Nếu như trong ngày thứ Năm chỉ số mới mất đi 15 điểm, hàng loạt cổ phiếu giảm giá mạnh, thì trong ngày giao dịch cuối tuần VN-Index đã có lúc mất tới 38 điểm. Rất nhiều cổ phiếu nằm sàn, đặc biệt là nhóm cổ phiếu bất động sản và chứng khoán.
Nếu tính tại thời điểm tồi tệ nhất của thị trường thì chỉ trong 2 phiên VNI đã mất tới 52 điểm (4,2%). Nhờ có lực cầu bắt đáy khá mạnh vào phiên chiều thứ Sáu, VNI đã giảm mức độ mất mát, chỉ còn giảm 19,7 điểm (1,6%).
Như vậy, kết tuần VNI đã mất đi tổng cộng 35 điểm (2,85%). Mức độ giảm giá của nhiều cổ phiếu trên thực tế là lớn hơn rất nhiều.
Trên các diễn đàn về tài chính và chứng khoán, nhiều ý kiến cho rằng ngoài việc bị tác động tâm lý bởi sự lao dốc của thị trường chứng khoán Mỹ và thế giới do Fed bày tỏ quan điểm diều hâu, cho rằng sẽ giữ lãi suất ở mức cao trong một thời gian nữa, thì việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bắt đầu phát hành tín phiếu (T-bill) có kỳ hạn 28 ngày nhằm hút bớt tiền về cũng là một nhân tố làm ảnh hưởng tới thị trường.
Theo thông tin từ trang web của NHNN, nếu như trong phiên giao dịch ngày thứ Năm, đã có 10 ngàn tỷ T-bill được phát hành ra thị trường thì trong phiên giao dịch sau đó không có tín phiếu nào được bán ra do không có thành viên nào tham gia đấu thầu trúng thầu.
Thế nhưng thị trường không xấu đi nhiều và nhanh như thế chỉ bởi hành động hút tiền về của NHNN. Cái mà thị trường quan ngại hơn là việc văn bản hướng dẫn thực hiện Thông tư 06/NHNN sửa đổi, nếu được giữ nguyên như ý tưởng ban đầu, sẽ ảnh hưởng tiêu cực về lâu dài đối với thị trường chứng khoán.
Trên các diễn đàn về tài chính và chứng khoán, rất nhiều nhà đầu tư chứng khoán nhận định rằng, NHNN đã hút tiền về rồi, Thông tư 06 lại hạn chế các công ty chứng khoán tiếp cận vốn vay nữa thì sẽ càng làm thị trường khó khăn hơn, bởi nó sẽ ảnh hưởng cực lớn đến nguồn margin trên toàn TTCK, thị trường sẽ xấu trong một thời gian rất dài vì thiếu nguồn tiền.
Đi tìm tác nhân gây ảnh hưởng
Theo khoản 7 - Điều 8 sửa đổi Thông tư 06/2023/TT-NHNN, tổ chức tín dụng (gọi tắt là TCTD) không được cho vay đối với nhu cầu vốn ‘để gửi tiền’. Quy định này nhận được rất nhiều sự quan tâm, thảo luận của giới tài chính - chứng khoán.
Cần phải nhấn mạnh rằng, tại bản thuyết trình Dự thảo sửa đổi Thông tư 39/2016/TT-NHNN (được đưa ra tháng 6/2022), NHNN lý giải việc bổ sung quy định này trong Thông tư 06 vì ‘thực tiễn thời gian qua, một số TCTD đã thực hiện cho vay để chứng minh năng lực tài chính của khách hàng vay khi tham gia giao dịch dân sự với bên thứ ba, như chứng minh tài chính để đi du học, bảo lãnh, góp vốn thành lập doanh nghiệp’. Nếu sự việc chỉ dừng ở đây thì không có gì phải bàn.
Tuy nhiên, quy định tại Khoản 7, Điều 8 sửa đổi nêu trên của Thông tư 06 sắp được ban hành lại đang gây ra các cách hiểu khác nhau, có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp lớn, uy tín, trong đó có cả nhóm công ty chứng khoán. Đây là nhóm khách hàng có tình hình tài chính lành mạnh, tham gia đầu tư/kinh doanh giấy tờ có giá do các TCTD phát hành nhằm tối ưu hóa nguồn vốn trong hoạt động kinh doanh. Nhóm khách hàng này không có hoạt động vay vốn nhằm ‘chứng minh năng lực tài chính của khách hàng vay khi tham gia giao dịch dân sự với bên thứ ba’.
Căn cứ vào quy định của pháp luật và thực tiễn kinh doanh, việc TCTD giải ngân cho nhu cầu vốn mua giấy tờ có giá thuộc sở hữu của bên thứ ba (mua trên thị trường thứ cấp) không thuộc trường hợp bị hạn chế như quy định tại Khoản 7 - Điều 8 sửa đổi - Thông tư 06/2023/TT-NHNN.
Cụ thể, Luật các tổ chức tín dụng và các văn bản hướng dẫn liên quan không có định nghĩa về “gửi tiền”. Tuy nhiên, Khoản 13, Điều 4, Luật các Tổ chức tín dụng quy định: “Nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền của tổ chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa thuận”.
Theo đó, giao dịch được coi là “gửi tiền” tại TCTD thuộc phạm vi cấm của Khoản 7, Điều 8 sửa đổi, Thông tư 06/2023/TT-NHNN khi tiền vay được sử dụng để chuyển trực tiếp cho TCTD nhằm xác lập giao dịch gửi tiền, gửi tiết kiệm, mua giấy tờ có giá do TCTD phát hành sơ cấp. Việc Bên Vay mua giấy tờ có giá do TCTD phát hành thuộc sở hữu của bên thứ 3 (mua trên thị trường thứ cấp) không làm phát sinh giao dịch “nhận tiền gửi” hay “gửi tiền” trực tiếp giữa Bên mua/Bên vay với TCTD đã phát hành giấy tờ có giá đó.
Việc đánh đồng các giao dịch vay vốn phục vụ hoạt động đầu tư/kinh doanh giấy tờ có giá chính đáng của các doanh nghiệp lớn, uy tín với các trường hợp vay vốn để chứng minh năng lực tài chính của khách hàng vay khi tham gia giao dịch dân sự với bên thứ ba, như chứng minh tài chính để đi du học, bảo lãnh, góp vốn thành lập doanh nghiệp là không phù hợp với thực tiễn kinh doanh.
Đây chính là điểm nghẽn mà các chuyên gia tài chính cho rằng cần phải được tháo gỡ, nếu không sẽ ảnh hưởng lớn tới việc kinh doanh nguồn vốn, sử dụng nguồn vốn một cách hiệu quả, của các doanh nghiệp lớn.
Thiết nghĩ, trong khi Chính phủ, Bộ tài chính và UBCK đang nỗ lực hết sức mình, tháo gỡ những điểm nghẽn để thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng trong thời gian sớm nhất nhằm thu hút thêm nguồn vốn cho nền kinh tế, thì những quy định như nói ở trên cần phải được xem xét thấu đáo.