Nội dung được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) góp ý với Ngân hàng Nhà nước khi xây dựng Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi).
Theo dự thảo, tỷ lệ sở hữu tối đa tại một tổ chức tín dụng được đề xuất giảm so với quy định hiện hành. Theo đó, tỷ lệ sở hữu cá nhân tại ngân hàng chỉ còn 3% (hiện là 5%); với tổ chức không vượt quá 10% (hiện là 15%); Tỷ lệ sở hữu tối đa của nhóm cổ đông và người liên quan cũng được đề xuất giảm từ 20% xuống 15%.
Những quy định theo hướng chặt chẽ hơn này khiến giới ngân hàng lo lắng, và đánh giá có thể làm giảm động lực phát triển.
Theo VCCI, sự thay đổi này, cùng với việc mở rộng khái niệm người có liên quan, được suy đoán là nhằm chống lại tình trạng sở hữu chéo, tăng tính đại chúng của ngân hàng. Từ đó, cải thiện tính minh bạch, giảm xung đột lợi ích khi cấp tín dụng, tăng tính an toàn cho ngân hàng.
Những tồn tại trên thị trường trái phiếu thời gian qua dấy lên lo ngại tình trạng sở hữu chéo, doanh nghiệp sân sau trong các ngân hàng thương mại cổ phần chưa được xử lý dứt điểm, buộc phải có giải pháp căn cơ để khắc phục.
VCCI đánh giá, mục tiêu tăng tính an toàn cho hệ thống ngân hàng là cần thiết, nhưng biện pháp tiếp tục giảm tỷ lệ sở hữu tối đa dường như không phải là giải pháp phù hợp lúc này.
Thực tế, tỷ lệ sở hữu tối đa hiện hành tại Việt Nam tương đối thấp so với nhiều nước. Tuy nhiên, tình trạng cấp tín dụng tập trung cho một nhóm khách hàng có liên quan vẫn thường xuyên diễn ra, làm tăng rủi ro của hệ thống.
"Dường như quy định về tỷ lệ sở hữu tối đa đã không thực sự phát huy tác dụng, các cổ đông dù không rơi vào trường hợp người có liên quan theo định nghĩa của luật, vẫn có liên kết chặt chẽ với nhau để đồng thuận cấp tín dụng rất tập trung", VCCI nhận xét. Kết luận của Thanh tra Chính phủ đầu tháng 7/2023 cho thấy tình trạng cấp tín dụng tập trung vẫn diễn ra tại một số ngân hàng.
Theo VCCI, tỷ lệ sở hữu của một số cổ đông cao không phải là vấn đề trực tiếp gây mất an toàn hệ thống ngân hàng. Tỷ lệ sở hữu cao dễ dẫn đến xung đột lợi ích, khiến hoạt động cấp tín dụng thường được điều hướng vào cho các khách hàng có liên quan đến cổ đông lớn mà không dựa trên các nguyên tắc và chuẩn mực phù hợp, từ đó mới gây mất an toàn cho ngân hàng.
Trong khi đó, tỷ lệ sở hữu tối đa quá thấp cũng không thực sự tốt cho việc quản trị. Bởi lúc này các cổ đông không thực sự gắn bó với việc kinh doanh của nhà băng. Thực tế, các cổ đông lớn thường không chỉ đầu tư tiền bạc mà còn mang theo cả công nghệ, quy trình quản trị vào các ngân hàng, giúp các nhà băng hoạt động hiệu quả hơn.
Thêm vào đó, phương án giảm tỷ lệ sở hữu sẽ khiến một số cổ đông hiện hữu phải bán lại cổ phần của họ. Điều này không bảo đảm nguyên tắc bảo vệ quyền tài sản theo Hiến pháp.
Một số quốc gia khác khi có sự thay đổi quy định pháp luật theo hướng giảm tỷ lệ sở hữu tại các ngân hàng thường chỉ áp dụng cho các giao dịch mua bán cổ phần sau khi quy định mới có hiệu lực, mà không bắt buộc các cổ đông hiện hữu phải bán cổ phần của mình.
Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo thay vì giảm tỷ lệ sở hữu, nên quy định chặt chẽ hơn về điều kiện và thủ tục cấp tín dụng cho khách hàng liên quan với cổ đông sở hữu từ 3% trở lên đối với cá nhân, 5% đối với tổ chức và 10% với nhóm cổ đông.
Trong trường hợp vẫn muốn giảm tỷ lệ sở hữu thì không nên áp dụng hồi tố đối với các trường hợp đã sở hữu trước ngày luật có hiệu lực.
Đức Minh