Đánh mất vị thế

Trong suốt nhiều năm qua, kinh tế Đức đã đạt được hết thành công này đến thành công khác, dẫn đầu thị trường toàn cầu về các sản phẩm cao cấp như ô tô hạng sang và máy móc công nghiệp, bán nhiều sản phẩm cho phần còn lại của thế giới đến nỗi một nửa nền kinh tế nước này đều để xuất khẩu.

Việc làm dồi dào, kho bạc đất nước tăng lên khi các nước châu Âu khác chìm trong nợ nần, và nhiều cuốn sách đã được viết về những điều các nước khác có thể học hỏi từ Đức.

Tuy nhiên, những điều như vậy không còn nữa. Giờ đây, Đức là nền kinh tế phát triển hoạt động kém hiệu quả nhất thế giới – theo AP. Cả Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Liên minh Châu Âu đều đang dự đoán nền kinh tế này sẽ suy giảm trong năm nay.

Sự kém hiệu quả đột ngột của nền kinh tế lớn nhất châu Âu đã gây ra làn sóng chỉ trích và tranh luận về con đường phía trước. Theo các đánh giá, nguyên nhân của việc này phần lớn đều đến từ việc Đức mất đi nguồn khí đốt tự nhiên giá rẻ từ Nga. Đây là cú sốc chưa từng có đối với ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng của Đức, cường quốc sản xuất lâu đời của châu Âu.

Christian Kullmann, Giám đốc điều hành của công ty hóa chất lớn của Đức Evonik Industries AG, cho biết Đức có nguy cơ “phi công nghiệp hóa” khi chi phí năng lượng cao và sự thờ ơ của chính phủ đối với các vấn đề đã tồn tại từ lâu này dẫn tới cảnh các nhà máy mới và công việc lương cao sẽ chuyển đi nơi khác.

Từ văn phòng trên tầng 21 của mình ở thị trấn Essen phía tây nước Đức, ông Kullmann chỉ ra những biểu tượng thành công trước đó trên khắp khu công nghiệp Thung lũng Ruhr lịch sử: ống khói từ các nhà máy kim loại, đống chất thải khổng lồ từ các mỏ than hiện đã đóng cửa, một nhà máy lọc dầu khổng lồ của BP và cơ sở sản xuất hóa chất của Evonik. Ngày nay, khu vực khai thác mỏ trước đây - nơi bụi than từng nhuộm đen quần áo treo, là biểu tượng của quá trình chuyển đổi năng lượng – chỉ còn điểm xuyết bằng tua-bin gió và vùng không gian xanh.

Nói với hãng tin AP, ông Kullmann nói rằng việc mất nguồn khí đốt tự nhiên giá rẻ của Nga, vốn rất cần thiết cho các nhà máy điện, đã “gây tổn hại nặng nề đến mô hình kinh doanh của nền kinh tế Đức”. “Chúng ta đang ở trong tình trạng bị ảnh hưởng mạnh mẽ — bị tổn hại — bởi các yếu tố bên ngoài”.

Sau khi Nga cắt phần lớn khí đốt sang Liên minh châu Âu, gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng trong khối 27 quốc gia lấy 40% nhiên liệu từ Moscow, Đức đã yêu cầu Evonik tiếp tục vận hành nhà máy nhiệt điện than từ những năm 1960 thêm vài tháng nữa.

Công ty đang chuyển từ nhà máy – nơi có ống khói cao bằng tòa nhà 40 tầng – sang hai máy phát điện chạy bằng khí đốt mà sau này có thể chạy bằng hydro trong bối cảnh có kế hoạch trung hòa carbon vào năm 2030.

Giá khí đốt đã tăng gần gấp đôi so với năm 2021, gây tổn hại cho các công ty cần khí đốt để giữ cho thủy tinh hoặc kim loại luôn nóng chảy 24/24 để sản xuất lớp phủ thủy tinh, giấy và kim loại sử dụng trong các tòa nhà và ô tô.

Một vấn đề khác đối với Đức đã xảy ra khi đối tác thương mại quan trọng Trung Quốc trải qua thời kỳ tăng trưởng chậm lại sau nhiều thập kỷ bùng nổ kinh tế.

Những vấn đề khó giải quyết

Theo AP, những cú sốc này đã bộc lộ những vết nứt trong nền tảng của nước Đức vốn bị bỏ qua trong nhiều năm thành công, bao gồm cả việc chậm trễ trong việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số trong chính phủ và doanh nghiệp cũng như một quá trình kéo dài để phê duyệt các dự án năng lượng tái tạo rất cần thiết.

Quyết định đóng cửa các nhà máy điện hạt nhân còn lại của Đức năm 2011 đã bị đặt dấu hỏi trong bối cảnh lo ngại về giá điện và tình trạng thiếu điện. Các công ty phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động có tay nghề nghiêm trọng, với số việc làm mới đạt mức kỷ lục chỉ dưới 2 triệu.

Việc dựa quá nặng nề vào Nga đối với khí đốt, thông qua các đường ống Nord Stream dưới Biển Baltic - được xây dựng dưới thời cựu Thủ tướng Angela Merkel và đã ngừng hoạt động cũng như chịu hư hại từ các hoạt động phá hoại - đã được chính phủ thừa nhận là một sai lầm.

Các khoản trợ cấp năng lượng sạch khổng lồ mà chính quyền Biden đưa ra cho các công ty đầu tư vào Mỹ đã làm dấy lên tranh cãi và cảnh báo rằng Đức đang bị bỏ lại phía sau. Ông Kullmann cho biết: “Chúng ta đang chứng kiến sự cạnh tranh trên toàn thế giới của các chính phủ quốc gia nhằm giành lấy những công nghệ tương lai hấp dẫn nhất (hấp dẫn nghĩa là mang lại nhiều lợi nhuận nhất, những công nghệ thúc đẩy tăng trưởng)”.

Công ty thủy tinh đặc biệt Schott AG, chuyên sản xuất các sản phẩm từ mặt bếp, chai vắc-xin cho đến tấm gương dài 39 mét cho đài quan sát thiên văn Kính viễn vọng Cực lớn ở Chile, đã thử nghiệm thay thế hydro không phát thải cho khí đốt tại nhà máy, nơi công ty sản xuất thủy tinh trong bể có nhiệt độ lên tới 1.700 độ C.

Phương pháp này tỏ ra có hiệu quả - nhưng chỉ ở quy mô nhỏ, với khí hydro được cung cấp bằng xe tải. Sẽ cần một lượng lớn hydro được sản xuất bằng điện tái tạo và phân phối bằng đường ống nhưng hiện chưa có sẵn.

Holger Schmieding, nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng Berenberg, cho biết Đức đã chủ quan trong “thập kỷ vàng” tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2010-2020 dựa trên những cải cách dưới thời Thủ tướng Gerhard Schroeder năm 2003-2005 nhằm giảm chi phí lao động và tăng khả năng cạnh tranh.

Ông nói: “Nhận thức về tiềm năng kinh tế của Đức cũng có thể góp phần dẫn đến các quyết định sai lầm là thoát khỏi năng lượng hạt nhân, cấm khai thác khí đốt tự nhiên và đặt cược vào nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên dồi dào từ Nga. Đức đang phải trả giá cho chính sách năng lượng của mình”.

Tham khảo AP