Damien Hirst bên cạnh một trong các tác phẩm nghệ thuật sử dụng động vật của mình - Ảnh: Oli Scarff

Vào tháng 7 vừa qua, có thông báo rằng sau khi bị PETA và văn phòng thú y của Wolfsburg phản đối thành công, tác phẩm nghệ thuật A Hundred Years của Damien Hirst sẽ bị xóa khỏi Bảo tàng Kunstmuseum, Đức.

Tác phẩm này được miêu tả là một hộp thủy tinh lớn được chia thành hai ngăn, người quan sát có thể nhìn thấy quá trình giòi nở thành ruồi trong ngăn đầu tiên. Trong ngăn thứ hai, những con ruồi trưởng thành sẽ bị thu hút bởi ánh sáng tia cực tím của một thiết bị điện được bố trí bên trong chiếc hộp, nơi bọn ruồi bị hạ gục đến chết.

Giám đốc phòng trưng bày, Andreas Beitin, cho biết tác phẩm diễn tả việc côn trùng chết liên tục do ánh sáng nhân tạo vào ban đêm, qua đó đánh giá hành động của con người đã hủy hoại môi trường sống tự nhiên của côn trùng. Tuy nhiên, Damien Hirst đã phải giết chết hàng loạt côn trùng để có thể làm nổi bật điều này. Đây không phải là nghệ thuật, Damien Hirst được cho là đã lạm dụng nghệ thuật.

Cách sử dụng động vật của Damian Hirst

Hirst được lòng công chúng nhờ vào buổi triển lãm Freeze năm 1988. Tác phẩm A Thousand Years (tạm dịch: Ngàn năm) năm 1990 của bản thân ông đã đưa ông tiếp tục theo đuổi niềm đam mê nghệ thuật.

Tác phẩm này có lẽ là "con giòi" đối với "con ruồi" trong nghiệp nghệ thuật của Hirst - tác nhân kích thích ban đầu sau này truyền cảm hứng cho A Hundred Years (tạm dịch: Trăm năm). Tác phẩm năm 1990 miêu tả một tủ kính chứa hộp sọ đang phân hủy của một con bò chết, giòi sinh sản sẽ ăn thịt động vật trước khi phát triển thành ruồi và bị cuối cùng là bị giết chết bởi một thiết bị khác.

Các nhà phê bình nghệ thuật nghĩ rằng điều này ẩn dụ cho sự sống, cái chết và sự suy tàn. Damien Hirst đã không thực sự xem xét về mặt đạo đức khi thực hiện tác phẩm, mà ông chỉ muốn thỏa mãn sự thể hiện sáng tạo này. 

Thật vậy, theo trang Artnet, Hirst đã giết gần 1 triệu sinh vật trong suốt sự nghiệp của mình, chủ yếu là côn trùng. Ông bị chỉ trích vì đã kết án tử với 9.000 con bướm trong cuộc triển lãm của mình tại Tate Modern vào năm 2012.

Tác phẩm "Trăm năm" của Damien Hirst trưng bày năm 1990 - Ảnh: Roger Wooldridge

Các nghệ sĩ sử dụng động vật trong sáng tạo là một việc khá phổ biến

Đáng buồn thay, Damien Hirst không phải là người duy nhất.

Có vô số nghệ sĩ đã giết chết động vật hoặc hành hạ chúng khốn khổ. Guillermo Vargas từng bị quốc tế chỉ trích vào năm 2008 khi cùm một con chó chết đói bên dưới những dòng chữ "ngoài tầm với" làm từ thức ăn cho chó.

Giám đốc phòng trưng bày cho rằng con chó đã được cởi trói và cho ăn trong giờ không triển lãm. Nhưng tại sao lại khiến một chúng sinh phải chịu sự tàn ác như vậy?

Kinh khủng hơn, nghệ sĩ Tom Otterness đã nhận nuôi một con chó từ một nơi trú ẩn cứu hộ vào năm 1977, trước khi trói nó vào hàng rào và bắn chết để phục vụ một cuộc triển lãm. Không từ nào có thể miêu tả sự tàn bạo này.

Động vật được sử dụng để làm nguyên liệu

Trước khi người ta phát hiện ra rằng màu sắc có thể được tạo ra từ các chất hóa học, động vật đã được khai thác để tạo ra một số màu nhất định cho sơn và thuốc nhuộm.

Ví dụ, màu vàng Ấn được tạo ra từ nước tiểu bò. Những con bò chỉ được cho ăn lá xoài để nước tiểu của chúng có màu vàng đậm. Điều này dẫn đến những con bò bị suy dinh dưỡng nghiêm trọng và gặp các vấn đề về sức khỏe khác như bị vàng da hoặc sỏi thận. 

Còn màu tím Tyrian, màu của quý tộc và hoàng gia, được tạo ra từ tuyến của ốc sên. Cochineal và Carmine được tạo ra màu đỏ từ máu bọ cánh cứng. Danh sách cứ kéo dài.

Ngày nay, các vật liệu nghệ thuật thân thiện với động vật hơn rất nhiều. Ngay cả hầu hết các loại keo hiện nay đều lựa chọn các sản phẩm tổng hợp, thay vì sử dụng collagen động vật trước đây.

Tuy nhiên, việc sử dụng động vật trong các tác phẩm nghệ thuật vẫn chưa bị xóa bỏ. Trong khi các cuộc triển lãm sử dụng động vật thường nhận được sự phẫn nộ và phản đối từ những tổ chức bảo vệ động vật lẫn người xem, nhưng luật pháp các nước thường không đủ để bảo vệ động vật khỏi bị tổn hại.

Nghệ thuật thể hiện có thực sự quan trọng hơn cuộc sống của động vật?

Đây là cốt lõi của vấn đề. Trên thực tế, việc thể hiện nghệ thuật được coi là quan trọng hơn việc bảo vệ động vật khỏi bị lạm dụng cho thấy điểm lỗi của việc "tự do thể hiện cái tôi" nhân danh nghệ thuật.

Vào năm 2021, động vật đã được Chính phủ Vương quốc Anh xem là những sinh vật có cảm giác đau đớn, vui vẻ và sợ hãi. Tuy chúng không thể giải được một bài toán hay bỏ phiếu trong một cuộc bầu cử, nhưng chúng cũng là một sinh vật có sự sống giống con người chúng ta.

Nhân danh nghệ thuật để bào chữa cho việc ngược đãi động vật là phi đạo đức. Động vật không phải là vật dụng nghệ thuật để sử dụng theo ý thích, chúng là những sinh vật có ý thức và đáng được đối xử về mặt đạo đức.

Động vật không phải là cọ vẽ để thể hiện các vấn đề của con người. Chúng là những sinh vật sống, biết hít thở, có ý thức và hoàn toàn xứng đáng được sống một cuộc sống không bị con người bóc lột.

Đi sở thú, đừng 'ngược đãi' động vật!

TTO - Bạn nghĩ sao nếu chỉ vì hành động ném một trái chuối vào vườn thú lại khiến một con đười ươi suýt phải chết? Hành động đó cần đáng bị lên án và bài trừ.