Mỗi thầy, cô ấy là những sứ giả mang tiếng Việt đi muôn nơi.

Cô giáo Hằng và chuyện "trào nước mắt"

Cô Đặng Thị Thu Hằng có 11 năm dạy tiếng Việt tại Tân Trúc (Đài Loan). Cô tốt nghiệp ĐH Ngoại ngữ và sử dụng kiến thức được học để làm việc tại trung tâm ngoại ngữ khi định cư ở Đài Loan.

Nhưng sau này cô Hằng lại gắn bó với việc dạy tiếng Việt ở xứ người. Hiện tại cô là hội trưởng Hiệp hội Phát triển văn hóa tân di dân - một tổ chức do cô lập ra để dạy tiếng Việt và giới thiệu, lan tỏa văn hóa Việt Nam.

Ở đó, cô Hằng và một số giáo viên đã dạy miễn phí tiếng Việt cho trẻ em. Trong số đó có những đứa trẻ gia đình có yếu tố Việt Nam (bố, hoặc mẹ là người gốc Việt), cũng có những đứa trẻ là người Đài Loan.

Cô Hằng kể: "Có một kỷ niệm khiến tôi phải suy nghĩ rất nhiều, nó từng khiến tôi trào nước mắt. Hồi đó, tôi đã dạy tiếng Việt một thời gian nhưng cũng chỉ xem đó là một công việc bình thường, có nhu cầu thì mình dạy.

Một ngày, tôi gặp một người bố đến xin học tiếng Việt cùng hai con. Anh là người Đài Loan còn vợ anh là người Việt Nam. Không lâu trước đó, người vợ không may qua đời. Người nói tốt tiếng Việt duy nhất trong nhà không còn nữa nên anh đã quyết định đăng ký để ba bố con học tiếng Việt".

Người bố kể với cô Hằng: "Tôi muốn bằng việc học tiếng Việt, tôi có thể giữ kết nối được với bố mẹ vợ tôi ở Việt Nam, để các con biết và gìn giữ tiếng Việt của mẹ. Đó là cách thiết thực để bố con tôi nhớ đến mẹ chúng".

Kể lại chuyện này, cô Hằng vẫn nghẹn ngào nói: "Lần đầu tiên tôi biết đến ý nghĩa của tiếng Việt trong một tình huống cụ thể. Cảm xúc đó thật khó diễn tả.

Điều đó đã khiến tôi thay đổi rất nhiều trong tâm thế đối với công việc mình đang làm. Nó không hoàn toàn là một công việc làm theo nhu cầu nữa mà có gì đó thiêng liêng, có tình yêu và trách nhiệm".

Mãi sau này khi đã dấn sâu hơn vào việc dạy tiếng Việt, cô Hằng mới hiểu phải có một tình yêu, một ý nghĩa đặc biệt để theo đuổi thì cô và cộng sự mới hết mình với một công việc nhiều khó khăn.

Cô Hằng cho biết đặc thù việc dạy tiếng Việt ở nước ngoài cần nhiều tài liệu, học liệu trực quan để hỗ trợ và tổ chức các hoạt động học tập nhưng tài liệu và học liệu đều khó tìm kiếm.

"Nhọc nhằn nhưng vì sao em vẫn gắn bó?". Trả lời câu hỏi này, cô Hằng cho biết cô cảm nhận được hạnh phúc từ những thay đổi của học trò.

Lớp tiếng Việt miễn phí ở Vientiane

Trở về từ Lào là "cô giáo", doanh nhân người Lào gốc Việt Viengkeo Douangchaleun, 40 tuổi, có tên tiếng Việt là Nguyễn Thị Thu Huyền. Chia sẻ với Tuổi Trẻ, bà Huyền cho biết bà vốn không xuất thân từ môi trường sư phạm.

Nhưng khi nhận ra chính con mình và nhiều con em gia đình kiều bào tại Lào không nói tốt hoặc thậm chí không biết tiếng Việt, bà đã xin phép chùa Phật Tích và Hội người Việt Nam ở thủ đô Vientiane để mở các lớp dạy tiếng Việt miễn phí tại chùa.

"Tôi sắm sửa cho lớp học mọi vật tư bàn ghế, sách bút đến các trang thiết bị", bà Huyền nói. Lớp học không chỉ trở nên nổi tiếng trong cộng đồng con em kiều bào mà còn thu hút cả những người Lào yêu thích tiếng Việt hoặc muốn học để chuẩn bị đi Việt Nam du học, làm việc.

Vì không có nghiệp vụ sư phạm nên ban đầu bà Huyền đã tự tìm hiểu các kỹ năng dạy tiếng Việt trên mạng. Nhờ sự trợ giúp của một vài người bạn, bà đã có thể mua các giáo trình trực tuyến để nghiên cứu và áp dụng vào lớp học.

Sau một thời gian, lớp học được Đại sứ quán Việt Nam tại Vientiane quan tâm hỗ trợ các giáo trình chính thức từ Bộ GD-ĐT Việt Nam. Đồng thời, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cũng gửi tặng lớp học rất nhiều sách bài tập tiếng Việt.

"Với học viên là người Lào, tôi thường dạy đánh vần, đọc và phân tích ý nghĩa của những đoạn văn miêu tả về nhiều địa danh nổi tiếng và nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam.

Với học viên là con em kiều bào, tôi thường giảng về lịch sử hào hùng của dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh dựng nước và giữ nước qua những trang sử hay bài ca tiếng hát", bà Huyền chia sẻ về phương pháp giảng dạy của riêng mình.

Trong một lần đưa tác phẩm Tiến quân ca vào bài giảng, "cô giáo" này không khỏi xúc động khi các học trò kiều bào đã nhanh chóng nhuần nhuyễn ca khúc ấy: "Có lẽ vì mang trong mình dòng máu con Lạc cháu Hồng và được nghe giai điệu hào hùng ấy từ những ngày bé thơ nên các bạn ghép vần, đọc được rất nhanh. Cả lớp đã cùng đồng thanh hát vang quốc ca của Việt Nam".

Nhiều lý do để chọn tiếng Việt

Bà Lê Thị Bích Hường (60 tuổi), giảng viên chính bộ môn tiếng Việt tại khoa châu Á và Bắc Phi học của Đại học Ca' Foscari (Venice, Ý), cho biết tiếng Việt đã được đưa vào chương trình đại học chính quy từ năm 2019.

Đây cũng là trường đại học đầu tiên tại Ý cấp bằng cử nhân về ngôn ngữ, văn hóa và xã hội Đông Nam Á trong đó xét đến môn tiếng Việt.

"Sinh viên trong lớp là người nước ngoài đang sinh sống tại Ý và có ba bạn là người gốc Việt được nhận nuôi từ nhỏ. Có nhiều lý do để các bạn chọn học tiếng Việt lắm. Có bạn thì vì tò mò với Việt Nam, bạn khác thì đơn giản vì muốn biết thêm một ngôn ngữ khác.

Và có cả những bạn nhận định rằng học tiếng Việt sớm thì sau này cơ hội cạnh tranh khi đi làm sẽ tốt hơn, ví dụ như trong lĩnh vực du lịch", bà Hường nói với Tuổi Trẻ.

Không chỉ dạy cho học viên ngữ pháp tiếng Việt, bà còn lồng ghép văn hóa vào các bài giảng, giới thiệu dân ca quan họ, tục ăn trầu hay món bánh chưng. Cứ mỗi dịp lễ, Tết truyền thống ở Việt Nam bà đều chuẩn bị thêm các món ăn hay đề cập đến ngày lễ để sinh viên hiểu hơn về văn hóa của mảnh đất hình chữ S.

Như một sự hồi đáp cho những nỗ lực của người giảng viên tâm huyết, bà Hường chia sẻ rất xúc động khi các em sinh viên biết phân tích bài thơ Bánh trôi nước của thi sĩ Hồ Xuân Hương hay thậm chí diễn lại vở Xúy Vân giả dại.

Đặc biệt, bà Hằng tiết lộ có một em sinh viên sẽ dịch Truyện Kiều trong luận văn tốt nghiệp sắp tới của mình.

* Ông Đinh Hoàng Linh (vụ trưởng Vụ Thông tin - Văn hóa, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao):

Chương trình đã thu hút hơn 800 kiều bào

Chương trình tập huấn giảng dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài là chủ trương của Đảng và Nhà nước dành cho kiều bào, xuất phát từ nghị quyết 36-NQ/TW của Bộ Chính trị và được đề cập trong kết luận 12/KL-TW về công tác người Việt ở nước ngoài trong tình hình mới.

Triển khai từ năm 2013, đến nay chúng tôi đã tổ chức được chín khóa tập huấn, trong đó năm 2020 và 2021 phải tổ chức trực tuyến do dịch COVID-19. Tuy nhiên, chính nhờ vậy lại tạo cơ hội cho nhiều bà con giáo viên kiều bào tham gia, chỉ riêng khóa 2021 đã thu hút hơn 400 người. Tổng cộng đến nay chương trình đã thu hút được hơn 800 kiều bào.

Ngày nay, song hành với sự phát triển của đất nước, vai trò của người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tăng và trở nên sâu sắc tại nước sở tại. Cộng đồng không ngừng lớn mạnh về số lượng, lên đến gần 6 triệu người ở hơn 130 quốc gia và lãnh thổ trên thế giới. Điều này đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ phải tăng cường chất lượng học và giảng dạy tiếng Việt nhằm giúp bà con tiếp tục sử dụng tiếng Việt trong cộng đồng sở tại.

Theo tôi, văn hóa và ngôn ngữ là sợi dây thiêng liêng gắn kết bà con xa xứ với tổ tiên, dân tộc.

Đối với kiều bào trẻ thế hệ 2, 3, 4 - tương lai của cộng đồng - thì sợi dây này càng cần củng cố hơn nữa vì thực tế họ không thể gắn kết với quê hương như ông bà, cha mẹ.

Đồng thời, ngôn ngữ cũng góp phần thôi thúc tình yêu và mong muốn đóng góp cho quê hương.

Đây là nền tảng tạo nên sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, kết hợp giữa sức mạnh cộng đồng người Việt ở nước ngoài với nhân dân trong nước. Tôi có thể nói rằng tiếng nói và văn hóa dân tộc sẽ tạo nên vị thế của Việt Nam trên khắp các châu lục.

Chúng tôi sẽ tăng cường đổi mới phương pháp tổ chức tập huấn, làm sao để các giáo viên kiều bào trở thành nòng cốt để lan tỏa, tăng cường công tác học và dạy tiếng Việt ở cộng đồng sở tại. Là đơn vị quản lý, chúng tôi sẽ phối hợp với các đơn vị chuyên môn như Bộ GD-ĐT, ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Sư phạm Hà Nội trong công tác này.

Ngày 8-9 hằng năm cũng được lựa chọn trở thành ngày tôn vinh tiếng Việt. Năm nay, chúng tôi sẽ tổ chức hội thảo đánh giá các hoạt động tôn vinh tiếng Việt trong năm 2023 và đề xuất phương hướng để tăng cường hiệu quả trong năm tới.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng sẽ vinh danh những sứ giả tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. Tôi mong rằng đây sẽ là sự khích lệ tinh thần với kiều bào, bồi đắp tình yêu của họ với quê hương.

"Có thể đưa con người ra khỏi quê hương nhưng không thể đưa quê hương ra khỏi con người". Ngày nay bà con học ngôn ngữ bản địa để hòa nhập với cộng đồng sở tại là điều tất yếu, nhưng tiếng Việt cũng hết sức thiêng liêng.

Tôi tin rằng các chương trình và hoạt động của Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cùng với tình yêu sẵn có của bà con, tiếng Việt sẽ còn được cất lên và văn hóa Việt Nam sẽ tiếp tục hiện diện ở khắp nơi trên thế giới.