Từ một phóng sự truyền hình xúc động chiếu trên VTV năm 2022, đạo diễn Lê Hoàng Linh và ê kíp đã phát triển thành một bộ phim tài liệu về chiến tranh và những anh hùng, liệt sĩ, về nỗi đau từ cả hai phía và hành trình tìm lại sự thanh thản cho những người lính Mỹ.

Những mảnh ký ức đầy ám ảnh của các cựu binh Mỹ

Mảnh ký ức kể lại một câu chuyện bi tráng trong lịch sử về sự hy sinh của các liệt sĩ trong trận đánh đồi Xuân Sơn tháng 12-1966, và quá trình tìm kiếm phần mộ tập thể của các liệt sĩ hơn nửa thế kỷ sau đó.

Lần đầu tiên có một cái nhìn cận cảnh về quá trình chuyển biến tâm lý, khắc họa chân thực từng giây phút mà những con người liên quan trong cuộc tìm kiếm này, đặc biệt là những người lính Mỹ đã phải trải qua: có sự dằn vặt, sự day dứt, có sự hồi hộp, có sự đấu tranh, và đến khi tìm được thì nó là một sự giải tỏa.

Bộ phim sẽ theo chân các cựu binh Mỹ thuộc Sư đoàn kỵ binh bay số 1 (những người đã trực tiếp chôn bộ đội ta tại trận địa Xuân Sơn sau trận đánh) lần lại những manh mối, để có thể giúp Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bình Định tìm ra được phần mộ tập thể mà những người lính Mỹ này đã chôn những liệt sĩ Việt Nam.

Những ký ức chiến tranh đầy ám ảnh, đeo đẳng những người lính Mỹ này suốt nửa thế kỷ qua, được khắc họa sinh động trên phim.

Năm cựu binh Mỹ từ lúc còn là những chàng trai trẻ đến một vùng đất xa lạ để tham chiến, với những suy nghĩ rất mơ hồ về tính chính nghĩa của cuộc chiến tranh, nhưng đã ngay lập tức phải đối diện với những hình ảnh khốc liệt và đẫm máu của trận đánh tại LZ Bird.

Với Spencer Matteson, âm thanh đạn pháo xé toạc trời đêm và cái chết hiển hiện trước mắt đã làm ông chấn động về mặt tinh thần và điếc một bên tai.

Trong khi Steve Hassett chỉ muốn quên đi những bức ảnh xác bộ đội Việt Nam mà ông chụp vào sáng ngày hôm sau thì Ivory Whitaker luôn bị giày vò bởi việc đi thu gom thi thể của những người lính tử trận để chôn vào hố tập thể.

Còn Bob March và Kinbourne Lo thì những bóng ma trong giấc mơ chưa bao giờ thôi quay lại hành hạ tâm trí trong suốt quãng đời còn lại của các ông.

Mộ chôn tập thể được tìm thấy sau hơn 50 năm từ mảnh ký ức của cựu binh Mỹ

Từ những manh mối hết sức tình cờ mà các cựu binh Mỹ chia sẻ về trận đánh này trên trang web của một cựu binh Mỹ, 55 năm sau, đội tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở Việt Nam đã lần tìm được vị trí tương đối của khu mộ.

Nhưng vì trên một diện tích quá rộng nên công tác tìm kiếm rơi vào ngõ cụt. Một cựu chiến binh Việt Nam tên là Đặng Hà Thụy đã liên lạc với các cựu binh Mỹ, với hy vọng trí nhớ sau hơn nửa thế kỷ vẫn còn đủ minh mẫn để liên kết lại các chi tiết và chỉ ra vị trí chính xác hơn.

Ông Bob March và các cựu binh Mỹ khác đã cùng làm việc ngày đêm để thu hẹp vị trí cần đào.

Điều kỳ diệu đã xảy ra vào ngày 12-3-2022, khi đội tìm kiếm đã tìm được những di vật cùng hài cốt của các chiến sĩ thuộc Trung đoàn 22, Sư đoàn 3 Sao Vàng của Quân đội nhân dân Việt Nam và các lực lượng địa phương được chôn tại mộ tập thể dưới chân đồi Xuân Sơn.

Những ký ức hào hùng và bi tráng về một trận đánh năm xưa lại hiện lên trong ký ức của những người đồng đội còn sống sót.

Đặc biệt hơn, lần đầu tiên các cựu binh Mỹ được đưa lại đến chiến trường Xuân Sơn năm xưa để tiếp tục tìm kiếm hố chôn thứ hai, cũng là hành trình để họ tìm lại được sự thanh thản cho chính mình.

Phim sẽ được phát sóng vào 20h40 ngày 23-7 trên VTV1 và 9h, 20h ngày 26-7, 14h ngày 27-7 trên VTV4.