Cuộc sống trong một đại dịch vẫn tiếp tục, nhưng nó có thể kéo dài bao lâu? Dịch cúm Tây Ban Nha hoành hành trong gần 3 năm (từ tháng 1/1918 đến tháng 12/1920) và được cho là đã giết chết 5% dân số thế giới. Nhưng sau đó thế giới vẫn không có vắc-xin để tiêm chủng.

Trong một bài báo được xuất bản vào cuối tháng 7 trên tạp chí Lancet, các tác giả gồm 30 nhà khoa học, y tế hàng đầu châu Âu suy đoán về hướng đại dịch Covid-19 có thể phát triển trong những tháng và năm tới.

Theo đó, câu hỏi chính là liệu đại dịch có kết thúc trong vòng 3 đến 5 năm hay không.

Theo nhiều chuyên gia miễn dịch cộng đồng là điều "không khả thi" với biến thể Delta. (Ảnh: Reuters)

Các chuyên gia châu Âu cho rằng, điều này sẽ phụ thuộc vào 3 yếu tố chính: “mức độ tiêm chủng đầy đủ ở từng quốc gia và trên quy mô toàn cầu; việc phân tích chính xác virus sẽ đột biến như thế nào, tức là các biến thể mới chưa xuất hiện có nguy hiểm với con người không; những người đã tiêm phòng đầy đủ và chưa tiêm chủng cần phải tuân theo các khuyến cáo của nhà chức trách về việc tuân thủ các biện pháp hạn chế cần thiết”.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiện nay tình hình có vẻ không lạc quan lắm. Thế giới vẫn còn quá ít người được tiêm đủ 2 mũi vắc-xin ngừa Covid-19. Và vấn đề không chỉ nằm ở việc không có vắc-xin, mà còn nằm ở sự không tin tưởng vào chúng.

Đồng thời, các tác giả của báo cáo cũng cảm thấy khó tin tưởng rằng liệu Covid-19 có gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe về lâu dài hay không.

Một mặt, các chuyên gia thừa nhận rằng, “nhân loại sẽ không có khả năng có thể loại bỏ hoàn toàn virus ngay cả khi mỗi ngày số bệnh nhân hồi phục tăng lên, virus sẽ tiếp tục di chuyển và có thể đột biến theo những cách không mong muốn”.

Mặt khác, nhân loại phụ thuộc rất nhiều vào mức độ phát triển nhanh chóng của một loại thuốc hiệu quả để chống lại Covid-19.

Để biết thêm chi tiết về các kịch bản có thể xảy ra đối với sự phát triển của đại dịch, tạp chí JAMA của Mỹ báo cáo rằng, một chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn ở nước này đang đạt được tiến triển khá tốt mang lại hy vọng cho việc trở lại cuộc sống bình thường tương đối sớm.

Tuy nhiên, có rất nhiều trở ngại trên con đường đạt được nó khi lượng vắc-xin được tiêm chủng không đồng đều, sự miễn cưỡng liên tục được nhận thấy trong việc tiêm chủng, các biến thể mới của virus xuất hiện và làn sóng lây nhiễm mới trên toàn cầu.

Các kịch bản của miễn dịch cộng đồng

Kịch bản thứ nhất, “loại bỏ hoàn toàn virus”, như cách đây gần nửa thế kỷ khi các bác sĩ làm với virus variola (bệnh đậu mùa). Thành công này chỉ có thể lặp lại với một điều kiện: “khả năng miễn dịch cả sau khi tiêm chủng cũng như sau khi mắc bệnh phải mạnh mẽ và lâu dài để bảo vệ chống lại sự tái nhiễm, đồng thời ngăn ngừa sự lây truyền”.

Trong trường hợp của Covid-19, có rất ít hy vọng cho điều này và với những đột biến đang diễn ra việc loại bỏ chúng hoàn toàn có thể là quá tham vọng, ngay cả khi đưa ra một thử nghiệm trong suy nghĩ, chứ chưa nói đến việc đặt chúng vào trọng tâm của chiến lược sức khỏe lâu dài.

Kịch bản thứ hai, một nhiệm vụ thực tế hơn trong ngắn hạn, các chuyên gia gọi là “trục xuất virus”, tức là giảm tạm thời số ca mắc mới ở một quốc gia cụ thể xuống 0 do tiêm chủng hàng loạt và một hệ thống các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt.

Các đột biến đã khiến cho virus tăng khả năng lây nhiễm cũng như thoát khỏi hệ miễn dịch, điều mà hầu như rất ít nhà khoa học dự đoán được. (Ảnh: Reuters)

Kịch bản thứ ba, là “sống chung với virus”. Các chuyên gia bắt đầu từ thực tế là các loại vắc-xin đã phát triển (đúng hơn là những sửa đổi trong tương lai của chúng) sẽ tiếp tục bảo vệ con người chống lại sự bùng phát của dịch bệnh.

Trong điều kiện như vậy, nơi có nhiều người được tiêm chủng, virus sẽ không còn gây nguy hiểm chết người và trên thực tế Covid-19 sẽ chuyển thành cúm theo mùa. Tất nhiên, đôi khi những người được tiêm chủng đầy đủ cũng sẽ bị bệnh do giảm khả năng miễn dịch chung, dẫn đến mức độ kháng thể giảm tự nhiên theo thời gian hoặc các đột biến mới của virus mạnh lên.

Tuy nhiên, hầu hết dân số sẽ được bảo vệ đầy đủ bất cứ lúc nào để có thể tránh được sự bùng phát quy mô lớn của dịch bệnh.

Kịch bản thứ tư, là một đợt bùng phát dịch bệnh quy mô lớn. Kịch bản này rất có thể xảy ra nếu một phần lớn dân số thế giới vẫn chưa được tiêm chủng, cho dù do vấn đề về khả năng cung cấp vắc-xin, chống chỉ định y tế, tình trạng miễn dịch thấp hoặc đơn giản là sự miễn cưỡng của cá nhân. Trong trường hợp này, virus sẽ tiếp tục lây lan nhanh chóng và do đó tạo đột biến mới.

Trong khi đó, các chuyên gia coi kịch bản thứ ba là có thể xảy ra nhất trong dài hạn. Khi hiện nay vẫn còn nhiều người nhiều người trên thế giới không được tiêm chủng.

“Vẫn còn nhiều người không được tiêm chủng trên quy mô toàn cầu. Điều này có nghĩa là virus có thể tự do đi khắp thế giới và tạo đột biến mới khi cần thiết”, tác giả chính của báo cáo trên tạp chí JAMA, Giáo sư y khoa Eli Adashi thuộc trường Đại học Brown giải thích.

Ông Paul Hunter, Giáo sư tại trường Y Norwich thuộc Đại học East Anglia, cũng không tin vào khả năng loại bỏ hoàn toàn dịch bệnh.

Vào tháng 1, tạp chí Nature đã tiến hành một cuộc khảo sát với các nhà khoa học, nhà miễn dịch học, virus học và chuyên gia về bệnh truyền nhiễm từ khắp nơi trên thế giới, thu thập tổng cộng hơn 100 ý kiến ​​chuyên gia. Theo đó, có gần 90% số người được hỏi đều có chung quan điểm với Giáo sư Hunter là sẽ không thể tiêu diệt hoàn toàn Covid-19 và dịch bệnh sẽ tiếp tục lây nhiễm theo mùa cho mọi người trên khắp thế giới. Đồng thời, theo các chuyên gia, đối với trẻ em bị mắc bệnh ngay từ khi còn nhỏ sẽ nhận được khả năng miễn dịch mạnh hơn người lớn, điều đó sẽ bảo vệ một phần chống lại các đột biến mới của virus trong tương lai.

Thanh Bình (lược dịch)