Mỹ và Anh triển khai hàng nghìn binh sĩ để gấp rút đưa công dân khỏi thủ đô Kabul của Afghanistan khi lực lượng Hồi giáo Taliban tiếp tục đà tiến công, chiếm được nhiều thành phố lớn trên cả nước, hãng tin AFP hôm 13-8 cho hay.
Taliban đã kiểm soát được Kandahar - thủ phủ của tỉnh cùng tên, thành phố lớn thứ hai ở Afghanistan (chỉ sau Kabul) và là “quê hương” của phong trào Hồi giáo này.
Ngày 13-8, các nguồn tin từ giới chức và người dân Kandahar nói với AFP rằng lực lượng chính phủ đã rút khỏi thành phố, lui về một căn cứ quân sự ở ngoại ô phía nam. Đại diện của Taliban cũng thông báo Kandahar “đã hoàn toàn bị chinh phục”.
Lực lượng Taliban và những người dân ủng hộ ăn mừng ở TP Kandahar hôm 13-8. Ảnh: AFP
Người dân địa phương cho biết trong ngày 13-8, tình hình bên trong thành phố vẫn yên ắng, điểm khác biệt nhất so với trước đây là sự xuất hiện của những lá cờ của Taliban.
Vài giờ sau, Taliban thông báo đã kiểm soát TP Lashkar Gah, thủ phủ tỉnh Helmand - nằm liền kề phía tây tỉnh Kandahar. Nguồn tin hiện trường của AFP cho biết các quan chức và quân đội chính phủ đã rút khỏi Lashkgar Gah sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn cục bộ với Taliban.
TP Herat (tỉnh Herat) - thành phố lớn thứ ba Afghanistan - cũng đã nằm dưới quyền kiểm soát của Taliban. Một thành viên hội đồng tỉnh Herat nói với hãng tin Reuters rằng Herat giờ giống như “một thành phố ma” khi các gia đình “hoặc rời đi, hoặc trốn trong nhà”.
Thủ phủ Pul-e-Alam của tỉnh Logar, cách Kabul chỉ 50 km, cũng đã nằm dưới quyền kiểm soát của Taliban.
Mỹ, Anh… đưa công dân rời Kabul, Washington nói ‘không phải di tản’
Tổng thống Mỹ Joe Biden lên kế hoạch rút quân hoàn toàn khỏi Afghanistan trước ngày 11-9, muộn hơn bốn tháng so với thời hạn được người tiền nhiệm Donald Trump thống nhất với Taliban hồi năm ngoái.
Từ tháng 5, Taliban đã tăng cường tiến công, đánh bật quân đội chính phủ Afghanistan ở nhiều địa phương, nhất là các vùng biên giới. Tình báo Mỹ lo ngại Taliban có thể kiểm soát thủ đô Kabul chỉ trong 90 ngày.
Cột cờ treo quốc kỳ Mỹ phản chiếu qua kính ở mặt tiền Đại sứ quán Mỹ tại Kabul (Afghanistan). Ảnh: REUTERS
Cuối ngày 12-8, Mỹ và Anh đã công bố kế hoạch rút công dân và nhân viên đại sứ quán khỏi Kabul. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nói rằng nước này chỉ tiếp tục giảm hiện diện dân sự ở Kabul chứ không hề “bỏ rơi” Afghanistan, cũng không có cuộc “di tản” nào. Giới chức ngoại giao Mỹ cũng tuyên bố sẵn sàng tiêu hủy tài liệu giấy và thiết bị điện tử của Mỹ ở Kabul.
Lầu Năm Góc cho biết hơn 3.000 quân Mỹ sẽ được triển khai tới Kabul trong vòng 24-48 giờ, đồng thời lưu ý rằng lực lượng này sẽ tham chiến với Taliban. Anh cũng xác nhận bắt đầu chiến dịch quân sự để sơ tán công dân khỏi Kabul.
Tổng Thư ký Khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg sẽ chủ trì cuộc họp với phái đoàn 30 nước thành viên để tập trung thảo luận về kế hoạch sơ tán này.
Ngoài ra, Mỹ còn được cho là đang bí mật đàm phán với nhiều nước để đưa những người Afghanistan có liên hệ hoặc từng làm việc cho Mỹ được sơ tán khỏi quê nhà của họ do lo ngại sự “trả đũa” của Taliban.
Hôm 12-8, Mỹ tuyên bố cử 1.000 nhân viên tới Qatar để đẩy nhanh quá trình xử lý các đơn xin Thị thực nhập cư đặc biệt (SIV) cho những phiên dịch viên người Afghanistan từng làm việc cho các lực lượng Mỹ.
Kosovo (vùng lãnh thổ ly khai khỏi Serbia, được Mỹ công nhận là quốc gia độc lập) và Albania được Mỹ nhắm tới tạm thời tiếp nhận người từ Afghanistan để đổi lại, nhận được một số nhượng bộ về kinh tế và chính trị từ Washington, theo Reuters.
Các láng giềng của Afghanistan là Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan cũng được Mỹ tiếp cận nhưng tỏ ý từ chối hỗ trợ Washington với lý do không thể kiểm soát được sự lay lan COVID-19 trong các đoàn người qua biên giới.
Các quốc gia và vũng lãnh thổ này từ chối bình luận về thông tin của Reuters.
Nhiều đại sứ quán và tổ chức của phương Tây cũng tuyên bố rút nhân viên khỏi Afghanistan. Trong khi đó, Liên Hợp Quốc (LHQ) tuyên bố sẽ không sơ tán nhân viên khỏi Afghanistan, song sẽ tập trung nhân viên từ các địa phương về thủ đô Kabul.
Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres kêu gọi Taliban ngừng bắn ngay lập tức, kêu gọi các bên bảo vệ dân thường bằng cách “khởi động đàm phán nghiêm túc”, “tránh một cuộc nội chiến kéo dài”. 