Tại báo cáo giải trình các vấn đề gửi các đại biểu Quốc hội phục vụ phiên chất vấn sẽ diễn ra tại phiên họp thứ 25 Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào chiều 15/8, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) Lê Minh Hoan đã có giải đáp về gỡ thẻ vàng IUU.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, năm 2022, tốc độ tăng giá trị sản xuất thủy sản tăng 4,1% so với năm 2021, tổng sản lượng đạt 9,026 triệu tấn, tăng 2,7% so với năm 2021.

Các chỉ tiêu đều đạt vượt mức Chiến lược đề ra. Sản lượng các đối tượng chủ lực đạt: 1,6 triệu tấn cá tra, hơn 1 triệu tấn tôm nước lợ. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2022 đạt kỷ lục gần 11 tỷ USD, tăng 23,8% so với cùng kỳ năm 2021.

7 tháng đầu năm 2023, sản lượng đạt 5,1 triệu tấn, tăng 1,9%. Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản 7 tháng đầu năm đạt 4,95 tỷ USD, giảm 25,4%.

Về giải pháp tháo gỡ thẻ vàng của Ủy ban Châu Âu (EC) đối với khai thác thủy sản, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết: “Hoạt động khai thác IUU là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất tới việc khai thác bền vững nguồn tài nguyên sinh vật, nhất là đối với đa dạng sinh học biển”.

Trước đó, EC ban hành quy định số 1005/2008 về thiết lập hệ thống cộng đồng nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ các hoạt động khai thác IUU, có hiệu lực từ ngày 1/1/2010.

Ngày 23/10/2017, EC có thông báo áp dụng biện pháp cảnh báo “thẻ vàng” đối với sản phẩm hải sản khai thác xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU với lý do Việt Nam chưa kiểm soát được đội tàu dẫn đến tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài gia tăng và chưa kiểm soát được tính hợp pháp sản phẩm hải sản từ khai thác xuất khẩu sang thị trường EU.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan chia sẻ: “Mặc dù tích cực tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đồng bộ, quyết liệt chống khai thác IUU và đạt được nhiều kết quả quan trọng được EC ghi nhận đánh giá cao, nhưng đến nay (7/2023) Việt Nam vẫn chưa gỡ được thẻ vàng”.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ một số lý do, cụ thể: Tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài để đánh bắt trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp: Từ đầu năm 2023 đến 8/8/2023 tiếp tục xảy ra 26 tàu/166 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý, gồm Malaysia, Indonesia, Thái Lan (chưa kể các vụ việc bị Campuchia bắt giữ, xử lý 10 tàu/36 ngư dân), tập trung tại các tỉnh Bình Định, Khánh Hòa, Bình Thuận, Bến Tre, Bạc Liêu, Tiền Giang, Cà Mau và Kiên Giang; EC khẳng định không gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” nếu không chấm dứt tình trạng này.

Bên cạnh đó, công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác trong nước, đặc biệt là nhập khẩu còn nhiều tồn tại, bất cập, vẫn chưa đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của EC.

Ngoài ra, việc xử lý các hành vi khai thác IUU còn hạn chế như: Công tác thực thi pháp luật, xử lý, xử phạt các hành vi khai thác IUU tại một số địa phương rất yếu kém, thiếu trách nhiệm và chưa thống nhất, đồng bộ; đặc biệt là vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, mất kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển…

Thông tin về đánh giá chung của Đoàn Thanh tra EC đến nay (7/2023), Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết: Sau lần thanh tra thứ 3 (10/2022), Đoàn vẫn tiếp tục khuyến nghị thực hiện 4 nhóm vấn đề bao gồm: Khung pháp lý;  Quản lý đội tàu, theo dõi, kiểm tra kiểm soát tàu cá; Truy xuất nguồn gốc; Thực thi pháp luật.

Đánh giá về kết quả thực hiện các khuyến nghị, Bộ trưởng cho biết đã có những chuyển biến tích cực. EC đã tiếp tục ghi nhận, đánh giá cao, trong đó nhấn mạnh tình hình chống khai thác IUU đã có sự tiến bộ hơn rất nhiều so với đợt thanh tra thực tế lần thứ 2 vào năm 2019.

Để tập trung để tháo gỡ thẻ vàng, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu ra một số giải pháp, bao gồm thực hiện các biện pháp mạnh, kiên quyết ngăn chặn từ nay trở đi không để xảy ra tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; kiểm soát nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu, đặc biệt nhập khẩu bằng tàu container. Tập trung cao điểm xử lý các hành vi vi phạm IUU, tăng cường công tác truyền thông, nâng cao hiệu quả phối hợp, bảo đảm nguồn lực

Đồng thời, các Hội, Hiệp hội thủy sản, doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản kiên quyết từ chối thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác IUU. Phối hợp với các cơ quan chức năng để cung cấp thông tin, xử lý nghiêm các doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay, dung túng cho hành vi khai thác IUU.