Sau giai đoạn bùng nổ về thanh khoản, thị trường đang đi vào phát triển theo chiều sâu

Thị trường trái phiếu tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức. Hoạt động phát hành trái phiếu gần như đi ngang trong giai đoạn 2022 và gần ba quý đầu năm 2023, quy mô thị trường trái phiếu cũng đã thu hẹp đáng kể, theo FiinRatings. Đồng thời, việc mua lại trái phiếu cấp tập trong hai năm trở lại đây, ít nhiều đang là diễn biến không thuận lợi cho doanh nghiệp và thị trường trái phiếu. 

Ở phía cầu, niềm tin của nhà đầu tư đối với các sản phẩm trái phiếu chưa hồi phục rõ ràng, tâm lý e ngại khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp vẫn là diễn biến chính trên thị trường. Từ phía cung, rủi ro suy thoái kinh tế khiến cho nhu cầu sử dụng vốn của doanh nghiệp bị giảm đi đáng kể, thể hiện thông qua tăng trưởng tín dụng khiêm tốn trong nửa đầu năm 2023.

Tại Hội thảo về giải pháp phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam do FiinRatings tổ chức ngày 21/9, ông Lê Hồng Khang, Giám đốc Xếp hạng tín nhiệm, FiinRatings cho biết, số lượng doanh nghiệp chậm trả nợ trái phiếu và cơ cấu lại lịch trả nợ tiếp tục gia tăng, giá trị trái phiếu đến hạn trong năm 2024 vẫn rất đáng kể. Chất lượng lợi nhuận suy giảm ở hầu hết các ngành nghề ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp bất động sản.

Tuy nhiên, theo ông Lê Hồng Khang, thị trường vẫn có những yếu tố tích cực: “Khối lượng phát hành 140.000 tỷ đồng trong 8 tháng năm 2023 là con số tương đối đáng khích lệ, mặc dù việc giảm sút khối lượng phát hành là điều đương nhiên trong bối cảnh khó khăn.

Bên cạnh đó, việc tái cấu trúc nợ đang có tiến triển nhất định, các bên đã đạt được những thỏa thuận cơ bản, tránh sự đổ vỡ dây chuyền của thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Hiện có trên 35% giá trị của các trái phiếu bị chậm thanh toán đã được các nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu đồng ý gia hạn thanh toán/ tái cấu trúc”.

Nhận định về thị trường giai đoạn tới, ông Lê Hồng Khang cho biết, thị trường khó có sự đột phá trong vòng hai năm tới, tuy nhiên sẽ đi vào giai đoạn phát triển theo chiều sâu, tức là tập trung về chất. "Chúng ta đã trải qua giai đoạn bùng nổ về thanh khoản 2018 - 2021, nên việc bắt đầu tập trung vào chiều sâu rất quan trọng, giúp cho thị trường ổn định và phát triển bền vững", ông Khang nói.

Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Quản lý quỹ PVI (PVIAM), bà Trịnh Quỳnh Giao tin tưởng thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ sớm phục hồi trở lại. 6 tháng đầu năm, trong bối cảnh lãi suất cho vay cao, doanh nghiệp không có đơn hàng, khả năng hấp thụ vốn kém, hoạt động phát hành trái phiếu cũng trầm lắng. Đến thời điểm tháng 7-8/2023, các tổ chức phát hành trái phiếu bắt đầu có kế hoạch huy động vốn trở lại.

“Nhu cầu luôn tồn tại, từ phía nhà phát hành lẫn nhà đầu tư. Trong khi quy mô thị trường trái phiếu Việt Nam còn nhỏ so với các nước lân cận, nên vẫn còn nhiều dư địa để mở rộng và phát triển. Tôi tin thị trường sẽ dần hồi phục”, bà Trịnh Quỳnh Giao nói.

Cần thời gian và giải pháp cho cả phía cung và nhà đầu tư

Với 140.000 tỷ đồng phát hành 8 tháng đầu năm 2023, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup và Tổng Giám đốc FiinRatings cho biết, phần lớn là hoạt động tái cấu trúc, tổ chức và ngân hàng mua dù không có số liệu chính thức, và lý giải, ngân hàng đang thừa vốn, doanh nghiệp thì áp lực trả nợ cao, nên sẽ rơi vào tình trạng ngân hàng và các tổ chức khác thay thế trái chủ cũ mua vào.

“Hoạt động này vẫn lành mạnh. Bởi thị trường thì phải có đảo nợ, có thanh khoản, “sang tay”, là chức năng của thị trường, quan trọng là doanh nghiệp minh bạch ra sao. Còn để phát triển bền vững, cần thời gian và giải pháp cho cả phía cung và nhà đầu tư”, ông Nguyễn Quang Thuân nói.

Phía FiinRatings cũng đánh giá, hiện áp lực đáo hạn trái phiếu cao nhưng cơ bản vẫn trong giới hạn an toàn. Để tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho thị trường, hướng đến sự phát triển ổn định và bền vững, một số giải pháp có thể thực hiện:

Thứ nhất, trong bối cảnh nhà đầu tư có nhu cầu lớn nhưng đang mất niềm tin thì cần nâng cao niềm tin của nhà đầu tư, thông qua việc minh bạch thông tin. Muốn bán trái phiếu cho nhà đầu tư cá nhân thì phải có cáo bạch chuẩn, thậm chí điều khoản chuẩn, và có xếp hạng tín nhiệm hay ngân hàng tốt bảo lãnh thì càng tốt.
Thứ hai, việc phát triển thị trường giao dịch thứ cấp rất quan trọng. "Chợ" giao dịch trái phiếu đã được thành lập, nhưng phải có những thành phần trung gian tư vấn cho nhà đầu tư, tạo ra những giao dịch thứ cấp.

Thứ ba, đẩy nhanh phê duyệt với trái phiếu chào bán ra công chúng của các doanh nghiệp niêm yết tốt hoặc có kết quả xếp hạng tín nhiệm cao như thông lệ một số thị trường trong khu vực. Về lâu dài, việc phát triển kênh đại chúng mới đúng bản chất thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Muốn khai thông điểm này thì phải sửa đổi nghị định về trái phiếu hoặc ban hành thông tư hướng dẫn chi tiết.

Cũng theo chuyên gia, những giải pháp tổng thể từ phía cơ quan quản lý vẫn là chìa khóa nhằm dần tháo gỡ khó khăn với thị trường, ổn định tâm lý nhà đầu tư, hướng đến sự phát triển của thị trường vốn trong dài hạn.

“Hầu hết ở phân đoạn trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp đều có những vấn đề nhất định, không chỉ là vấn đề của chính sách hoặc thể chế. Khi thị trường có những thất bại nhất định thì sự can thiệp của cơ quan quản lý là cần thiết. 

Vấn đề là chúng ta cần phân loại, khu trú, có liệu pháp riêng và đòi hỏi sự tham gia, phát huy vai trò và ứng xử của tất cả các thành phần tham gia trên thị trường”, ông Nguyễn Quang Thuân nói.