Việc rà soát thường niên về phân hạng thị trường nằm trong các chỉ số cổ phiếu toàn cầu của FTSE được thực hiện vào tháng 9 hàng năm.
Theo kết quả xếp hạng thị trường vừa được FTSE Russell công bố ngày 28/9, Việt Nam vẫn chưa được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging market). Trước đó, Việt Nam được đưa vào danh sách theo dõi từ tháng 9/2018.
FTSE Russell đánh giá quá trình nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam diễn ra chậm hơn dự báo, một phần do đại dịch Covid-19.
Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được tiêu chí về chu kỳ Thanh toán (DvP), hiện được đánh giá là "còn hạn chế" do thông lệ thị trường thực hiện việc kiểm tra trước giao dịch. Tức là, quy định hiện tại yêu cầu nhà đầu tư phải có đủ tiền trong tài khoản trước khi đặt lệnh. Tuy nhiên, theo thông lệ, yêu cầu này là không bắt buộc.
Ngoài ra, Việt Nam cũng cần cải thiện quy trình đăng ký mở tài khoản, cũng như cơ chế tạo thuận lợi cho giao dịch giữa các nhà đầu tư nước ngoài giao dịch các chứng khoán đã chạm hoặc gần chạm mức giới hạn tỷ lệ sở hữu.
Điểm tích cực là các cơ quan quản lý đang đẩy nhanh việc khắc phục các hạn chế. "Dù việc cải cách tiến triển chậm, các lãnh đạo cấp cao của Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết đẩy mạnh quá trình này. Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán cũng tích cực tìm kiếm các giải pháp để xử lý vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding)", FTSE Russell cho biết.
Việc phân định cuối cùng về vai trò và trách nhiệm cần có trong mô hình thanh toán theo quy định vẫn là một bước trọng yếu. FTSE Russell tiếp tục khuyến khích các cơ quan quản lý của Việt Nam phải đưa ra hướng dẫn rõ ràng hơn về các bước cũng như khung thời gian cho việc triển khai.
Theo đó, Việt Nam vẫn duy trì trong danh sách chờ xét phân hạng của FTSE Russell và sẽ được rà soát cho khả năng tái phân hạng thành thị trường mới nổi thứ cấp trong đợt rà soát giữa kỳ vào tháng 3/2024.
Theo SSI Research, việc nâng hạng thị trường sẽ mang lại vị thế mới cho thị trường Việt Nam, đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư. Nhìn chung các tiêu chí định lượng không phải trở ngại lớn với Việt Nam vì trên thị trường đã có đủ số lượng cổ phiếu đại diện. Nhóm tiêu chí định tính mới là những rào cản chính trong quá trình nâng hạng.
Trong số các tiêu chí định tính mà tổ chức xếp hạng FTSE Russel và MSCI đưa ra, các yêu cầu từ FTSE Russel đơn giản hơn. Tuy nhiên, một trong những điều kiện quan trọng mà cả FTSE hay MSCI đều nhắc đến đối với hạn chế của Việt Nam chính là việc quy định phải có tiền trước khi giao dịch (prefunding).
Theo nhóm phân tích từ SSI, việc thỏa mãn yếu tố này (hoặc có thể ít nhất thực hiện giao dịch ký quỹ cho các nhà đầu tư nước ngoài) nên được được áp dụng sớm hơn so với việc nới sở hữu, tuy nhiên cần nhìn nhận là cả hai chính sách/biện pháp này tốt nhất cần được phối hợp cùng nhau để đưa lại hiệu quả tối đa của quá trình đón nhận dòng vốn từ nước ngoài vào.
"Để có thể làm được điều này, việc vận hành hệ thống KRX là điều kiện cần và sự xuất hiện của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) là điều kiện đủ để các giao dịch này được thực hiện và kiểm soát rủi ro về mặt thanh toán, trong trường hợp giao dịch không được thực hiện", báo cáo của SSI Research viết.
Việc này, theo nhóm phân tích, cần sự tham gia từ các bên trong đó về phía các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà Nước, Bộ Tài chính hay Ủy Ban Chứng khoán và các Luật liên quan cần phải sửa đổi như Luật các Tổ chức tín dụng, Luật Chứng khoán, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp.
Minh Sơn