Đề xuất này được Bộ Kế hoạch & Đầu tư nêu tại tờ trình lấy ý kiến thẩm định từ Bộ Tư pháp về dự thảo Nghị quyết áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu.
Thuế tối thiểu toàn cầu là thỏa thuận của các nước G7 nhằm chống lại các tập đoàn đa quốc gia né thuế, có hiệu lực từ 1/1/2024. Thuế suất áp dụng là 15% với các doanh nghiệp đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất từ 750 triệu euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong 2 năm của 4 năm liền kề. Việc này nhằm ngăn các công ty đa quốc gia chuyển lợi nhuận sang nước có thuế suất thấp để tránh thuế. Tại ASEAN, một số nước đã có kế hoạch áp dụng quy định thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng.
Bộ Tài chính ước tính, 112 tập đoàn nước ngoài có thể phải nộp bổ sung thuế, giúp ngân sách thu thêm 14.600 tỷ đồng trong năm 2024 - năm đầu tiên Việt Nam áp loại thuế này.
Tuy nhiên, ở góc độ thu hút vốn đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch & Đầu tư nhìn nhận, nếu áp thuế mức 15% mà không có ưu đãi, giải pháp hỗ trợ sẽ xung đột với các quy định hiện nay của Việt Nam trong thu hút nước ngoài. Mặt khác, khả năng mở rộng dự án hiệu hữu hay thu hút dòng vốn ngoại của Việt Nam sẽ bị tác động, niềm tin nhà đầu tư giảm sút.
Vì thế, Bộ này đề xuất thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư với các nhóm doanh nghiệp FDI chất lượng cao, quy mô lớn. "Các khoản hỗ trợ được cấn trừ vào nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp hoặc được chi trả trực tiếp bằng tiền từ ngân sách nhà nước", Bộ Kế hoạch & Đầu tư đề xuất.
Gặp các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài hồi đầu tháng 4, Thủ tướng Phạm Minh Chính từng cho biết, Chính phủ sẽ có giải pháp ngoài thuế trên cơ sở không trái các quy định, cam kết quốc tế, hài hòa lợi ích và bình đẳng giữa các doanh nghiệp.
Nhóm doanh nghiệp ngoại chất lượng cao theo đề nghị của Bộ Kế hoạch & Đầu tư sẽ được nhận hỗ trợ, gồm doanh nghiệp có dự án đầu tư sản xuất sản phẩm công nghệ cao, quy mô vốn trên 12.000 tỷ đồng hoặc doanh thu trên 20.000 tỷ đồng một năm; có dự án trung tâm nghiên cứu, phát triển quy mô trên 3.000 tỷ đồng.
Các hình thức hỗ trợ đầu tư, như đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; hỗ trợ nghiên cứu và phát triển; chi phí đầu tư tài sản cố định và chi phí sản xuất sản phẩm công nghệ cao.
Hiện, có hai giải pháp cho mức hỗ trợ đầu tư gồm hỗ trợ trần trên tổng mức đầu tư và hỗ trợ trần trên doanh thu. Dù vậy, Bộ cơ quan ngành kế hoạch cho biết, hai giải pháp này đều có nhược điểm không hỗ trợ được cho việc kiểm soát ngân sách.
Việc khống chế ưu đãi trên mức trần đầu tư thậm chí gây tác dụng ngược khi sẽ hỗ trợ nhiều cho các công ty có vốn đầu tư lớn, nhưng hoạt động không hiệu quả, doanh thu thấp, thua lỗ. Còn các doanh nghiệp có quy mô lớn, khả năng sinh lời trên vốn đầu tư cao, nộp thuế nhiều như Samsung lại gặp bất lợi. Hay chỉ tiêu thu liên quan đến xác định lợi nhuận nếu hỗ trợ trần trên doanh thu, có thể bị OECD chất vấn là hỗ trợ liên quan đến nghĩa vụ nộp thuế bổ sung.
Vì thế, Bộ đề xuất, dùng ngân sách nhà nước bố trí trong dự toán ngân sách hàng năm để thực hiện cơ chế, chính sách hỗ trợ nhà đầu tư. Chính phủ sẽ quy định chi tiết mức độ, trình tự, thủ tục áp dụng các hình thức hỗ trợ trong Nghị quyết đang xây dựng.
Tại phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật hôm qua, Chính phủ cho biết sẽ trình Quốc hội các dự thảo nghị quyết về áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu và cơ chế hỗ trợ nhà đầu tư ngoài thuế tại kỳ họp vào tháng 10 tới. Trong bối cảnh áp thuế này, việc đưa ra các chính sách, hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới để đảm bảo cạnh tranh, tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam.
Đức Minh