp khoảng 3 lần Đập Tam Hiệp.”

Do vị trí và quy mô dự kiến của dự án, trên lý thuyết, các đập mà Trung Quốc sắp xây dựng có thể tạo ra năng lượng cao hơn so với Đập Tam Hiệp. Trong khi việc xây dựng Đập Tam Hiệp đòi hỏi khoảng 1,4 triệu người phải di dời, thì khu vực xung quanh Yarlung Tsangpo lại có dân cư tương đối thưa thớt, nên chi phí nhân lực sẽ thấp hơn đáng kể.

Theo Global Times, đập Yarlung Tsangpo sẽ được xây dựng ở Quận Medog, nơi có dân số khoảng 14.000 người.

Hiện tại, kế hoạch này dự tính sẽ xây dựng 11 trạm thuỷ điện trên sông. 3 trong số này sẽ nằm dọc theo đoạn từ Sangri đến Gyaca và 9 trạm còn lại trong hẻm núi đến Great Bend. Năm 2010, hoạt động xây dựng đã được khởi công ở 1 trong 3 con đập trên đoạn Sangri-Gyaca.

Cao nguyên Tây Tạng là một khu vực quan trọng với nhiều con sông lớn ở châu Á. Vì lý do này, đây là một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất thế giới, chưa kể đến sức ảnh hưởng to lớn về chiến lược và địa chính trị.

Vì lý do này, đoạn này của con sông có thể là địa điểm hoàn hảo để xây dựng một nhà máy thuỷ điện. Khu vực này chỉ cách biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ khoảng 30 km.

Hơn nữa, không chỉ Trung Quốc, Ấn Độ cũng đang đề xuất xây dựng một số nhà máy dọc theo Yarlung Tsangpo và các nhánh của con sông này. Quốc gia này dự tính sẽ xây dựng tới 160 con đập lớn dọc theo sông và có thể sản xuất khoảng 57 gigawatt điện ở vùng đông bắc Ấn Độ.

Tham khảo Global Times; Interesting Engineering