Các nhà phân tích cho rằng, quyết định của Trung Quốc cấm các sản phẩm hải sản của Nhật Bản sau vụ xả nước thải hạt nhân gây tranh cãi của Nhật Bản hôm 24/8 có thể gây phản tác dụng; đồng thời chỉ ra những tác động tiềm tàng đối với ngành thủy sản của chính Trung Quốc.

Theo các nhà phân tích, động thái này cũng làm lu mờ thêm thương mại song phương vốn đã xấu đi giữa Trung Quốc và Nhật Bản vì nó cho thấy hai nước có thể trở nên ít phụ thuộc hơn vào nhau như thế nào, mặc dù nuôi trồng thủy sản không có tầm quan trọng cao trong thương mại Trung-Nhật.

Theo tờ South China Morning Post (SCMP), quyết định xả nước thải hạt nhân đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima ra Thái Bình Dương của Nhật Bản đã khiến Bắc Kinh tức giận, dẫn đến lệnh phong tỏa ngay lập tức tất cả hải sản của Nhật Bản.

Chong Jia Ian - phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore - cho biết: “Rõ ràng, Bắc Kinh đang thể hiện rõ sự không hài lòng của mình bằng lệnh cấm, ngay cả khi tác động của nó đối với Nhật Bản vẫn chưa thể nhận ra hoặc có thể nhận ra vào thời điểm này. Một số phản ứng từ phía Trung Quốc dường như gắn liền với những nghi ngờ hiện có của họ đối với Nhật Bản.”

Ông Chong cũng lưu ý rằng, Bắc Kinh dường như không thừa nhận rằng việc xả nước thải đã được Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) “bật đèn xanh”.

Ông Chong nói: “Mối quan hệ thương mại, đặc biệt là thương mại hàng hóa, vẫn quan trọng, nhưng Nhật Bản đang đa dạng hóa thị trường, rời xa thị trường Trung Quốc vì lý do thương mại và quản lý rủi ro, khi Trung Quốc tập trung nhiều hơn vào sản xuất và tiêu dùng trong nước. Cả Trung Quốc và Nhật Bản có thể ít quan trọng hơn với nhau theo thời gian."

Lệnh cấm nhập của Trung Quốc không có tác động sâu sắc đối với Nhật Bản

Ông Chong nói: “Hiện tại, tôi không chắc liệu nuôi trồng thủy sản có vai trò nổi bật trong thương mại Trung-Nhật hay không. Nếu Bắc Kinh nghiêm túc phản đối, họ có thể gửi đi một tín hiệu tốn kém hơn bằng cách giảm hoặc hạn chế nhập khẩu máy móc, mạch điện và ô tô từ Nhật Bản. Điều đó sẽ gây tổn hại cho Nhật Bản nhiều hơn, cũng như gây thiệt hại lớn hơn cho nền kinh tế và người tiêu dùng Trung Quốc.”

Tờ SCMP trích dẫn số liệu của Hải quan Trung Quốc cho biết, mặc dù là điểm đến lớn nhất của hải sản Nhật Bản, nhưng Trung Quốc nhập khẩu hầu hết các sản phẩm thủy sản từ Ecuador, tiếp theo là Nga, Việt Nam và Ấn Độ.

Theo số liệu của Hải quan Trung Quốc, kim ngạch thương mại tổng thể giữa Trung Quốc và Nhật Bản đã giảm 3,7% xuống còn 357,4 tỷ USD vào năm ngoái. Và kim ngạch thương mại từ tháng 1 đến tháng 7 năm nay đã giảm 12% so với một năm trước đó xuống còn 183,3 tỷ USD.

Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ năm của Trung Quốc nhưng chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng nhập khẩu thủy sản của Trung Quốc do nhu cầu rất lớn của nước này.

Những người trong ngành thủy sản Trung Quốc lo ngại rằng, việc xả nước thải hạt nhân và lệnh cấm hải sản Nhật Bản không mang lại tín hiệu tốt cho hoạt động tiêu thụ hải sản tại Trung Quốc.

Theo một nhân viên của Liên minh Tiếp thị và Chế biến Thủy sản Trung Quốc (người này từ chối nêu tên do tính nhạy cảm của vấn đề), mặc dù chưa có bất kỳ hành động nào từ Trung Quốc để đánh giá liệu nước thải có an toàn "theo quan điểm khoa học" hay không, nhưng động thái này có thể giáng một đòn mạnh vào việc tiêu thụ hải sản.

Người này nói: “Nó chắc chắn sẽ có tác động đến ngành đánh bắt và nuôi trồng thủy sản. Một số công ty trong nước [Trung Quốc] cũng sẽ bị ảnh hưởng. Theo những gì tôi được biết… nhiều người sẽ không ăn hải sản, ít nhất là trong thời gian ngắn. Đó là một dấu hiệu nguy hiểm cho ngành nếu tâm lý như vậy lan rộng.”

BRIC Agricultural Information Technology - công ty tư vấn có trụ sở tại Tô Châu, Trung Quốc - trong một báo cáo nghiên cứu hôm 24/8 đã dự đoán về tác động sâu rộng đến ngành đánh bắt và nuôi trồng thủy sản của Trung Quốc.

“Mức độ sẵn sàng tiêu thụ các sản phẩm thủy sản của người dân có thể bị ảnh hưởng, lượng giao dịch tại các chợ hải sản ở các thành phố ven biển có thể giảm, trong khi doanh số bán các sản phẩm này sẽ sụt giảm cùng với việc giảm giá”, báo cáo cho biết.

Theo số liệu của Hải quan Trung Quốc, nước này đã nhập khẩu lượng thủy sản trị giá 1,937 tỷ nhân dân tệ (CNY, khoảng 267 triệu USD) từ Nhật Bản trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 7/2023. Vào tháng 7, các lô hàng từ Nhật Bản trị giá 235 triệu CNY (32,2 triệu USD), giảm 1/3 so với tháng trước, trong bối cảnh lo ngại về an toàn thực phẩm.

Theo SCMP, người tiêu dùng ở những nơi như Hồng Kông (Trung Quốc) đã tích trữ muối sau khi chính quyền đặc khu hành chính này phản ứng với quyết định xả nước thải hạt nhân của Nhật Bản bằng cách cấm nhập khẩu thủy sản từ 10 tỉnh của Nhật Bản. Lệnh cấm bao gồm hàng hóa sống, ướp lạnh, đông lạnh, khô và bảo quản bằng cách khác, cũng như các mặt hàng muối biển và rong biển.

Wang Yamin – giáo sư tại Đại học Hàng hải thuộc Đại học Sơn Đông (Trung Quốc) - cho biết, nước thải có thể đến vùng biển Trung Quốc ở một mức độ nào đó, nhưng sẽ không đáng kể do hướng của dòng hải lưu ở Bắc Thái Bình Dương.

Ông Wang nói: “[Dòng hải lưu tuần hoàn] gần Fukushima di chuyển theo chiều kim đồng hồ và nước chảy về phía đông bắc, theo hướng Bắc Mỹ. Sẽ không có tác động lớn trong tương lai gần.”