Theo đề án Phát triển kết cấu hạ tầng giao thông địa bàn TP.HCM giai đoạn 2021-2030, TP dành nhiều ưu tiên cho phát triển giao thông thủy.

Trong đó, giai đoạn 2021-2025, TP sẽ xây dựng thêm năm cảng mới gồm: Cụm cảng trung chuyển - ICD (phường Long Bình, TP Thủ Đức), cảng thủy nội địa Khu công nghệ cao TP.HCM (Trung tâm logistics Khu công nghệ cao TP), cảng cạn ICD khu vực Củ Chi (Trung tâm logistics Củ Chi), cảng thủy nội địa tổng hợp quốc tế ITC và cảng hành khách Mũi Đèn Đỏ (quận 7).

Hiện nhiều tuyến đường ra vào cảng Cát Lái (TP Thủ Đức) đã quá tải, thường xuyên xảy ra tình trạng kẹt xe nghiêm trọng. Ảnh: LINH PHƯƠNG

Các sở, ngành đang tính toán cân đối vốn

Sở GTVT TP.HCM cho biết tổng nguồn vốn đầu tư xây mới các cảng này là 8.670 tỉ đồng, trong đó vốn ngân sách TP 870 tỉ đồng, còn lại là vốn từ trung ương, vốn PPP. Hiện UBND TP đang giao các sở, ngành tính toán, cân đối và bổ sung nguồn vốn sớm để có cơ sở triển khai các dự án.

Theo đó, việc đầu tư xây dựng cảng cạn (ICD) Long Bình mới trên sông Đồng Nai có quy mô xây dựng 50 ha. Cảng này nhằm phục vụ di dời cảng Trường Thọ, chủ yếu tiếp nhận hàng hóa từ khu vực Đồng Nai, Bình Dương để vận chuyển bằng đường thủy đến các khu vực Cát Lái, Hiệp Phước, Cái Mép.

Còn cảng cạn trong Khu công nghệ cao trên rạch Ông Nhiêu phục vụ trung chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu, rộng khoảng 6 ha. Cảng cạn ICD Củ Chi trên sông Sài Gòn phục vụ phát triển khu kinh tế tây bắc tối thiểu 10 ha.

Hai cảng còn lại là cảng thủy nội địa tổng hợp quốc tế ITC và cảng hành khách Mũi Đèn Đỏ (quận 7) đều sử dụng vốn ngân sách nhà nước với tổng số vốn lần lượt là 70 tỉ đồng và 150 tỉ đồng.

Theo đánh giá của Sở GTVT, khi cụm cảng cạn ICD Củ Chi, cảng thủy nội địa Khu công nghệ cao TP, cảng thủy nội địa tổng hợp quốc tế ITC đi vào hoạt động, ngoài giúp san sẻ với cảng Cát Lái, còn giảm cự ly, chi phí vận chuyển cho doanh nghiệp.

Ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở GTVT TP.HCM, cho biết: “Sở GTVT sẽ làm hết sức để thực hiện được các kế hoạch phát triển giao thông thủy cho TP. Việc xây dựng và đưa vào khai thác năm cảng mới với mục tiêu trong giai đoạn
2021-2025 sẽ góp phần phát huy tốt lợi thế 1.000 km đường thủy của TP và đặc biệt có thể san sẻ 60% với vận tải đường bộ”.

Ưu tiên đường kết nối vào cảng

Ông Bùi Hòa An cho biết thêm: Để phát huy hiệu quả của các cảng trên địa bàn TP, Sở GTVT sẽ ưu tiên đầu tư các tuyến đường kết nối vào cảng. Điển hình như đầu tư các tuyến đường liên thông vào khu cảng Hiệp Phước (huyện Nhà Bè), trong đó ngành chức năng đang thực hiện nâng cấp đường Nguyễn Hữu Thọ (giai đoạn 3).

Song song, Sở GTVT hoàn chỉnh đầu tư giao thông đường bộ kết nối hạ tầng với hệ thống cảng biển Cát Lái trên sông Đồng Nai. Mục đích là khai thác tối đa năng lực hàng hóa xuất nhập khẩu thông qua cảng như nút giao Mỹ Thủy, đường Nguyễn Thị Định, đường liên cảng Cát Lái - Phú Hữu, đường Nguyễn Duy Trinh...

Bên cạnh đó, giai đoạn 2021-2025, Sở GTVT thực hiện đầu tư hạ tầng giao thông đường thủy kết nối với hệ thống cảng biển. Trong đó chú trọng các dự án nạo vét luồng, nâng cấp các công trình vượt sông đạt cấp kỹ thuật như các cầu trên các tuyến rạch Chiếc - Trau Trảu - sông Tắc, cầu Ông Nhiêu, các cầu trên tuyến rạch Giồng Ông Tố - rạch Đồng Trong.

Kiến trúc sư (KTS) Võ Kim Cương, nguyên Phó KTS trưởng TP.HCM, đánh giá: Việc phát triển hệ thống cảng của TP phải được xem xét tính đồng bộ với hệ thống chung của khu vực vùng đô thị phía Nam chứ không riêng gì TP.HCM.

KTS Kim Cương đánh giá cao hiệu quả của cảng nước sâu Thị Vải - Cái Mép, vận tải xuyên lục địa từ cảng này đi các cảng trên thế giới mà không phải qua trung chuyển, hiệu quả rất cao.

“Muốn xuất khẩu đi xa thì làm logistics thật tốt, đưa hàng hóa trực tiếp lên tàu lớn để không tốn thêm các chi phí nào nữa. Bởi hiện năm cảng trên đã có kế hoạch đầu tư nhưng tôi e rằng việc vận chuyển hàng hóa cần trung chuyển, qua vài lần trung chuyển sẽ hiệu quả không cao, nhà đầu tư sẽ ngán ngại” - KTS Kim Cương nói.

Mặt khác, KTS Kim Cương cũng cho rằng theo quan niệm xưa nay, giao thông đường thủy có giá cả rẻ hơn giao thông đường bộ. Tuy nhiên, trên thực tế người ta vẫn không chọn đi đường thủy vì không có tính trực tiếp, thời gian di chuyển lâu và giao thông kết nối còn hạn chế.

“Vì các lý do trên, phát triển đường thủy phải có tính toán về kinh tế, hiệu quả một cách toàn diện. Phát triển nhiều cảng phục vụ logistics nếu không tính hiệu quả toàn diện của nó khi làm xong kéo theo cảng sẽ ế. Ế ở đây không phải do làm cảng không tốt mà do người dân không chọn đi đường thủy” - ông Kim Cương đánh giá.•