Nông sản Việt Nam đối mặt nhiều thách thức khi xuất khẩu sang EU

Báo Công Thương đưa tin, mới đây, tại Hà Nội, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) đã tổ chức hội thảo xúc tiến thương mại sang thị trường châu Âu với chuyên đề: Tận dụng các cơ hội ưu đãi mặt hàng nông sản từ Hiệp định EVFTA trong bối cảnh mới.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Đinh Sỹ Minh Lăng, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Bộ Công Thương, cho hay, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đã tác động tích cực tới thương mại của Việt Nam và EU.

Qua 3 năm thực thi Hiệp định EVFTA, Việt Nam đã xuất khẩu sang EU gần 128 tỷ USD hàng hóa; trong đó, từ 1/8 đến 31/12/2022, xuất khẩu đạt 15,62 tỷ USD, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2019. Năm 2021, xuất khẩu sang EU đạt 40,12 tỷ USD, tăng 14,2%, xuất siêu 23,23 tỷ USD. Năm 2022, xuất khẩu sang EU đạt 46,8 tỷ USD, xuất siêu 31,4 tỷ USD. Từ đầu năm đến ngày 31/7/2023, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU đạt 25 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo Bnews, tại hội thảo, ông Đinh Sỹ Minh Lăng chỉ ra rằng, thời gian qua, hàng nông sản Việt Nam vào EU vẫn chưa đạt mức tăng trưởng như mong đợi do các biện pháp phi thuế quan như kiểm dịch động thực vật (SPS) hay rào cản kỹ thuật với thương mại (TBT) vẫn là thách thức đối với nông sản Việt Nam khi xuất khẩu sang EU.

Mới đây nhất, Nghị viện châu Âu (EP) đã thông qua luật mới cấm nhập khẩu các hàng hóa bị cho là liên quan hoạt động phá rừng nhằm thúc đẩy nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu.

Theo đó, luật mới sẽ được áp dụng với sản phẩm cà phê, ca cao, đậu nành, gỗ xẻ, dầu cọ, thịt gia súc, cao su… và sản phẩm phái sinh từ các nước trên thế giới. Cùng đó, các sản phẩm thuộc nhóm này nếu liên quan tới hành động phá rừng đều sẽ bị cấm nhập khẩu vào EU.

Tại Hội thảo, ông Remi Nguyễn, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Pháp tại Việt Nam cho hay, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) cũng là một thách thức khó vượt với doanh nghiệp xuất khẩu hàng hoá, trong đó có doanh nghiệp xuất khẩu nông sản sang EU.

Đến tháng 1/2026 EU cơ bản sẽ đánh thuế biên giới carbon. CBAM có hiệu lực vĩnh viễn, trường hợp sản phẩm sử dụng quá quy định lượng carbon trong quá trình sản xuất buộc phải nộp thuế. Tuy nhiên, cơ chế này có giai đoạn chuyển tiếp 3 năm, doanh nghiệp cần lưu ý và sử dụng các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất.

Luật thẩm định chuỗi cung ứng cũng là một trong số quy định cần chú ý tại EU. Luật này bắt buộc các công ty quản lý chặt chẽ các tác động về môi trường trong cả sản xuất, kinh doanh.

“Đây là những thách thức lớn, để được hưởng ưu đãi từ EVFTA ngoài các điều kiện cơ bản như quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng thì những quy định này cũng buộc doanh nghiệp phải đáp ứng”, ông Remi Nguyễn nhấn mạnh.

Làm gì để tận dụng các ưu đãi?

Với quá nhiều thách thức đã đặt ra, tại Hội thảo, nhiều doanh nghiệp bày tỏ lo lắng về khả năng tận dụng EVFTA để tăng xuất khẩu nông sản sang EU. Các chuyên gia đều cho rằng, việc đáp ứng các điều kiện, quy định của EU là điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp có thể xuất khẩu hàng hoá nói chung, nông sản nói riêng sang thị trường này.

Ông Đinh Sỹ Minh Lăng nêu ý kiến, doanh nghiệp, người sản xuất cần tiếp tục thay đổi các phương thức sản xuất xuất xanh, bền vững để đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch nghiêm ngặt. Để tận dụng ưu đãi thuế từ EVFTA, thì các doanh nghiệp nông sản cần phải nắm chắc về nguyên tắc xuất xứ, xem các thành phần và áp dụng quy tắc xuất xứ nào trong sản phẩm xuất khẩu của mình. Bên cạnh đó doanh nghiệp cần phải nắm rõ các quy định mới của châu Âu như quy định về phát triển bền vững, thoả thuận xanh.

Đối với các sản phẩm xuất khẩu thì doanh nghiệp cần phải nghiên cứu kỹ các quy định an toàn thực phẩm của EU. Cần phải lưu ý rằng, khi hàng hóa bị kiểm tra phát hiện ra việc sử dụng các chất cấm hoặc vượt ngưỡng theo quy định của EU thì hàng hoá sẽ bị trả về, đồng thời phía EU sẽ lập tức cảnh báo trên hệ thống của toàn EU và rút các sản phẩm đó khỏi kệ hàng, trả lại, tương lai các sản phẩm này rất khó để xuất khẩu trở lại EU.

Đến thời điểm này, thị trường EU vẫn là thị trường rộng, nhiều dư địa đối với doanh nghiệp Việt. Để xuất khẩu các sản phẩm nông sản chủ lực của Việt Nam sang EU như tiêu, điều, cà phê thì cần phải lưu ý tới từ vùng sản xuất, vùng trồng phải là vùng trồng hợp pháp, chất lượng phải được kiểm soát, xanh sạch, thân thiện với môi trường.

Theo Công an Nhân dân, tại hội thảo, ông Trần Tuấn Minh, Giám đốc Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư Việt Nam- Asean cũng cho rằng, điều quan trọng nhất hiện nay là uy tín và chất lượng sản phẩm trong xuất khẩu. Doanh nghiệp cần phải giữ ổn định chất lượng sản phẩm, các lô hàng phải đồng đều nhau, tránh tình trạng những lô đầu tốt, những lô sau bị kém chất lượng là bị trả về và mất khách hàng. Do vậy, khi đã đáp ứng được tiêu chuẩn xuất khẩu vào EU thì cần phải giữ chữ tín, thương hiệu.

Đồng quan điểm, ông Neil Như Nguyễn, Tổng giám đốc Công ty tư vấn xuất nhập khẩu Việt Nam - EU nhận định, bản thân doanh nghiệp, hàng hoá Việt Nam phải đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn mới có thể bước vào thị trường EU cũng như tận dụng được ưu đãi từ hiệp định này.

Về việc tìm khách hàng thông qua các hội chợ là phương thức đang được doanh nghiệp Việt Nam sử dụng phổ biến, ông Neil Như Nguyễn cho rằng, không phải lúc nào cũng đạt hiệu quả. Bởi doanh nghiệp trong nước chưa tạo được thị trường để đối tác biết đến, chưa đủ uy tín để tin tưởng. Mặt khác, doanh nghiệp sử dụng quá nhiều kênh quảng bá sản phẩm khiến giá thành bị đội lên cao cũng là một hạn chế.

“Đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử để tạo thị trường dù quy mô nhỏ, khi tham gia hội chợ mình đã có sản phẩm trên thị trường rồi sẽ tạo được sự tin tưởng cũng như thay đổi vị trí trên bàn đàm phán của doanh nghiệp”, ông Neil Như Nguyễn chỉ ra.

EU có rất nhiều hội chợ, thường diễn ra tháng 9, 10, 11 hàng năm, nhà nhập khẩu tới đây đi tìm nguồn hàng cho năm sau. Doanh nghiệp Việt Nam cần quan tâm tới các hội chợ chuyên ngành, đặc biệt cần có hàng mẫu dự bị tránh tình trạng tham gia hội chợ mà không có hàng hoá giới thiệu.

“Đầu tiên, doanh nghiệp nên tham gia hội chợ như khách tham quan tìm hiểu hội chợ, khách hàng, sau đó mới có kế hoạch tham gia có gian hàng trong hội chợ”, ông Neil Như Nguyễn chia sẻ.

Ở một góc nhìn khác, ông Remi Nguyễn, khuyến cáo, doanh nghiệp Việt Nam có thể thay đổi tư duy, nâng cao chất lượng hàng hoá phục vụ cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam. Có thể sử dụng phương thức này để kiểm nghiệm sản phẩm tại chính thị trường Việt Nam. Nếu sản phẩm được chấp nhận, doanh nghiệp có thể tiệm cận dần tới xuất khẩu.

“Trải nghiệm của người nước ngoài tại Việt Nam rất quan trọng, bởi họ có thể cung cấp hành vi, thái độ mua hàng và cả văn hoá của người mua hàng, giúp doanh nghiệp Việt Nam có dữ liệu cơ bản để nghiên cứu trước khi bước ra thị trường lớn”, ông Remi Nguyễn phân tích.

Trong khi đó, bà Nguyễn Bích Thảo, Giám đốc quốc gia Công ty Asean Business Parnters thông tin về cách tiếp cận quỹ tài trợ vốn lưu động thương mại đối với doanh nghiệp xuất khẩu. Đặc biệt là việc hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa về tài trợ đơn hàng, bao thanh toán, bao thanh toán ngược.

Ở Việt Nam, Asean Business Parnters đã hỗ trợ một số doanh nghiệp xuất khẩu vào EU, từ đơn hàng lớn tới hỗ trợ doanh nghiệp đơn hàng vài nghìn USD và công ty đang tập trung hỗ trợ cho ngành hàng gạo, thủy sản.

Đặc biệt, doanh nghiệp xuất khẩu không phải lo phần rủi ro của người mua mà chỉ cần sản xuất, xuất hàng đi và đảm bảo yêu cầu, tiêu chí của thị trường nhập khẩu. Khi vận đơn và có hóa đơn, công ty sẽ tài trợ 90% hóa đơn của đơn hàng, sau khi hoàn thành chứng từ 2 ngày sau doanh nghiệp sẽ nhận được tiền.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng thảo luận những vấn đề liên quan tới việc rủi ro về môi trường kinh doanh tại thị trường châu Âu; đồng thời, hướng dẫn tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế về cải thiện quy trình nội bộ để doanh nghiệp đáp ứng mặt hàng xuất khẩu

Minh Hoa (t/h)