Trong văn bản góp ý bổ sung một số quy định về chính sách nhà ở xã hội (NOXH), Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho biết, thời gian qua có tình trạng người giàu tranh suất mua NOXH hoặc có người giàu là chủ sở hữu căn hộ chung cư NOXH.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về NOXH tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra là chưa chặt chẽ, chưa sát với thực tế cuộc sống và có thể "lách".

Thứ nhất là xuất phát từ tiêu chí điều kiện về nhà ở của đối tượng hưởng chính sách NOXH. Tại điểm a khoản 1 Điều 51 Luật Nhà ở 2014 và điểm a khoản 1 Điều 75 dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) đều quy định đối tượng hưởng chính sách NOXH là "chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc". Tuy nhiên, HoREA cho rằng, quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

"Hiệp hội kỳ vọng thời gian tới, sau khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 "Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030" thì mới kiểm tra được điều kiện đối tượng hưởng chính sách NOXH", Chủ tịch HoREA Lê Hoàng Châu nói.

Một dự án NOXH dành cho công nhân ở TP. Thủ Đức. Ảnh: Vũ Phạm

Bên cạnh đó, trong Luật Nhà ở 2014 và dự thảo Luật Nhà ở đều quy định đối tượng hưởng chính sách NOXH là "chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua NOXH" hoặc "có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu".

Ông Châu đánh giá, nếu một người nào đó muốn "lách" thì không khó bởi chỉ cần để cho người thân khác đứng tên sở hữu nhà. Như vậy, họ có thể chứng minh được mình chưa có nhà ở thuộc sở hữu hoặc có nhà ở, nhưng ở chật.

Hay như tại điểm a khoản 1 Điều 75 quy định điều kiện của đối tượng hưởng chính sách NOXH là "chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua NOXH, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc", nhưng một người cũng có thể chuyển đổi nơi sinh sống, làm việc nhiều lần, nên cần phải được quy định chặt chẽ hơn.

Thứ hai về tiêu chí điều kiện về thu nhập của đối tượng hưởng chính sách NOXH. Tại điểm b khoản 1 Điều 51 Luật Nhà ở 2014 và điểm b khoản 1 Điều 75 dự thảo Luật Nhà ở đều quy định đối tượng hưởng chính sách NOXH "thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân".

Ông Châu cho rằng, quy định này có "lỗ hổng" và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua NOXH hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư NOXH vừa qua.

Lý giải, Chủ tịch HoREA cho biết, thực tế, nhiều người làm thêm nghề tay trái, mà nghề tay trái này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của nghề chính. Thu nhập thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức, nên họ đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập, không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Trong Luật Nhà ở chỉ quy định đối tượng hưởng chính sách NOXH "thuộc diện không phải nộp thuế TNCN đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương", mà không tính các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương".

Chưa hết, Luật Thuế TNCN cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp, trong đó tại khoản 7, 8 Điều 4 quy định miễn thuế TNCN đối với các trường hợp "thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng… hoặc thu nhập từ kiều hối".

Ông Châu nhìn nhận, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế TNCN là chính xác và nhân văn, nhưng sẽ không hợp lý khi miễn thuế TNCN đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm, kiều hối.

Ví dụ, ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9%/năm, cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng. Hay ông B thường xuyên nhận được tiền kiều hối, năm nay nhận được khoản tiền kiều hối 100.000 USD tương đương 2,4 tỷ đồng. Song, căn cứ quy định Luật Thuế TNCN thì cả 2 trường hợp này đều được miễn thuế TNCN. Và dĩ nhiên, họ là đối tượng hưởng chính sách về NOXH, được mua, thuê mua NOXH.

Vì vậy, vị Chủ tịch HoREA kiến nghị sửa đổi Điều 4 Luật Thuế TNCN và khoản 1 Điều 75 dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Ngoài ra, HoREA cũng đề nghị Luật Nhà ở chỉ nên quy định 2 loại NOXH gồm NOXH cho thuê và NOXH bán trả góp dài hạn mà không quy định loại NOXH để bán và NOXH cho thuê mua.