Từ việc nâng khống giá kit xét nghiệm, tổng giám đốc Công ty Việt Á đã thu lời bất chính số tiền lên đến hơn 1.200 tỉ đồng và chi 106 tỉ để hối lộ các quan chức. Cựu bộ trưởng Bộ Y tế bị cáo buộc nhận hối lộ hơn 2,25 triệu USD.

Ngày 18-8, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) đã ban hành kết luận điều tra, đề nghị truy tố 38 bị can trong vụ Công ty Việt Á nâng khống giá kit xét nghiệm COVID-19.

Những người bị đề nghị truy tố như hai cựu ủy viên trung ương, cựu bộ trưởng Nguyễn Thanh Long và Chu Ngọc Anh; cựu ủy viên trung ương, cựu bí thư tỉnh Hải Dương Phạm Xuân Thăng; ông Nguyễn Văn Trịnh, trợ lý phó thủ tướng; ông Phạm Công Tạc, cựu thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN)...

Ngoài ông Long, có năm người khác bị cáo buộc nhận hối lộ gồm Nguyễn Huỳnh, cựu thư ký của ông Long; Phạm Duy Tuyến, cựu giám đốc CDC Hải Dương; Trịnh Thanh Hùng, cựu vụ phó thuộc Bộ KH&CN; Nguyễn Minh Tuấn và Nguyễn Nam Liên - hai cựu vụ trưởng của Bộ Y tế. Cả sáu người này đều bị thay đổi tội danh theo hướng nặng hơn so với tội danh bị khởi tố ban đầu.

Phan Quốc Việt, chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc Công ty Việt Á, bị đề nghị truy tố hai tội danh đưa hối lộ và vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng. Cấp phó của Việt là Vũ Đình Hiệp cũng bị đề nghị truy tố hai tội danh này.

Chiếm đoạt đề tài nghiên cứu của Nhà nước

Theo kết luận điều tra, khi dịch COVID-19 bùng phát tại các nước trên thế giới, Chính phủ có chủ trương giao Bộ KH&CN cùng các đơn vị khoa học chủ động nghiên cứu chế tạo sinh phẩm phục vụ công tác phòng chống dịch. Học viện Quân y đã ra chủ trương giao Viện Nghiên cứu y dược học quân sự tiến hành nghiên cứu, chế tạo bộ sinh phẩm kit xét nghiệm.

Sau khi Học viện Quân y có văn bản thông báo việc giao nhiệm vụ, ông Hồ Anh Sơn (phó giám đốc viện nghiên cứu) đã gọi điện thông báo cho Trịnh Thanh Hùng (khi đó là phó vụ trưởng của Bộ KH&CN) biết. Ông Hùng yêu cầu ông Sơn phải đưa Công ty Việt Á là đơn vị tham gia, phối hợp nghiên cứu kit xét nghiệm.

Sau đó khi nhận được văn bản và phiếu đề xuất đặt hàng từ Học viện Quân y, ông Hùng đã không chuyển cho văn thư của Bộ KH&CN, mà làm tờ trình báo cáo trực tiếp ông Chu Ngọc Anh (khi đó là bộ trưởng) để đề xuất thành lập hội đồng tư vấn xác định nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia.

Một tháng sau, tại cuộc họp của hội đồng tư vấn, Học viện Quân y đưa ra đề xuất Việt Á là đơn vị phối hợp thực hiện đề tài và được ông Hùng đồng ý. Ông Chu Ngọc Anh đã ký quyết định giao Học viện Quân y chủ trì và Việt Á phối hợp nghiên cứu. Tổng kinh phí thực hiện đề tài gần 19 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước.

C03 kết luận Phan Quốc Việt đã cấu kết, thông đồng cùng Trịnh Thanh Hùng với mục đích để Việt Á được tham gia thực hiện đề tài nghiên cứu kit xét nghiệm của bộ này, sau đó chiếm đoạt và biến kit xét nghiệm thành sản phẩm của Việt Á. Từ đó, Việt Á sản xuất kit xét nghiệm để tiêu thụ và thu lời.

Nâng khống giá từ 143.000 đồng lên 470.000 đồng/kit

Tiếp đó, Phan Quốc Việt tiếp tục đề nghị Nguyễn Văn Trịnh (cán bộ Văn phòng Chính phủ, trợ lý phó thủ tướng), bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, Nguyễn Huỳnh (thư ký của ông Long) để can thiệp, tác động, chỉ đạo trái pháp luật nhằm chiếm đoạt kit xét nghiệm là sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu nhà nước.

Ông Long đã chỉ đạo Nguyễn Minh Tuấn (cựu vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế) để Công ty Việt Á được Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành tạm thời, đăng ký lưu hành chính thức kit xét nghiệm COVID-19 cho Công ty Việt Á. "Từ đó kit xét nghiệm vốn là sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu nhà nước do Bộ KH&CN quản lý bị chiếm đoạt, biến thành tài sản thuộc sở hữu của Công ty Việt Á trái quy định pháp luật", kết luận nêu.

Khi Việt Á sản xuất thương mại, bán 200.000 kit xét nghiệm cho Bộ Y tế, Phan Quốc Việt đã nâng khống giá để thu lợi nhuận và có tiền chi hoa hồng ngoài hợp đồng. Kết quả điều tra xác định giá thành sản xuất kit tối đa khoảng 143.461 đồng/kit (đã bao gồm 5% lợi nhuận và tất cả chi phí) nhưng vẫn được Bộ Y tế hiệp thương xác định giá 470.000 đồng/kit. Mức giá mà Bộ Y tế hiệp thương này bị kết luận là không có căn cứ.

"Khi Bộ Y tế kiểm tra giá hiệp thương, xác định Công ty Việt Á thay đổi nguyên vật liệu sản xuất so với hồ sơ đăng ký lưu hành nhưng không ra kết luận kiểm tra, không kiến nghị biện pháp xử lý, dẫn đến Công ty Việt Á tiếp tục sử dụng giá hiệp thương với Bộ Y tế đã được Phan Quốc Việt nâng khống, tạo mặt bằng giá để bán cho các đơn vị, địa phương", kết luận nêu.

Hành vi thông đồng, cấu kết của Phan Quốc Việt với các quan chức thuộc Bộ KH&CN, Bộ Y tế và Văn phòng Chính phủ nêu trên đã giúp Việt Á biến kit xét nghiệm từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu nhà nước thành sản phẩm thương mại thuộc sở hữu của Việt Á. Hành vi của các cựu quan chức trong vụ án này đã giúp Việt Á sản xuất, tiêu thụ kit xét nghiệm và thu lời bất chính số tiền đặc biệt lớn, gây thiệt hại tài sản nhà nước, tổ chức, cá nhân.

Kết quả điều tra xác định năm 2020, 2021, tổng doanh thu của Công ty Việt Á hơn 4.200 tỉ đồng. Trong đó Việt Á đã sản xuất tổng số 8,7 triệu kit xét nghiệm, tiêu thụ (bán, cho, tặng, ứng trước) cho các đơn vị, cơ sở y tế 8,3 triệu kit xét nghiệm, tổng trị giá hơn 3.900 tỉ đồng. Trong đó, Việt Á đã được thanh toán 5,9 triệu kit xét nghiệm với tổng trị giá hơn 2.200 tỉ đồng.

Kết quả điều tra xác định từ việc nâng khống giá bán kit xét nghiệm, tiêu thụ hơn 8 triệu kit, Công ty Việt Á đã hưởng lợi trái phép số tiền hơn 1.200 tỉ đồng.

Bộ trưởng giới thiệu Việt Á cho các địa phương

Phan Quốc Việt bị xác định có vai trò chủ mưu, cầm đầu trong vụ án này. Lợi nhuận thu được từ việc nâng khống giá kit xét nghiệm, tổng giám đốc Việt Á đã dùng số tiền rất lớn để chi hối lộ, "lót tay" cho nhiều người là lãnh đạo, cán bộ của một số bộ ngành. Trong đó, cựu bộ trưởng Nguyễn Thanh Long bị cáo buộc nhận hối lộ nhiều nhất, lên đến 2,25 triệu USD (hơn 51 tỉ đồng).

C03 nhận định từ hàng loạt hành vi "tạo điều kiện" và sai quy định của ông Long dẫn tới việc Việt Á bán cho các đơn vị, địa phương theo giá kit xét nghiệm đã nâng khống như trên. Đặc biệt, khi Việt Á sản xuất kit, ông Long còn giới thiệu Phan Quốc Việt với lãnh đạo một số địa phương, tạo điều kiện cho Việt Á tiêu thụ kit xét nghiệm.

Đồng thời, ông Long và thư ký của mình là Nguyễn Huỳnh còn gợi ý Phan Quốc Việt đưa tiền. Việt đã chi hối lộ cho cá nhân thư ký của ông Long 4 tỉ đồng.