"Vụ mùa này là hy vọng của chúng tôi", người nông dân 58 tuổi tại Chai Nat, tỉnh miền trung Thái Lan, cho biết. Sripai đang nợ hơn 200.000 baht (5.600 USD), chủ yếu do vay để canh tác. Vì thế, việc giá gạo châu Á lên cao nhất 15 năm vào tháng trước sau khi Ấn Độ hạn chế xuất khẩu khiến bà cảm thấy có động lực.

Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Theo sau là Thái Lan.

Không chỉ Sripai, nông dân tại các vùng trồng lúa khác của Thái Lan cũng được dự báo hưởng lợi. Tuy nhiên, diện tích đất trồng lúa tại nước này trong tháng 8 đã giảm 14,5% so với cùng kỳ năm ngoái, theo ước tính của chính phủ. Con số này đã giảm liên tục từ năm 2020.

Số liệu của chính phủ và nhận định của nhiều chuyên gia cho thấy hoạt động trồng lúa tại Thái Lan đang chịu sức ép từ biến đổi khí hậu, nợ nông nghiệp và thiếu đổi mới sáng tạo. Những sức ép này đang đè nặng lên người nông dân, bất chấp chính phủ đã trợ cấp hàng chục tỷ USD trong thập kỷ qua.

Giới chuyên gia cho rằng thay vì thúc đẩy nghiên cứu nông nghiệp, các khoản chi của chính phủ lại kìm hãm năng suất. Nhiều gia đình nặng nợ vì vay tiền để canh tác. Khối nợ thậm chí kéo dài qua nhiều thế hệ.

Việc diện tích đất trồng lúa thu hẹp có thể làm giảm sản lượng gạo của Thái Lan, khiến lạm phát giá lương thực càng trầm trọng. Giá lương thực gần đây chịu sức ép do khô hạn tại các nước sản xuất lớn, ảnh hưởng đến hàng tỷ người coi đây là đồ ăn thiết yếu, chuyên gia nông nghiệp Somporn Isvilanonda cho biết.

"Diện tích trồng lúa giảm do thiếu lượng mưa và nước tưới", Somporn cho biết. Việc thiếu nước được dự báo càng trầm trọng trong năm tới, khi El Nino mạnh lên, theo dự báo của chính phủ Thái Lan.

Bên cạnh đó, điều mà hàng triệu nông dân Thái đang nhìn thấy, không phải chỉ là vụ mùa hiện tại, mà là cánh cửa hẹp để họ thoát cuộc sống nợ nần. Nếu được mùa, họ có thể kiếm được gấp đôi, thậm chí gấp 3 mọi năm. "Tôi đang mơ về điều đó, vì Ấn Độ đã dừng xuất khẩu rồi", bà Sripai nói.

Thái Lan hiện có tỷ lệ nợ hộ gia đình cao hàng đầu châu Á. Năm 2021, 66,7% gia đình làm nông tại nước này mắc nợ, chủ yếu do các hoạt động liên quan đến canh tác, theo số liệu của chính phủ nước này.

Sripai đang trả nợ với lãi suất 6,87% một năm. "Tất cả nông dân chúng tôi đều mắc nợ. Chúng tôi nợ vì hạn hán, mưa lũ và sâu bọ", bà cho hay.

Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin tuần trước cho biết chính phủ sẽ tìm cách cải thiện thu nhập cho người làm nông. "Sẽ có chính sách thống nhất về quản lý nguồn nước, đổi mới sáng tạo để tăng năng suất, cũng như tìm các thị trường mới cho nông sản", ông phát biểu. Một số khoản vay cũng sẽ được giãn thời gian chi trả.

Dù vậy, "Thời tiết khắc nghiệt do El Nino sẽ gây ra nhiều rủi ro với người nông dân. Lượng mưa năm nay hiện thấp hơn 18% so với bình thường. Các hồ trữ nước cũng mới đầy 54%", Văn phòng Tài nguyên Nước Quốc gia Thái Lan cho biết. Giới chuyên gia dự báo điều này sẽ làm giảm năng suất trồng lúa và gây biến động sản lượng.

Báo cáo của Krungsri Research cho biết nửa số đất nông nghiệp tại Thái Lan là dành cho trồng lúa. Khoảng 5 triệu hộ gia đình đang tham gia vào hoạt động này.

Các đời chính phủ Thái Lan đã chi 1.200 tỷ baht (33,85 tỷ USD) hỗ trợ giá gạo và thu nhập cho các nông dân trong thập kỷ qua, Somporn cho biết. "Tuy nhiên, họ chưa làm đủ để tăng năng suất", ông nhận xét.

Dù giá gạo đang ở mức cao, "các nông dân chưa thể tận dụng cơ hội để trồng lúa". Somporn ước tính sản lượng gạo giảm 30% trong hai mùa vụ tới, do thiếu nước.

Nipon Poapongsakorn - chuyên gia nông nghiệp tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Thái Lan - cho biết thập kỷ qua, nước này "đã mắc kẹt trong thành công về trồng lúa". Đầu tư vào nghiên cứu giống gạo đã giảm từ 300 triệu baht cách đây 10 năm, về 120 triệu baht năm nay.

"Các giống lúa của chúng tôi đã rất lâu đời, năng suất thấp", ông cho biết. Nipon nói rằng năm 2018, nông dân Thái Lan sản xuất được 485 kg gạo trên một rai (đơn vị đo diện tích tương đương 1.600 m2). Con số này tại Bangladesh và Nepal lần lượt là 752 kg và 560 kg. Nông dân Thái Lan chỉ được trồng các giống lúa do chính phủ cấp phép.

Giới chuyên gia cho biết vài năm gần đây, các nước như Ấn Độ và Việt Nam đã đầu tư mạnh tay vào nghiên cứu, vượt Thái Lan về năng suất và tăng thị phần xuất khẩu. Thu nhập trung bình của nông dân Thái Lan cũng đang giảm theo.

Sripai nói rằng nhiều năm qua, thách thức với họ chỉ ngày một tăng. Nhưng mức giá hiện tại là cơ hội hiếm có.

"Chúng tôi chỉ hy vọng thoát được nợ", Sripai cho biết.

Hà Thu (theo Reuters)