Quanh căn hộ 3 phòng ngủ ở Edogawa, phía đông Tokyo là những dấu tích còn sót lại của chủ nhân đã khuất, bao gồm những bức ảnh gia đình đã ố vàng, máy sấy tóc bám đầy bụi, những tờ 100 yên đã cũ, chồng giấy, tạp chí và sách báo.

Việc của nhân viên công ty dọn dẹp Bxia là sàng lọc các loại đồ đạc đó và đóng góp chúng vào hộp các tông. Theo tờ The Japan Times, chủ nhân quá cố của căn nhà là một bà cụ đã 76 tuổi. Bà đã mất khi ở một mình.

Bà có một người con gái nhưng không sinh sống cùng nhau. Cô con gái đã thuê công ty Bxia đến dọn dẹp những đồ đạc mà người mẹ để lại. Họ cần phải để riêng và phân loại tiền mặt, đồ có giá trị, giấy tờ quan trọng, phụ kiện kimono và các đồ vật bằng sơn mài. Những thứ khác sẽ được chất lên xe tải để đem bỏ hoặc chở tới các trung tâm tái chế và bán cho khách hàng ở nước ngoài.

Công việc dọn dẹp này thường mất khoảng 2 ngày và khách hàng sẽ phải thanh toán chi phí lên tới 505.000 Yên, tương đương hơn 85 triệu đồng.

Miwa Yuzawa, người điều hành Bxia cho biết: “Chúng tôi rất bận rộn. Có nhiều người lớn tuổi qua đời và người thân của họ không có nhiều thời gian để dọn dẹp đồ đạc của người đã mất”.

Nhật Bản là một quốc gia có dân số đang già hóa nhanh chóng. Tỷ lệ tử vong của nước này cao gấp 2 lần tỷ lệ sinh. Chưa hết, việc không ai đến nhận tài sản thừa kế của người đã khuất cũng khiến chính quyền nước này phải “đau đầu”.

Yuzawa cho biết khi nhân viên của công ty đến dọn dẹp một căn hộ của một phụ nữ đã qua đời gần đây, họ tìm thấy bản di chúc được lập từ năm 1998. Tuy nhiên, nhiều người khác lại không để lại bất cứ di chúc nào để giải quyết tài sản của họ khiến chính quyền địa phương gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm người thừa kế.

Chẳng ai đến nhận thừa kế

Theo điều tra dân số quốc gia từ năm 2020, Nhật Bản có 21,1 triệu hộ gia đình chỉ có một thành viên, tăng 14,8% so với năm 2015. Được biết, gần 1/3, tương đương khoảng 6,72 triệu người trong số đó là người trên 65 tuổi sống một mình.

Số lượng các cuộc hôn nhân năm 2022 là 519.823, giảm 35% so với năm 2000. Một cuộc khảo sát năm 2021 của chính phủ cũng cho thấy 17,3% đàn ông và 14,6% phụ nữ trong độ tuổi 18-34 nói rằng bản thân không có ý định kết hôn. Đây là những con số kỷ lục, báo hiệu các hộ gia đình độc thân sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới.

Xu hướng nhân khẩu học này đã tạo ra một vấn đề không dễ để giải quyết. Trong năm tài chính 2021, kho bạc nhà nước đã tiếp nhận con số kỷ lục 64,7 tỷ yên (463 triệu USD) từ tài sản của những người đã khuất mà không có người thừa kế, tăng 7,8% so với năm 2020 và gần gấp đôi so với 10 năm trước.

Yuko Takeuchi, một luật sư chuyên về các vấn đề thừa kế cho biết: “Về mặt pháp lý, khi người qua đời không để lại di chúc, họ hàng xa như cháu gái hay cháu trai đều có thể được coi là người thừa kế. Nhưng nếu không tìm được cả những người thừa kế này và không có di chúc được chuẩn bị trước, tòa án có thể chỉ định một người quản lý để xử lý tài sản nếu có bên liên quan yêu cầu”.

Người quản lý này sẽ giải quyết mọi khoản thuế hoặc hóa đơn người quá cố chưa thanh toán, đảm bảo người đã khuất không còn người thừa kế trước khi chuyển tài sản cho chính quyền.

“Nhưng không phải tất cả tài sản không có người thừa kế đều sẽ được xử lý theo cách này, vì quá trình này tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc”, Takeuchi nói thêm.

Nếu muốn trở thành người quản lý tài sản thừa kế của người đã khuất, bạn phải nộp trước 1 triệu yên cho tòa án. Vì vậy, những người thu lại những lợi ích nhất định, như chủ nợ của người đã khuất mới tiến hành phương pháp này.

Vì vậy trên thực tế, có nhiều tài sản của người quá cố gặp tình trạng “mắc kẹt”, bao gồm cả tiền trong những tài khoản ngân hàng không hoạt động.

Mỗi năm, số lượng tài khoản ngân hàng này có thể trị giá lên tới khoảng 120 tỷ yên. Tuy nhiên, theo luật mới, chính quyền được phép sử dụng nguồn tiền này để hỗ trợ các tổ chức phi lợi nhuận. Ngoài ra, ngày 21/6, Quốc hội Nhật Bản cũng đã thông qua luật sửa đổi khiến các khoản tiền này được đầu tư vào các công ty khởi nghiệp vì sứ mệnh và lợi ích cộng đồng. Nhưng các bất động sản như căn hộ lại khó xử lý hơn.

Sự cô độc bủa vây

Theo Japan Times, Nhật Bản đã cho xây dựng hàng trăm khu nhà xã hội tại thủ đô do chính quyền địa phương quản lý để giải quyết tình trạng thiếu nhà ở.

Sau khi bong bóng bất động sản vỡ vào đầu những năm 1990 và sự suy thoái kinh tế ngay sau đó, những ngôi nhà này chủ yếu dành cho người già, người có thu nhập thấp và người khuyết tật. Theo Yoshio Nakagawa, giám đốc cơ quan quản lý nhà ở khu vực thủ đô Tokyo, hiện còn 251.000 căn hộ kiểu này ở thành phố và vùng xung quanh.

Tác động của già hóa dân số lên dân cư khu vực này đặc biệt nghiêm trọng. Tính đến 31/3/2022, có 52.886 (tương đương khoảng 24,9%) hộ trong nhà ở xã hội, có nhiều người từ 75 tuổi trở lên sống một mình. Nó đã tăng nhẹ so với 24,3% năm 2021 và 23,6% năm 2020.

Trong khi đó, hiện tượng "sự ra đi cô đơn" tăng đột biến. Theo ước tính, có khoảng 580 người già qua đời một mình trong năm tài chính 2019 và 675 trường hợp trong năm tài chính 2021. Nghĩa là mỗi ngày có gần 20 người qua đời khi đang ở một mình trong các căn hộ thuộc sở hữu của thành phố. Vì vậy, vấn đề xử lý tài sản họ đã trở thành một vấn đề “đau đầu”.

“Khi chủ nhà qua đời mà không thể liên hệ với người thân của họ, chúng tôi buộc phải dán thông báo trước cửa nhà, đợi một hoặc hai tháng để xem có ai liên lạc hay không. Trong thời gian chờ đợi, chúng tôi sẽ tiến hành kiểm tra giấy chứng nhận cư trú và sổ hộ khẩu”, Nakagawa nói.

“Sau thời gian này, nếu vẫn không có phản hồi, chìa khóa căn hộ sẽ được thay đổi, tiếp tục dán thông báo mới và chờ 3 tháng trước khi vận chuyển đồ đạc của người đã khuất ra ngoài. Vì vậy, mất khoảng 6 tháng để có người thuê mới chuyển vào ở”, Nakagawa chia sẻ thêm.

Nhà bỏ hoang nhưng chẳng ai “ngó”

Tình trạng nhà bỏ hoang đang “lan rộng” khắp Nhật Bản với tốc độ đáng báo động. Theo khảo sát mới nhất của chính phủ vào năm 2018, khu dân cư Setagaya, Tokyo có khoảng 50.250 căn nhà bỏ hoang.

Số lượng những ngôi nhà trống, không sử dụng này ngày càng tăng. Một cuộc khảo sát của chính phủ cũng cho thấy có khoảng 8,49 triệu ngôi nhà không có người ở trên cả nước vào năm 2018, tăng khoảng 1,5 lần so với năm 1998.

Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp, thân nhân thân cận của chủ sở hữu không biết bản thân có quyền thừa kế hoặc chính họ từ bỏ quyền thừa kế. Hoặc đơn giản, họ muốn giữ nguyên hiện trạng căn nhà vì muốn lưu giữ kỷ niệm về cha mẹ hoặc người thân.

Tham khảo The Japan Times