Đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) cho biết hiệp hội sẽ kết hợp với Bộ Giao thông Vận tải và một số địa phương tiến hành đo kiểm khí thải thí điểm tại một số thành phố lớn trong thời gian tới. Trước đó, việc đo kiểm khí thải đã được thí điểm miễn phí tại TP HCM từ đầu năm nay.

Hỗ trợ lên đến 4 triệu đồng/xe

Theo kế hoạch của VAMM, từ tháng 9-2021 đến hết tháng 6-2022, tại TP Hà Nội, xe máy thuộc các hãng thành viên VAMM sẽ được đo kiểm khí thải. Tám bộ thiết bị phục vụ đo khí thải do VAMM đầu tư sẽ được lắp đặt tại 8 đại lý xe máy của các hãng. Bên cạnh đó, VAMM sẽ thiết lập 34 điểm thu hồi tại 34 đại lý của các hãng xe để tiếp nhận, xử lý xe máy được chủ xe tự nguyện thải bỏ.

Về chính sách xử lý, VAMM cho biết xe không đạt tiêu chuẩn khí thải sẽ được hỗ trợ bảo dưỡng với mức không quá 200.000 đồng/xe. Với xe không đạt tiêu chuẩn và chủ xe tự nguyện thải bỏ, sẽ có tiêu chí cụ thể để giải quyết mức hỗ trợ chuyển đổi xe máy mới. Theo đó, xe phải thuộc các hãng của VAMM, đăng ký lần đầu trước năm 2002, có đầy đủ giấy tờ hợp pháp. Tùy giá trị xe chuyển đổi, căn cứ theo chính sách từng hãng, chi phí hỗ trợ thải bỏ xe máy cũ và chuyển đổi xe mới có thể lên đến 4 triệu đồng/xe.

Ví dụ, các hãng Honda, Yamaha, Suzuki hỗ trợ 2 triệu đồng đối với xe mới trị giá dưới 25 triệu đồng, 3 triệu đồng đối với xe từ 25-40 triệu đồng và 4 triệu đồng đối với xe trên 40 triệu đồng. Hãng SYM không hỗ trợ xe dưới 20 triệu đồng; với xe có giá 20-30 triệu đồng, mức hỗ trợ là 2 triệu đồng; xe 30-40 triệu đồng được hỗ trợ 3 triệu đồng và xe trên 40 triệu đồng có mức hỗ trợ 4 triệu đồng. Hãng Piaggio hỗ trợ 2 triệu đồng cho xe mới có giá dưới 40 triệu đồng và hỗ trợ 4 triệu đồng cho xe mới có giá trên 40 triệu đồng.

Theo đại diện VAMM, chi phí hỗ trợ cho chủ xe máy cũ tự nguyện chuyển đổi sang xe mới được lấy từ nguồn kinh phí đóng góp của các hãng xe thành viên VAMM. Chủ phương tiện mang xe đến các điểm thu hồi xe cũ, lấy giấy xác nhận có ghi rõ nội dung, thông tin cần thiết. Dựa trên giấy xác nhận này, đại lý bán xe mới sẽ được làm thủ tục nhận lại phần chênh lệch giá từ VAMM.

Chủ xe, đại lý không mặn mà

Ông Đỗ Hữu Trí, chủ đại lý xe máy Đạt Minh (TP HCM), cho rằng mức hỗ trợ nêu trên không đủ để khuyến khích chủ xe cũ tự nguyện chuyển đổi sang xe mới. Ông Trí lấy ví dụ giá xe Wave Alpha đăng ký khoảng 10 năm trước trên thị trường hiện là 6-7 triệu đồng. Thay vì nhận mức hỗ trợ từ 2-4 triệu đồng để chuyển đổi xe mới, đa phần chủ xe sẽ chọn phương án tự bán xe cũ ra thị trường. 

"Chủ xe cũ phần lớn là người lao động, thường chọn xe mới có giá dưới 25 triệu đồng. Với mức trợ cấp chuyển đổi xe là 0-2 triệu đồng thì không thấm vào đâu. Chính sách này chưa đủ để thu gom, xử lý lượng xe cũ tồn tại rất nhiều hiện nay" - ông Trí nói thêm.

Theo GS Bùi Văn Ga, giảng viên Khoa Cơ khí Giao thông Trường ĐH Bách khoa Đà Nẵng, nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc kiểm soát, xử lý xe máy quá cũ, không đạt tiêu chuẩn khí thải là cần thiết bởi các loại phương tiện này không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn có nguy cơ mất an toàn giao thông. 

Tuy nhiên, GS Bùi Văn Ga cũng cho rằng do phần lớn người sử dụng xe cũ là người lao động thu nhập thấp nên cần có giải pháp kỹ thuật hoặc chính sách phù hợp để đạt được mục tiêu giảm ô nhiễm khí thải. Chẳng hạn, có thể ứng dụng các bộ phụ kiện chuyển đổi xe máy sử dụng xăng sang gas của một số đơn vị đã được cấp bằng sáng chế.

Chuyên gia Nguyễn Minh Đồng cho rằng việc đo kiểm khí thải hiện nay mới dừng ở khí CO (ôxít carbon), trong khi còn nhiều loại khí thải độc hại khác từ xe máy cũng cần kiểm soát như HC (hydro carbon), NOx (ôxít nitơ)... Ông Đồng đề xuất phương án xử lý khí thải xe máy bằng cách khắc phục lại hệ thống pit-tông, bạc bị mòn. Hoặc chọn giải pháp khác đơn giản và ít tốn kém là lắp đặt thêm bộ lọc khí thải nhỏ gọn với chi phí khoảng 250.000 đồng giúp giảm đến 60%-70% lượng khí thải.

Đại diện VAMM cho biết trên cơ sở thí điểm đo kiểm khí thải và thu hồi xe máy cũ, đơn vị này sẽ đề xuất các giải pháp cụ thể để kiểm soát khí thải đối với xe máy đang lưu hành để cải thiện môi trường không khí. Từ đó, định hướng và xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp.