Chỉ số VN-Index thường có biến động mạnh trong những phiên đáo hạn hợp đồng phái sinh VN30. Phiên đáo hạn chứng khoán phái sinh ngày 19.8 vừa qua, chỉ trong khoảng 3 phút cuối của phiên ATC, VN-Index từ mức tăng hơn 5 điểm phi lên mức tăng gần 14 điểm.
Tăng điểm mạnh nhưng chỉ là vay tạm
Quay trở lại phiên đáo hạn hợp đồng phái sinh VN30 tháng 8 vào ngày 19.8 vừa qua, VN-Index trước khi bước vào phiên ATC xác định giá đóng cửa thị trường có mức tăng hơn 5 điểm. Thế nhưng trong 15 phút ATC, chỉ cần sự xoay chuyển trong khoảng 3 phút cuối (từ 14h43-14h45), chỉ số được kéo giật thốc lên khi hàng loạt mã cổ phiếu vốn hóa lớn trong đó có VHM gần tăng trần, giúp VN-Index có mức tăng kết phiên gần 14 điểm.
Nhìn chung, các phiên đáo hạn hợp đồng phái sinh có mức tăng đảo chiều mạnh mẽ như vậy không bền vững. Hay nói đúng hơn, số điểm tăng chỉ là vay mượn tạm thời. Bằng chứng là, sang phiên giao dịch ngày 20.8, VN-Index không chỉ trả hết số điểm đã vay trong ngày đáo hạn phái sinh hôm trước, mà còn trả nhiều hơn gấp 3. Cụ thể, chỉ số mất hơn 45 điểm.
Ngược dòng lịch sử, thị trường chứng khoán cũng đã có không ít phiên vay - trả điểm số từ ngày đáo hạn hợp đồng phái sinh.
Đơn cử, phiên giao dịch ngày 16.7.2020, VN-Index “vay” từ ngày đáo hạn hợp đồng phái sinh khi tăng 6,92 điểm. Nhưng ngay phiên hôm sau (17.7), chỉ số trả lại khi giảm 4,81 điểm. Song như thế vẫn còn may vì VN-Index vẫn còn giữ lại được hơn 2 điểm.
Trước đó nữa, phiên giao dịch ngày 21.5.2020, ngay ở “phút 89” của phiên ATC, VN-Index đã bất ngờ đảo chiều từ sắc đỏ sang xanh với mức tăng xấp xỉ 10 điểm khi kết phiên nhờ vào lực kéo từ ngày đáo hạn hợp đồng phải sinh tháng 5. Song sang phiên ngày 22.5, VN-Index đã “trả hết cho người” số điểm đã vay mượn phiên trước đó với việc mất 9,99 điểm.
Tránh mua “xanh” vào phiên đáo hạn phái sinh?
Trong 3 phiên VN-Index “vay nợ” điểm số từ ngày đáo hạn hợp đồng phái sinh kể trên, có phiên thì bước vào ATC chỉ số đang đỏ nhưng kết phiên được kéo thốc sang xanh và thậm chí còn tăng mạnh, nghĩa là đảo ngược 180 độ.
Nhưng cũng có phiên, thị trường rung lắc giảm điểm phiên sáng, sang phiên chiều dần hồi phục và chuyển sang xanh trước khi bước vào ATC. Và chỉ số VN-Index, nhờ “vay mượn” điểm số từ ngày đáo hạn hợp đồng phái sinh có thể được kéo tăng lên gấp 2-3 lần mức điểm đã tăng trước đó.
Nhưng kết cục thì như đề cập ở phần trên, nguyên lý có vay có trả, bởi phiên tăng nhờ lực đẩy phái sinh trong ngày đáo hạn hợp đồng không xuất phát từ thực lực của thị trường chứng khoán cơ sở và VN-Index vào chính thời điểm đó. Đúng hơn, đó là phiên tăng không thực chất, cho nên không bền vững.
Kinh nghiệm cho thấy, nếu nhà đầu tư non kinh nghiệm, không tỉnh táo, tưởng là thị trường hồi phục hay đã vào điểm rơi của nhịp tăng mới, lao theo mua đuổi giá cao, hoặc mua cổ phiếu lúc đanh “xanh” (tăng giá), rất dễ dính đòn “hồi mã thương” ngay trong ngày hôm sau chứ không cần phải chờ đợi lâu.
Lấy đơn cử phiên ngày 19.8 và 20.8, phiên ngày hôm trước VN-Index chỉ “vay” gần 14 điểm, thế nhưng phiên hôm sau phải “trả” đến hơn 45 điểm, “thâm vốn” hơn 31 điểm.
Nếu nhà đầu tư “say máu” lao theo mua đuổi trong phiên ATC hôm trước, ngay phiên hôm sau mất ít thì cũng 2-3%, có những cổ phiếu mất nhiều lên tới 5-7% trong chỉ một phiên.