Theo hồ sơ vụ án, tháng 9/2018, ông Diện được Trịnh Trường Giang đưa bản photo giấy tờ thửa đất ở phường 5, quận Gò Vấp, do bà Tuyết đứng tên, đề nghị bán với giá 18 tỷ đồng. Sau khi xem các giấy tờ ông Diện thấy có hợp đồng ủy quyền của chủ đất, đã được chứng thực của công chứng viên, đồng ý để Giang bán đất này cho Trần Thanh Hải (bạn Giang) giá 18,5 tỷ đồng, nên đồng ý mua lại.
Ông Diện sau đó cho vợ ký hợp đồng mua bán giấy tay thửa đất với Hải, còn Giang là người làm chứng. Nội dung hợp đồng thể hiện bên bán phải hủy bỏ hợp đồng mua bán giữa bà Tuyết và Hải. Đồng thời, Hải có trách nhiệm làm các thủ tục sang tên từ bà Tuyết cho vợ ông Diện.
Khi ông Diện đưa trước 13,7 tỷ đồng, Giang nhờ Ngụy Cao Khánh (nhân viên Văn phòng công chứng Đầm Sen, quận 11) soạn hợp đồng ủy quyền với nội dung ông Diện được quyền chuyển nhượng thửa đất do bà Tuyết đứng tên. Giang nói với ông Diện do bà Tuyết già yếu không đi lại được, nên yêu cầu ký hợp đồng bên ngoài trụ sở công chứng. Tin tưởng, người mua đã ký tên, lăn tay.
Hơn tuần sau, Giang đem hợp đồng ủy quyền có chữ ký chứng thực của ông Nguyễn Huy Thức (công chứng viên Văn phòng công chứng Đầm Sen); có chữ ký, dấu vân tay của bà Tuyết, đưa cho ông Diện. Sau khi có hợp đồng, ông Diện thanh toán phần tiền còn lại, tổng cộng 18 tỷ đồng.
Ông Diện còn bỏ ra số tiền lớn để cải tạo và giải quyết tranh chấp lối đi chung với những người hàng xóm. Vợ chồng ông sau đó mới biết bà Tuyết chủ đất, đã có đơn ngăn chặn mọi giao dịch liên quan thửa đất. Bà Tuyết trình bày không ủy quyền cho bất cứ ai bán đất.
Bị cáo Giang và Hải trong phiên tòa hồi tháng 4. Ảnh: Hải Đăng
Quá trình điều tra, nhà chức trách xác định, Giang đã làm giả các hợp đồng ủy quyền, móc nối Hải chiếm đoạt tiền của vợ chồng ông Diện. Hải bồi thường cho ông Diện 9,5 tỷ đồng, số tiền còn lại Giang chiếm hưởng chưa khắc phục.
Ông Diện đề nghị cơ quan tố tụng xử lý hình sự công chứng viên Văn phòng công chứng Đầm Sen vì sai phạm trong việc công chứng giấy tờ, khiến ông bị lừa; buộc Văn phòng công chứng phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Hồi tháng 4, TAND TP HCM xét xử sơ thẩm, tuyên phạt Giang 18 năm tù; Hải 7 năm tù về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đối với hai công chứng viên, cơ quan điều tra, VKS cho rằng không có căn cứ xử lý hình sự. Tòa từng trả hồ sơ, cơ quan điều tra và VKS giữ nguyên quan điểm, nên HĐXX không có căn cứ xem xét xử lý các công chứng viên.
Không đồng ý, ông Diện làm đơn kháng cáo, đề nghị VKSND Cấp cao tại TP HCM kháng nghị và được chấp nhận. VKS đề nghị tòa cùng cấp xử phúc thẩm theo hướng hủy án, vì có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm khi không xử lý các công chứng viên. Vụ án dự kiến xử phúc thẩm vào ngày 21/7.
Hàng loạt vụ lừa trót lọt từ sai sót của công chứng viên
Số lượng công chứng viên sai phạm chưa được cơ quan chức năng công bố, song theo ghi nhận của VnExpress, gần đây có rất nhiều vụ án lừa đảo có sự "giúp sức" từ sai phạm của các công chứng viên. Trong đó, có công chứng viên đã bị xử lý hình sự và văn phòng công chứng phải liên đới bồi thường.
Tháng 4, công chứng viên Nguyễn Hoàng Tuấn thuộc Văn phòng công chứng Mạc Hồng Vân bị TAND tỉnh Hậu Giang xét xử tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Tuấn có hành vi chứng thực hợp đồng tặng cho bất động sản mà không yêu cầu các bên và người làm chứng phải ký, lăn tay trước mặt mình.
Trong khi đó, dấu vân tay và chữ ký của người tặng cho đã bị làm giả. Hậu quả, kẻ lừa đảo đã đem mảnh đất này bán cho người khác chiếm đoạt 700 triệu đồng của bị hại. TAND tỉnh Hậu Giang tuyên phạt Tuấn 2 năm cải tạo không giam giữ; buộc Văn phòng công chứng Mạc Hồng Vân bồi thường hơn 900 triệu đồng (gồm cả lãi) cho bị hại.
Việc mua bán đất nên có thủ tục sang tên, chuyển nhượng, không nên làm hợp đồng uỷ quyền. Ảnh: Phạm Dự
Công chứng viên phải chịu trách nhiệm thế nào
Về trách nhiệm của văn phòng công chứng trong trường hợp các công chứng viên không bị xử lý hình sự, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ từng cho rằng, về nguyên tắc "ai chiếm đoạt thì người đó phải bồi thường". Quá trình điều tra, truy tố, xét xử không chứng minh công chứng viên đồng phạm với bị cáo cũng như sử dụng số tiền bị cáo chiếm đoạt thì không thể buộc văn phòng công chứng có trách nhiệm liên đới bồi thường, mà chỉ buộc bị cáo phải có trách nhiệm bồi thường số tiền đã chiếm đoạt.
Không đồng ý quan điểm trên, luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch dẫn khoản 1 Điều 2 Luật Công chứng 2014, cho rằng tổ chức hành nghề công chứng, công chứng viên phải có trách nhiệm bảo đảm an toàn pháp lý trong giao dịch dân sự, tài liệu, giấy tờ.
Trường hợp công chứng viên công chứng đối với giấy tờ giả thì tổ chức hành nghề công chứng phải bồi thường thiệt hại cho người yêu cầu công chứng và cá nhân, tổ chức khác do lỗi mà công chứng viên của tổ chức mình gây ra. Công chứng viên gây thiệt hại phải hoàn trả lại một khoản tiền cho tổ chức hành nghề công chứng đã chi trả khoản tiền bồi thường cho người bị thiệt hại, theo quy định tại Điều 38 Luật Công chứng 2014.
Ngoài ra, căn cứ quy định tại Điều 597, Điều 600 Bộ luật Dân sự về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do pháp nhân, người làm công gây ra, thì tòa án cần buộc văn phòng công chứng phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi thỏa mãn đủ điều kiện: Công chứng viên có lỗi; có thiệt hại thực tế xảy ra; có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi của công chứng viên và thiệt hại xảy ra.
"Nếu cơ quan tiến hành tố tụng chứng minh được công chứng viên có dấu hiệu đồng phạm thì cần truy cứu trách nhiệm hình sự. Không phải sai phạm nào cũng xử lý hình sự công chứng viên, song cần buộc văn phòng công chứng có trách nhiệm bồi thường khi thỏa mãn các điều kiện nói trên", luật sư Trạch nói.
Hải Duyên
Xem thêm: lmth.0769264-gnuhc-gnoc-gnout-nit-iv-nao-neit-tam/ten.sserpxenv