Kiểm toán Nhà nước vừa có kết luận việc sử dụng vốn nhà nước đầu tư dự án nâng cấp đê, làm kè khu vực biển Tây Cà Mau. Ngoài việc chỉ ra các sai phạm về tài chính, vi phạm một số điều cấm của Luật Đê điều, kiểm toán còn kiến nghị cơ quan chức năng rà soát tính an toàn của đê biển Tây Cà Mau.

Giảm thanh toán, giá trị hợp đồng hơn 95 tỉ đồng

Theo Quyết định 667/2009 của Thủ tướng Chính phủ, Cà Mau là một trong những tỉnh có tình hình sạt lở nghiêm trọng, được Chính phủ ưu tiên bố trí các nguồn vốn để thực hiện chương trình củng cố, nâng cấp đê biển (Chương trình 667).

Theo kiểm toán, qua 10 năm thực hiện chương trình trên, tỉnh Cà Mau đã có nhiều nỗ lực, bước đầu cho thấy hiệu quả, nhiều vị trí rừng phòng hộ đã có dấu hiệu phục hồi. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện chương trình có nhiều sai phạm về tài chính.

Theo đó, số tiền sai phạm phải thu hồi nộp ngân sách, giảm thanh toán và giảm giá trị hợp đồng là hơn 95 tỉ đồng. Trong đó hơn 90 tỉ đồng thanh toán sai do dự toán được duyệt không đúng. Thanh toán sai so với khối lượng thi công thực tế khoảng 5,4 tỉ đồng.

Kiểm toán cũng chỉ ra việc sử dụng không hiệu quả vốn ngân sách.

Cụ thể, năm 2010, tỉnh Cà Mau phê duyệt dự án đầu tư nâng cấp đê biển Tây nhưng sau đó điều chỉnh để đảm bảo tính khả thi. Tuy nhiên, trước khi điều chỉnh, Cà Mau đã thực hiện công tác đo đạc bản đồ, kiểm kê giải phóng mặt bằng, rà phá bom mìn. Toàn bộ các phần việc này không phục vụ cho dự án đã điều chỉnh sau nên gây lãng phí hơn 25 tỉ đồng.

Trong phần rà phá bom mìn, nhiều diện tích không được rà phá nhưng đã thanh toán toàn bộ cho hạng mục này là hơn 16 tỉ đồng. Kiểm toán đề nghị tỉnh rà soát, thu hồi cho ngân sách diện tích chưa thực hiện.

Trong năm 2018, Cà Mau đăng ký vốn cho Chương trình 667 gần 390 tỉ đồng nhưng chỉ giải ngân được gần 160 tỉ (49%). Kiểm toán đánh giá là sử dụng vốn chưa hiệu quả trong điều kiện vốn đầu tư tại Cà Mau hạn hẹp.

Trong quá trình kiểm toán, cơ quan này còn phát hiện có nhiều dấu hiệu sai phạm tài chính khác nhưng chưa đủ điều kiện để làm rõ. Trong đó giá kè ly tâm dự ứng lực dùng để làm kè chắn sóng bảo vệ rừng phòng hộ, ước tính số chênh lệch giá đã thanh toán cho các nhà thầu so với giá thị trường cùng thời điểm khoảng 28 tỉ đồng. Vì vậy, kiểm toán kiến nghị Cà Mau tự tổ chức đối chiếu, cấn trừ để thu hồi về cho ngân sách nhà nước.

Nhiều thiết bị thi công cũng có dấu hiệu cao hơn giá thực tế, gian lận chất liệu. Cụ thể trong gói thầu 245 mua hai máy đào gầu và một sà lan (thực hiện năm 2018) mua cao hơn giá thị trường 1,5 lần (khoảng 700 triệu đồng). Còn sà lan độ dày thép chỉ 6 mm, trong khi thiết kế được duyệt là 8 mm…

Đoạn đường trên đê biển Tây Cà Mau bị sụt lún hồi tháng 2-2020. Ảnh: T.VŨ

Sai phạm phức tạp, đê có dấu hiệu chưa an toàn

Trong công tác nghiệm thu, kiểm toán chỉ ra một số sai phạm phức tạp.

Trên cơ sở ảnh vệ tinh và các báo cáo tiến độ thi công mà ban quản lý dự án báo cáo UBND tỉnh, thể hiện vào thời điểm giá cát tăng đột biến năm 2017, các gói thầu 87, 88, 89 chưa thi công. Thế nhưng hồ sơ nghiệm thu thanh toán lại thể hiện đã thi công, nghiệm thu đúng thời điểm giá cát đột biến tăng này. Từ đó, ba gói thầu này có tổng số tiền bù giá cát tăng thêm đến 11,8 tỉ đồng. Ban quản lý dự án đã tự xác định giá trị sai ở phần giá cát này là 3,2 tỉ đồng, đã nộp khắc phục được 3 tỉ đồng.

Ở gói thầu 87, nghiệm thu sai khối lượng đất mua của dân để đắp đê. Giá trị thực mua chỉ chưa đến 1,2 tỉ đồng nhưng nghiệm thu thanh toán cho nhà thầu đến 3,6 tỉ đồng, tăng gấp ba lần.

Đá gia cố lề ở năm gói thầu bị phát hiện chưa được đầm chặt và mỏng hơn thiết kế. Thiết kế đá gia cố lề là 29,6 cm nhưng thực tế chỉ đạt 12 cm.

Ở công tác quản lý chất lượng công trình, kiểm toán kết luận chủ đầu tư đã để xảy ra tình trạng nhà thầu thi công không đúng thiết kế, có thể ảnh hưởng đến tính an toàn đê và dân cư lân cận. Cụ thể, ở tám gói thầu 87, 88, 89, 149, 150, 151, 152 và 153, các nhà thầu đã đào đất nguyên thổ để đắp chân trong phạm vi lưu không, vi phạm điều cấm Luật Đê điều. Ở gói thầu 149 dài 2,9 km nhà thầu còn đào sâu hơn thiết kế từ 0,9 m đến 2,7 m rồi bơm bùn nơi khác bù vào.

Trong lập dự toán để mua thiết bị thi công xác định đích danh đơn vị cung cấp là Công ty cổ phần Thương mại Thới Bình. Sau đó cũng công ty này đã trúng thầu, cung cấp máy đào gầu và sà lan. Giá cung cấp cao hơn thị trường 700 triệu đồng.

Đặc biệt, việc phê duyệt thiết kế cơ sở vi phạm hành vi bị nghiêm cấm của Luật Đê điều 2006 là cho phép khai thác đất trong hành lang bảo vệ đê. Quy định hành lang bảo vệ đê là 25 m nhưng tỉnh phê duyệt cho đào đất ở khu vực cách đê 10 m; duyệt thiết kế cơ sở hệ số đầm chặt K = 0,85, trong khi quy định K = 0,92.

Kiểm toán kiến nghị tỉnh Cà Mau phải báo cáo Bộ NN&PTNT có ý kiến xử lý đối với độ an toàn của tuyến đê do các thiết kế cơ sở đã vi phạm điều cấm Luật Đê điều và sai hệ số đầm chặt.