Theo Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ), trong thực tiễn thi hành Thông tư số 26/2012/TT-BKHCN và Thông tư số 12/2017/TT-BKHCN đã bộc lộ một số nội dung quy định còn thiếu tính khả thi hoặc chưa được quy định; một số vấn đề còn chưa được rõ ràng, có những điểm còn thiếu tính thống nhất gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường của các cơ quan quản lý cũng như chưa đảm bảo môi trường thuận lợi cho kinh doanh …
Ví dụ như quy định thế nào là hàng hóa lưu thông trên thị trường còn chưa được đầy đủ, rõ ràng.
Tại khoản 3 Điều 1 Thông tư số 12/2017/TT-BKHCN về việc lấy 2 mẫu: nhiều doanh nghiệp, hiệp hội (Hiệp hội Sữa Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam…) và các cơ quan thực thi công tác kiểm tra (Tổng cục Quản lý thị trường, Cục An toàn thực phẩm…) không hiểu rõ mục đích của việc quy định phải lưu 1 đơn vị mẫu tại cơ quan kiểm tra. Và không biết quy trình xử lý đối với mẫu lưu này trong trường hợp doanh nghiệp có khiếu nại về kết quả thử nghiệm mẫu và trong trường hợp nào thì thử nghiệm mẫu lưu tại cơ quan kiểm tra.
Ngoài ra, một vấn đề nổi cộm nhất trong tình hình dịch bệnh vừa qua đó là xu thế áp dụng công nghệ 4.0 trong kinh doanh cũng ngày càng phát triển mạnh mẽ. Việc kinh doanh thương mại điện tử đang phát triển rầm rộ và chiếm tỷ trọng lớn trong việc kinh doanh, buôn bán hàng hóa nói chung.
Hơn nữa, việc bán hàng qua mạng lại không cần phải có kho chứa/lưu hàng hóa, nguồn hàng có thể được lấy từ nhiều nơi khác nhau, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát, giám sát đối tượng.
"Vì vậy, việc kiểm tra chất lượng và ghi nhãn hàng hóa, đối với hàng hóa được kinh doanh, bán hàng theo hình thức thương mại điện tử như trên cũng cần được xem xét, nghiên cứu, bổ sung các quy định, chế tài để triển khai", Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng nhấn mạnh.
Do đó để thực hiện các yêu cầu thực tiễn cũng như để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh chân chính, giúp cơ quan nhà nước quản lý chặt chẽ, thống nhất, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hàng nhập lậu, hàng giả, hàng hàng kém chất lượng lưu thông trên thị trường.
Trên cơ sở căn cứ pháp lý và căn cứ thực tiễn nêu trên thì việc xây dựng và ban hành Thông tư (thay thế Thông tư số 26/2012/TT-BKHCN và Thông tư số 12/2017/BKHCN) là phù hợp và rất cần thiết.
Bổ sung quy định hàng hóa lưu thông trên thị trường
So với Thông tư số 226/2012/TT-BKHCN và Thông tư số 12/2017/BKHCN, dự thảo Thông tư đã bổ sung quy định hàng hóa lưu thông trên thị trường.
Cụ thể, khoản 1 Điều 3 dự thảo thông tư quy định về hàng hóa lưu thông, bổ sung hàng hóa lưu thông “bao gồm cả hàng hoá trong hoạt động kinh doanh thương mại điện tử”.
Tại khoản 3 Điều 6 dự thảo thông tư, bổ sung nội dung kiểm tra đối với hàng hoá kinh doanh trên các trang thương mại điện tử: “Đối với hàng hoá kinh doanh trên các trang thương mại điện tử, ngoài kiểm tra theo quy định tại khoản 1, 2 Điều này, người có thẩm quyền kiểm tra tiến hành kiểm tra so sánh tính thống nhất của các thông tin trên các trang mạng bán hàng với thực tế của hàng hoá được kiểm tra”.
Theo đó, khoản 1, 2 Điều 6 dự thảo thông tư, một trong những nội dung kiểm tra chất lượng hàng hóa là thông tin về hàng hóa: Kiểm tra nhãn hàng hóa theo quy định pháp luật về nhãn hàng hóa; kiểm tra tiêu chuẩn công bố áp dụng, dấu hợp chuẩn, dấu hợp quy thể hiện trên hàng hóa; kiểm tra mã số, mã vạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hoá theo quy định pháp luật; các thông tin khác liên quan đến chất lượng thể hiện trên hàng hoá.
Về chất lượng, kiểm tra điều kiện bảo quản hàng hóa theo tiêu chuẩn công bố áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật tương ứng hoặc trên nhãn hàng hóa; kiểm tra sự phù hợp của hàng hóa so với quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn công bố áp dụng, tài liệu kèm theo; kiểm tra các nội dung khác liên quan đến chất lượng hàng hoá.
Trong trường hợp cần lấy mẫu hàng hóa, đoàn kiểm tra lấy mẫu theo quy định.
Cũng theo dự thảo thông tư, tùy thuộc vào mức độ, phạm vi ảnh hưởng, hậu quả của lô hàng không phù hợp về chất lượng, Cơ quan kiểm tra có trách nhiệm thông báo công khai trên phương tiện thông tin đại chúng tên, địa chỉ nơi bán hàng, tên trang thương mại điện tử đăng ký bán hàng, tên hàng hóa và sự không phù hợp của hàng hóa.
Trong quá trình kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính nếu phát hiện dấu hiệu tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan kiểm tra chuyển hồ sơ cho người có thẩm quyền xử lý vi phạm xem xét, quyết định.
Phương thức kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường
Theo dự thảo, phương thức kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường được phân làm 2 loại.
Thứ nhất, kiểm tra theo kế hoạch hằng năm được người có thẩm quyền phê duyệt. Việc kiểm tra theo kế hoạch này không cần báo trước cho chủ sở hữu hàng hóa.
Căn cứ xây dựng kế hoạch hằng năm về kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường: Mục tiêu, kế hoạch theo yêu cầu quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hoá; Kết quả khảo sát, kiểm tra chất lượng hàng hóa trong sản xuất, nhập khẩu và lưu thông trên thị trường; Thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng về hàng hóa không bảo đảm chất lượng; Thông tin cảnh báo của tổ chức, cá nhân trong nước, tổ chức nước ngoài hoặc quốc tế về chất lượng hàng hóa.
Xây dựng kế hoạch kiểm tra hằng năm bảo đảm các nội dung sau: Đối tượng hàng hóa kiểm tra; Địa bàn kiểm tra; Tên đơn vị, tổ chức, cá nhân được kiểm tra (nếu có); Thời gian kiểm tra (theo tháng); Kinh phí tổ chức thực hiện kiểm tra; Tổ chức thực hiện.
Thứ hai, kiểm tra đột xuất về chất lượng hàng hóa trên thị trường.
Căn cứ để quyết định kiểm tra đột xuất về chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường: Theo yêu cầu quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Khiếu nại, tố cáo về chất lượng hàng hóa; Thông tin, cảnh báo của tổ chức, cá nhân trong nước, nước ngoài về hàng hóa không bảo đảm chất lượng có nguy cơ đe dọa an toàn của người, động vật, thực vật, tài sản, môi trường; Kết quả khảo sát chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường phát hiện hàng hóa có dấu hiệu không bảo đảm chất lượng.
Tuệ Minh