Từ trong bóng tối bước ra ánh sáng
Cho đến khi bị bắt giữ ở sân bay Vancouver tháng 12/2018, Mạnh Vãn Châu là cái tên ít tai biết đến. Tuy nhiên, giờ thì giám đốc tài chính 49 tuổi của tập đoàn Huawei đã trở thành nhân vật biểu trưng cho mối quan hệ phức tạp giữa Trung Quốc, Canada và Mỹ.
Vụ bắt giữ bà Mạnh đã khiến quan hệ của Trung Quốc với Mỹ và Canada trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết với những lời buộc tội về chính sách "con tin ngoại giao" và chủ nghĩa dân tộc dâng cao ở cả Mỹ và Trung Quốc.
Trước khi bị bắt, Mạnh Vãn Chu rất ít được chú ý. Nhắc đến Huawei là người ta nhắc đến cha bà, ông Nhậm Chính Phi, người từng là 1 kỹ sư trong quân đội, 1 đảng viên tỷ phú đã thành lập nên tập đoàn công nghệ thành công nhất của Trung Quốc, phát triển những công nghệ "made in China" mà người Trung Quốc tự hào.
Tuy nhiên vụ bắt giữ đã khiến bà Mạnh trở thành "nhân vật biểu tượng". Theo Wang Jiangyu, giáo sư luật tại ĐH Hong Kong, các nhà lãnh đạo Trung Quốc luôn đấu tranh để CFO Huawei được trả tự do, không phải chỉ bởi vì bà Mạnh nắm giữ nhiều kiến thức về công nghệ của Huawei mà còn bởi Trung Quốc lấy đó làm ví dụ để buộc tội phương Tây. Trung Quốc cũng muốn thể hiện sẽ bảo vệ mọi công dân ở nước ngoài.
Bà Mạnh là giám đốc tài chính (CFO) và phó chủ tịch hội đồng quản trị của Huawei, ông lớn công nghệ nổi tiếng của Trung Quốc do cha bà là ông Nhậm Chính Phi lập nên.
Giống như Huawei, sự vươn lên của bà Mạnh trong ngành viễn thông toàn cầu mang nét đặc trưng của nỗ lực theo đuổi "quyền lực và tiền bạc" ở Trung Quốc. Bên trong công ty mà cha bà đã xây nên, bà Mạnh từng bước leo lên các vị trí lãnh đạo và cuối cùng trở thành CFO của tập đoàn giữa lúc Huawei mắc kẹt trong mâu thuẫn giữa các nước. Chính phủ các nước bắt đầu loại bỏ Huawei khỏi các dự án cơ sở hạ tầng viễn thông cấp quốc gia do lo ngại về an ninh.
Bà Mạnh vẫn là niềm tự hào quốc gia: 1 người phụ nữ Trung Quốc thực sự có tầm ảnh hưởng trong thế giới doanh nhân vốn do nam giới thống trị. Truyền thông nhà nước gọi bà là "công chúa Huawei". Tối qua, sau khi được trả tự do và trở về Trung Quốc, bà được chào đón tại quê nhà như một "người hùng", với thảm đỏ và những người ủng hộ vẫy cờ Trung Quốc cổ vũ. Lễ đón CFO Huawei về nước cũng được phát sóng trên truyền hình nhà nước, có lúc có đến gần 100 triệu người theo dõi.
"Công chúa Huawei" bị bắt vì tội gì?
Sinh ra ở Thành Đô thuộc tỉnh Tứ Xuyên, bà Mạnh lấy bằng thạc sĩ kế toán tại ĐH Khoa học và Công nghệ Huazhong, làm việc cho Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc trước khi về Huawei làm việc năm 1993. Huawei miêu tả bà Mạnh là người đã chuẩn hóa hệ thống tổ chức của toàn bộ tập đoàn và có công lớn xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững giữa Huawei và IBM.
Vào ngày 1 tháng 12 năm 2018, khi đang chuyển máy bay tại Sân bay Quốc tế Vancouver trên đường từ Hồng Kông đến Mexico, bà đã bị chính quyền Canada bắt giữ theo yêu cầu dẫn độ của Mỹ. Tội danh là lừa dối ngân hàng HSBC (Anh) về hoạt động thương mại của Huawei ở Iran, vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ đối với Iran
Tại Canada, Mạnh Vãn Chu sống trong 1 căn biệt thự ở ngoại ô Vancouver, nơi bà đã từng sinh sống thời kỳ đầu những năm 2000. Thậm chí còn có giáo viên tới dạy vẽ. Bà được tự do di chuyển trong phạm vi giới hạn, dù ở cổ chân phải đeo thiết bị theo dõi.
Trong phiên tòa diễn ra hồi tháng 1, một vài chi tiết gây sốc đã được tiết lộ về cuộc sống vẫn hết sức sung túc của CFO Huawei. Mạnh Vãn Chu trải qua ngày lễ Giáng sinh tại 1 nhà hàng đã được bao toàn bộ chỉ để phục vụ bữa tiệc gồm 14 người của bà. Bà vẫn có thể đi mua sắm hàng hiệu tại các cửa hàng cao cấp ở Vancouver, được sắp xếp để không bị ai làm phiền.
Tham khảo The Guardian