* Phóng viên: Ông nhận xét gì về chính sách hỗ trợ người dân đang được Chính phủ triển khai hiện nay? 

- Tiến sĩ Nguyễn Thanh Trọng: Với việc buộc phải thực hiện giãn cách xã hội để phòng, chống dịch, chúng ta phải chấp nhận tình trạng hàng triệu người lao động không có, thiếu việc làm, tình trạng đóng cửa ngừng sản xuất, kinh doanh kéo dài có thể dẫn đến sự phá sản của hàng loạt doanh nghiệp.

Gói hỗ trợ 26.000 tỷ đồng đang được Chính phủ triển khai với các thủ tục đơn giản hơn, thời gian giải quyết nhanh hơn trước. Tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế từ thủ tục đăng ký nhận hỗ trợ và xác định đối tượng được hỗ trợ. Vì vậy, tôi cho rằng cần có thêm một gói hỗ trợ hiệu quả hơn cả về an sinh xã hội lẫn kích thích kinh tế. Không nên đi lại lối cũ của gói kích thích 62.000 tỷ đồng năm 2020 và gói 26.000 tỷ đồng ban hành vào đầu tháng 7/2021. Chính sách phát phiếu mua hàng cho toàn dân đã được Đài Loan (Trung Quốc), Anh, hay Bắc Ireland… thực hiện và đạt hiệu quả tốt.

* Theo ông, quy mô của gói hỗ trợ mới này bao nhiêu là phù hợp?

- Theo số liệu của Tổng cục Thống kê công bố ngày 30/7 thì tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) tính đến giữa tháng Bảy năm nay ước đạt 819.400 tỷ đồng, bằng 61% dự toán năm và ước tính NSNN hiện bội thu khoảng gần 62.000 tỷ đồng. Bội chi NSNN năm 2020 dưới 4% GDP, tính chung giai đoạn 2016 - 2020 bình quân khoảng 3,6% GDP. Dù dự báo các tháng còn lại của năm 2021 thu NSNN sẽ khó khăn hơn, nhưng với các con số này có thể nhận định chúng ta có dư địa để có thể thiết kế chính sách phát phiếu mua hàng cho dân.

Nếu Nhà nước thực hiện phát cho mỗi người dân phiếu mua hàng tương ứng 500.000 đồng/người, thì với dân số gần 98 triệu người hiện nay chúng ta cần số tiền là 49.000 tỷ đồng. Cộng với gói hỗ trợ đang thực hiện là 26.000 tỷ đồng thì tổng cộng là 75.000 tỷ đồng, bằng 1,2% GDP tính theo giá hiện hành và lớn hơn 20% so với gói hỗ trợ năm 2020.

* Ông có lo rằng việc phát phiếu hỗ trợ đại trà này có thể sẽ không tập trung vào đúng đối tượng cần hỗ trợ và lãng phí ngân sách?

- Chính sách phát hành phiếu mua hàng cho toàn dân tất nhiên cũng có những hạn chế khi không phân biệt đối tượng cần hỗ trợ. Nhưng trong tình hình hiện nay, chính sách này là nhanh chóng, không cần sàng lọc, dễ thực hiện, vừa kịp thời hỗ trợ người dân có điều kiện mua nhu yếu phẩm vừa kích cầu tiêu dùng, hạn chế tác động tiêu cực lên nền kinh tế. Việc Nhà nước hỗ trợ toàn dân bằng cách phát phiếu mua hàng trong lúc này không chỉ có ý nghĩa về kinh tế mà còn có ý nghĩa về chính trị và xã hội.

Về thực hiện chính sách, chúng ta nên tham khảo cách làm của một số quốc gia, lãnh thổ như đã nói trên, dựa trên đặc điểm của xã hội Việt Nam. Trong đó có thể như: phiếu có giá trị sử dụng từ khi phát hành đến cuối tháng 12/2021, chỉ mua hàng không quy đổi thành tiền; phiếu cần được giới hạn thanh toán cho việc mua nhu yếu phẩm, tập trung vào những sản phẩm phục vụ nhu cầu ăn, mặc hằng ngày và hướng đến đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người có thu nhập thấp (ví dụ mua gạo có giá hơn 25.000 đồng/kg, không được dùng để mua rượu, bia, thuốc lá…).

Phiếu mua hàng phát cho toàn dân nhưng đồng thời Nhà nước có thể phát động một chương trình “tương thân tương ái” trên toàn quốc vận động, kêu gọi những người không khó khăn có thể tặng phiếu mua nhu yếu phẩm, hoặc tặng nhu yếu phẩm mua được cho những người thực sự khó khăn, cần được hỗ trợ. Hoặc kêu gọi cán bộ, công chức, viên chức nhà nước nếu không thuộc diện khó khăn thì nhường lại phiếu mua hàng cho người nghèo, người khó khăn hơn. Qua đó cổ vũ, tạo ra hiệu ứng xã hội chung sức hỗ trợ người nghèo, công nhân, người lao động đang mất việc làm, cuộc sống khó khăn. 

* Xin cảm ơn ông! 

Thanh Hoa (thực hiện)