Vụ IPO khiến tất cả mọi người hoài nghi

Cách đây 10 năm, ngày 30/6/2010, Tesla Motors đưa cổ phiếu lên sàn – cổ phiếu ô tô đầu tiên lên sàn sau nửa thế kỷ. CEO Elon Musk rung chuông ở Nasdaq, hình ảnh chiếc Roaster xuất hiện trên Quảng trường thời đại.

Tuy nhiên, đây thực sự là 1 vụ IPO khiến tất cả mọi người phải hoài nghi. Những ai mua cổ phiếu Tesla ở thời điểm đó đã đặt cược vào 1 công ty ô tô chưa từng tạo ra lợi nhuận, chỉ bán duy nhất 1 mẫu xe và tệ hơn nữa là dự báo sẽ tiếp tục mất tiền trong ít nhất 2 năm nữa.

Ở thời điểm đó, xe điện vẫn còn là thứ mới mẻ mà người Mỹ gần như không quan tâm đến, trong khi giá thực sự đắt đỏ.

Tuy nhiên, startup non trẻ đến từ California vẫn vững niềm tin rằng thị hiếu xe hơi của người Mỹ đang thay đổi. Vì giá xăng và những nỗi lo ngại về môi trường ngày càng tăng, động cơ đốt trong sẽ sớm nhường chỗ cho những loại động cơ xanh hơn, ví dụ như ô tô điện.

Nhưng vấn đề mà Tesla phải đối mặt còn lớn hơn thế. Kể từ khi ra đời năm 2003, công ty lỗ tổng cộng hơn 290 triệu USD và chưa quý nào có lãi. Tesla còn dự báo tình trạng thua lỗ chỉ có thể chấm dứt khi hãng bán được lượng lớn mẫu xe tiếp theo có tên Model S.

Lúc đó, sản phẩm duy nhất của Tesla là Roadster. Mẫu xe 2 cửa có giá bán hơn 100.000 USD đã chứng minh được với thế giới khả năng của những chiếc xe điện, ví dụ như tăng vận tốc lên 60 dặm/giờ chỉ trong 4 giây. Tuy nhiên sau 2 năm kể từ ngày ra mắt, Tesla chỉ bán được 1.000 chiếc.

Kể cả khi người Mỹ yêu thích xe điện, mức độ cạnh tranh rất khốc liệt. Khi đó, Nissan đã bắt đầu nhận được những đơn đặt hàng mua xe điện Leaf với mức giá chỉ khoảng 25.000 USD sau khi đã trừ tín dụng thuế. Mẫu Volt của Chevrolet dự kiến bắt đầu được tung ra thị trường vào cuối năm đó ở mức giá 35.000 USD.

Tesla còn là cổ phiếu ô tô đầu tiên lên sàn kể từ khi Ford Motor thực hiện IPO năm 1956. Công ty đặt mục tiêu bán ra 13,3 triệu cổ phiếu, mức giá mục tiêu từ 14 đến 16 USD. Vụ IPO đã thành công rực rỡ khi cổ phiếu Tesla chào sàn ở mức 17 USD, giúp huy động 270 tỷ USD.

Hơn một thập kỷ thăng trầm

Sau 13 năm, Tesla đã lớn mạnh thành nhà sản xuất ô tô có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới. Trong quãng thời gian đó, các cổ đông tin tưởng vào tỷ phú Elon Musk thực sự giống như đã đi trên một đoàn tàu lượn siêu tốc.

“Xung quanh Tesla luôn có quá nhiều diễn biến kịch tính, nhưng không thể phủ nhận công ty này là đã truyền cảm hứng và cũng là người đi tiên phong trong phong trào điện khí hóa của ngành ô tô. Dù có lãi hay không, Tesla mãi mãi ảnh hưởng tới thị trường ô tô toàn cầu”, Tony Posawatz, cựu lãnh đạo dự án Volt của GM và hiện là giám đốc hãng xe điện Lucid Motors nhận định.

Trong vài năm sau khi IPO, cổ phiếu Tesla diễn biến khá ảm đạm. Năm 2008, công ty từng suýt phá sản. Ở đỉnh của năm 2010, cổ phiếu này đạt 35 USD và 3 năm sau đó vẫn loanh quanh ở mức này.

Bước ngoặt đến vào năm 2013, khi cổ phiếu tăng vọt và lập đỉnh 193 USD. Tháng 12/2012, Motor Trend vinh danh Model S là mẫu xe tốt nhất của năm. Lần đầu tiên trong lịch sử 64 năm của giải thưởng này, Motor Trend không lựa chọn xe chạy bằng động cơ đốt trong. Cái gật đầu này cho thấy xe điện không còn là những dự án lập dị của thung lũng Silicon và Tesla đã có được cú hích lớn về sức mạnh thương hiệu.

Những năm sau đó, cổ phiếu Tesla liên tục tăng giá vì công ty đạt được những thành tựu đột phá. Khi Tesla ra mắt Model 3 vào tháng 3/2016, người tiêu dùng đã xếp hàng dài chờ đợi giống như cảnh tượng xếp hàng mua iPhone mà chúng ta chứng kiến trên khắp thế giới.

Tuy nhiên, năm 2018 là 1 năm điên cuồng. Musk tự miêu tả Tesla đã rơi vào “địa ngục sản xuất” vì không thể sản xuất Model 3 trên quy mô lớn. Nhiều lãnh đạo cấp cao rời đi. Musk vướng vào bê bối ảnh hưởng đến danh tiếng.

Thậm chí tháng 8 năm đó, Musk đã khiến các nhà đầu tư bị sốc khi đe dọa sẽ biến Tesla thành công ty tư nhân với mức giá 420 USD/cổ phần. Tuyên bố này khiến Musk bị Ủy ban chứng khoán Mỹ kiện ra tòa với cáo buộc gian lận chứng khoán. Musk bị tước chức Chủ tịch trong 3 năm.

Tuy nhiên, cũng trong năm đó, Tesla lấy lại được niềm tin của nhà đầu tư khi trở thành nhà sản xuất ô tô đầu tiên của Mỹ được cấp phép xây dựng nhà máy và lập liên doanh ở Trung Quốc – thị trường ô tô lớn nhất thế giới đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch tăng trưởng của hãng.

Năm 2020, cổ phiếu Tesla từng có lúc vượt 1.000 USD. Công ty hiện có hơn 100.000 nhân viên và tầm ảnh hưởng của Tesla đến ngành ô tô toàn cầu là vô tiền khoáng hậu. Bất chấp nhiều hoài nghi và từng nhiều lần đứng bên bờ vực phá sản, hiện giá trị vốn hóa của Tesla là gần 740 tỷ USD, cao gấp nhiều lần các đối thủ.

Mẫu xe Roadster đã ngừng sản xuất, nhưng hiện Tesla đang bán 4 mẫu xe khác trên toàn thế giới. Ngoài thiết kế ấn tượng, một trong những lợi thế lớn nhất của Tesla nằm ở pin: Model S có thể chạy hơn 400 dặm sau mỗi lần sạc.

Bí quyết thành công của Tesla

Chính bản thân Tesla cũng nhiều lần thừa nhận hãng sẽ đánh mất hoàn toàn lợi thế cạnh tranh nếu như không thể đuổi kịp những tiến bộ trong công nghệ xe điện. Tuy nhiên, Tesla có những điểm mạnh mà không phải hãng xe nào cũng có được.

Đầu tiên là những người hậu thuẫn xuất sắc. Elon Musk là 1 doanh nhân đại tài với nhiều ý tưởng được cho là điên rồ nhưng lại thực sự đột phá và rất giỏi trong việc gọi vốn. Bên cạnh đó là chính phủ Mỹ với khoản vay 465 triệu USD từ năm 2010, trong khuôn khổ chương trình thúc đẩy công nghệ xanh của Bộ Năng lượng Mỹ.

Ngoài ra là hãng xe lâu đời Toyota của Nhật Bản. Năm 2010, Tesla khiến cả thế giới sốc khi thông báo mua lại nhà máy ở Fremont từ Toyota và GM. Hơn nữa Toyota còn đầu tư 50 triệu USD vào Tesla.

Nhìn vào vụ IPO của Tesla, đã có không ít người liên tưởng đến cơn sốt cổ phiếu công nghệ trong thời bong bóng dot-com. Tuy nhiên, cuối cùng nhà đầu tư đã tin rằng “Iron Man” Elon Musk hoàn toàn có thể nâng Tesla lên khỏi mặt đất và “go to the moon”.

Tham khảo NBC, Bloomberg