Năm 2016, Elon Musk cầm trong tay hai mảng kinh doanh không ra tiền là Tesla và SolarCity Corp. Tỷ phú gốc Nam Phi quyết định ‘cắt lỗ’ bằng cách đóng bớt một cái để hợp nhất làm một.

5 năm sau, Elon Musk được triệu tập tới tòa để làm rõ thương vụ thâu tóm trị giá 2,1 tỷ USD ngày đó.

Các nguyên đơn gồm một vài quỹ hưu trí đầu tư vào cổ phiếu Tesla cho rằng có một sự mờ ám ở đây khi thâu tóm một công ty năng lượng mặt trời ‘người nhà’ mà đã không còn khả năng sinh lời. SolarCity được sáng lập bởi hai anh em họ của Elon Musk là Lyndon Rive và Peter Rive.

Elon Musk sẽ được triệu tập tới tòa vào hôm thứ hai (theo giờ Mỹ) với tư cách chủ tịch ở cả hai công ty. Luật sư của Elon Musk lập luận rằng thương vụ mua lại là cơ hội để thực hiện mục tiêu dài hạn của Musk là tạo ra một công ty năng lượng bền vững theo chiều dọc.

Câu hỏi chính đặt ra ở đây với Elon Musk, người hiện sở hữu khoảng 22% cổ phần Tesla, là có hay không việc Musk che mắt tất cả ở thương vụ này. Chứng minh điều đó là không dễ bởi các cổ đông khác của Tesla đều đã chấp nhận giao dịch.

Luật sư của Elon Musk cũng lập luận rằng SolarCity đáng giá hơn nhiều so với thời điểm Tesla mua lại và các thành viên khác của Hội đồng quản trị như Kimbal Musk ra quyết định độc lập mà không chịu sự tác động của người anh Elon Musk.

Các vấn đề khác xoay quanh việc ý kiến của Hội đồng quản trị Tesla có mâu thuẫn với nhau hay không và thông tin quan trọng về thương vụ có được giữ kín với các cổ đông hay không.

Nếu thua kiện, Elon Musk có thể phải trả lại tiền từ thương vụ này cho Tesla. Giá trị khoản tiền nộp lại có thể bằng giá trị mua SolarCity ở thời điểm đó nếu thẩm phán nhận thấy rằng công ty năng lượng mặt trời này không có chút giá trị nào ở thời điểm Tesla đồng ý mua.

Phiên tòa đã bị trì hoãn hơn một năm do ảnh hưởng của Covid-19. Elon Musk là thành viên duy nhất của Hội đồng quản trị bị kiện. Các thành viên khác đã đồng ý dàn xếp vụ kiện vào năm ngoái bằng khoản nộp phạt tổng cộng 60 triệu USD, được bảo hiểm chi trả.

Hồ sơ vụ kiện cho thấy Elon Musk đề xuất mua lại SolarCity lên Hội đồng quản trị Tesla vào năm 2016. Nguyên đơn cho rằng SolarCity gặp vấn đề về tài chính và Hội đồng quản trị Tesla không được cung cấp đầy đủ thông tin này.

Trước khi được mua lại, SolarCity lỗ ròng 769 triệu USD và 375 triệu USD trong hai năm 2015 và 2014.

SolarCity sau khi được Tesla mua lại và sáp nhập thành mảng mới có đóng góp lợi nhuận không đáng kể.

Giới phân tích nhận định Elon Musk có thể sẽ bị đặt các câu hỏi về mức độ tham gia vào thương vụ, từ đó tòa án có thể xem xét liệu CEO Tesla có kiểm soát thương vụ này hay không. Tương tự là các câu hỏi cho một số giám đốc để biết được liệu họ có ra quyết định một cách độc lập hay không.

Các vụ án tương tự cho thấy chủ tọa thường dựa vào động cơ độc lập của các giám đốc. Kể cả khi có chứng cứ cho thấy sự kiểm soát của Elon Musk, tòa án vẫn sẽ đánh giá lại giá trị thương vụ và chỉ khi bị coi là ‘mua hớ’, Musk mới phải móc hầu bao trả lại tiền cho công ty.

Elon Musk không còn quá xa lạ với những lần hầu tòa. Năm 2019, Musk từng bị kiện vì tội phỉ báng một nhà thám hiểm hang động người Anh trong vụ giải cứu đội bóng nhí ở Thái Lan. Bồi thẩm đoàn khi đó tuyên Musk vô tội.

Còn trước đó nữa, Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) đã kiện Elon Musk vì đánh lừa các nhà đầu tư thông qua những bài đăng trên mạng xã hội. Musk dàn xếp vụ kiện bằng việc nộp phạt 20 triệu USD và đồng ý cho kiểm duyệt một số bài đăng trước khi đưa lên mạng.

Phương Nguyễn