Ở đất nước này, trung tâm điều trị Covid-19 chính đã bị bỏ hoang nhiều tháng nay. Những cơ sở cách ly được dựng lên vội vã giờ đang phủ bụi. Trên đường phố, người dân không đeo khẩu trang nhưng đã nhiều ngày nay không xuất hiện ca dương tính mới. Ở đây nhu cầu vaccine thấp đến nỗi Chính phủ đã quyết định gửi hàng nghìn liều ra nước ngoài.
Chào mừng bạn đến với Niger, vùng đất mà dường như bằng cách nào đó đã bị virus lãng quên.
Là một trong những nơi có tỷ lệ sinh cũng như tỷ lệ đói nghèo cao nhất thế giới, quốc gia Tây Phi này từng bị Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào nhóm những quốc gia dễ bị tổn thương nhất ở lục địa mà UN dự báo sẽ có hàng triệu người thiệt mạng vì Covid-19. Ngay bây giờ, nhiều nước khác trên khắp châu Phi đang oằn mình chống chọi với làn sóng dịch bệnh thứ 3 và biến thể mới khiến số ca nhiễm lên cao kỷ lục.
Mặc dù vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức về kinh tế và an ninh, Niger nằm trong số rất ít quốc gia ở rìa phía Nam của sa mạc Sahara cho đến nay đã trốn tránh được dịch bệnh. Những lý do như khí hậu nóng và khô, dân số thưa thớt, kém kết nối và cũng là dân số trẻ nhất thế giới khiến Niger trở thành 1 case study quan trọng mà các nhà dịch tễ học cần phải quan tâm khi nghiên cứu về sự tiến hóa của virus.
Các bác sĩ cho rằng sự lây lan của biến chủng Delta và việc tái mở cửa biên giới trên đất liền trong vài tuần gần đây vẫn mang lại nhiều nguy cơ cho hệ thống y tế Niger, nơi có tỷ lệ tiêm chủng vẫn ở mức thấp. Tuy nhiên, ở Niamey, thủ đô tĩnh lặng nằm bên bờ sông Niger, có rất ít dấu hiệu của dịch bệnh.
Tại Le Pilier, 1 nhà hàng nổi tiếng trong giới nhà giàu ở Niger, ông chủ người Italy Vittorio Gioni cho biết nhà hàng thường kín khách vào cuối tuần. Doanh thu đã trở lại mức 2 năm trước. Mùa xuân năm ngoái, hoạt động kinh doanh lao dốc khi Niger đóng cửa các chuyến bay, nhưng sau đó đã nhanh chóng hồi phục. "Ở đây chúng tôi vẫn sống như năm 2019", anh nói với 1 nụ cười trên môi.
Tính đến giữa tháng 6, Niger, quốc gia có diện tích lớn gấp đôi bang Texas của Mỹ và dân số 24 triệu người (nhỉnh hơn một chút so với New York), ghi nhận khoảng 5.500 ca nhiễm và 194 ca tử vong kể từ khi xuất hiện ca nhiễm đầu tiên vào tháng 3/2020. Các con số này còn thấp hơn cả San Marino, thành phố nhỏ bé có 34.000 dân của Italy.
"Chúng tôi từng dự báo số ca nhiễm tăng vọt nhưng điều đó đã không xảy ra", Adamou Foumakoye Gado, người đứng đầu cơ sở điều trị Covid-19 lớn nhất ở Niger nói. "Ở đây vòng đời của virus rất ngắn", Gado chia sẻ khi đang đi dọc hành lang trống vắng của bệnh viện 70 giường. Kể từ tháng 4 cơ sở này đã không tiếp nhận bệnh nhân nào cần phải chăm sóc đặc biệt và Gado đang dồn tâm trí cho bệnh sốt rét nhiều hơn.
Cuối tháng 5, Niger còn có động thái bất ngờ khi cho Bờ biển Ngà vay 100.000 liều vaccine AstraZeneca. Bờ biển Ngà là 1 quốc gia khác ở Tây phi với quy mô dân số tương tự nhưng diện tích nhỏ hơn 4 lần và có số ca nhiễm cao gấp 10 lần.
Ở trung tâm xét nghiệm lớn nhất tại thủ đô Niamey, thường thì vài ngày trôi qua mà không có ai dương tính. 4 chiếc lều lớn được dựng lên để cách ly bệnh nhân từ thời điểm đầu dịch giờ trở thành nhà kho cất dụng cụ.
Điều đặc biệt là những gì diễn ra ở Niger trái ngược hoàn toàn so với phần còn lại ở châu Phi. Tại Uganda, các bệnh viện đã quá tải, có người tử vong trong lúc chờ được xếp giường. Kể từ khi virus bắt đầu xuất hiện tại châu Phi vào đầu năm 2020, tỷ lệ nhiễm ở Niger chỉ là 4,5% trên 125.000 mẫu thử, so với mức 16% ở Afghanistan và 30% ở Madagascar – những nơi có tỷ lệ xét nghiệm trên đầu người tương tự.
Các chuyên gia WHO cho rằng Niger là một trong những nơi có môi trường sống khắc nghiệt nhất đối với Covid-19. Nền nhiệt cao và thời gian mặt trời chiếu sáng dài giúp giảm nguy cơ virus lây lan cả qua đường không khí và tiếp xúc bề mặt.
Ngoài khí hậu, Niger còn là nước có dân số trẻ nhất thế giới – một nửa công dân dưới 15 tuổi, và hầu hết sống trong các khu dân cư thưa thớt biệt lập. Họ dành nhiều thời gian ở ngoài trời, nơi không khí thông thoáng. Chính phủ Niger cũng thực hiện phong tỏa, cấm cầu nguyện trong giáo đường và đóng cửa biên giới khá sớm, từ tháng 3/2020.
Dẫu thoát được khủng hoảng y tế, nền kinh tế Niger vẫn bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh. Số người trong diện cực nghèo – mà vốn chiếm khoảng một nửa dân số - đã tăng thêm 400.000 vì các biện pháp phòng chống Covid-19 trong năm 2020, theo ước tính của World Bank. Trên các con phố ở thủ đô, số người đi xin thức ăn đã tăng mạnh từ năm ngoái.
Tài xế taxi Moussa Soumoula cảm thấy lo ngại về cuốc xe tiếp theo sẽ đến từ đâu hơn là về chuyện bao giờ được tiêm vaccine. "Trong số 300 người ở quanh vùng tôi sinh sống, chỉ có 1 người dương tính", anh nói. Thứ khiến anh đau đầu là làm sao kiếm được tiền để trang trải khoản học phí 200 USD cho con sau khi chính phủ hạn chế số khách mà anh có thể chở trên mỗi chuyến.
