Năm 2016, Tổng thống Duterte thực hiện một bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của đất nước, tuyên bố "tách" khỏi Mỹ - một đồng minh quân sự - đồng thời khẳng định mối quan hệ bền chặt hơn với Trung Quốc. Thậm chí, ông Duterte còn gạt qua một bên tranh chấp lãnh thổ của Philippines với Trung Quốc ở Biển Đông để đổi lấy hàng tỷ USD mà Bắc Kinh cam kết đầu tư vào cơ sở hạ tầng của nước này.
Tuy nhiên, phần lớn các khoản đầu tư đã được hứa hẹn đó không thành hiện thực. Nhiều dự án trong số đó đã bị trì hoãn hay thậm chí là gác lại. Trong khi đó, những tiếng nói chống Trung Quốc ngày càng lớn mạnh trong chính phủ của ông Duterte và công chúng Philippines. Thậm chí, Tổng thống Philippines còn hứng chịu một số lời cáo buộc hạ thấp bản thân trước Bắc Kinh mà chẳng thu lại được gì.
"Trung Quốc mới chỉ khởi động 2 trong số các dự án cơ sở hạ tầng đã cam kết, bao gồm một cây cầu và một dự án thủy lợi. Tuy nhiên, cả 2 công trình này đều đang đối mặt với những thách thức lớn, có thể khiến chúng không bao giờ được hoàn thành", Greg Poling, nhà nghiên cứu cao về Đông Nam Á đồng thời là Giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho hay.
Trong khi đó, Bắc Kinh hoàn toàn không xuống thang trong các hoạt động "quấy rối" lực lượng quân sự và thường dân Philippines trên Biển Đông. Với tất cả những gì đang diễn ra, ông Duterte hứng chịu những chỉ trích vì mối quan hệ của mình với Trung Quốc mà chẳng đổi lại được gì, Poling chia sẻ.
Các tiếp cận của ông Duterte với Trung Quốc không được hầu hết công chúng Philippines ủng hộ. Nó cũng không giống với quan điểm của nhiều nước trong khu vực và các cường quốc thế giới đối với Trung Quốc. Trong cuộc khảo sát vào tháng 7, phần lớn người dân Philippines tỏ ra tin tưởng Mỹ và Australia hơn là tin tưởng Trung Quốc. Niềm tin vào Trung Quốc ở Philippines liên tiếp ở mức thấp.
Đại dịch Covid-19, vốn bắt nguồn từ Trung Quốc và đang tàn phá nền kinh tế Philippines cùng với các hành động bành trướng yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc trên biển Đông khiến tâm lý phản đối Trung Quốc tăng mạnh ở Philippines. Tất cả những điều đó làm gia tăng áp lực chính trị lên chính sách xoay trục sang Trung Quốc mà ông Duterte theo đuổi.
Trong những tháng gần đây, Philippines đã có những động thái chính sách đối ngoại chống Trung Quốc mà các nhà phân tích cho rằng nó đáng chú ý tới từ Chính phủ của ông Duterte. Trong tháng 7, Bộ Ngoại giao Philippines đưa ra 1 tuyên bố nhân kỷ niệm phán quyết của tòa trọng tài quốc tế trong việc bác bỏ những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với gần 90% diện tích biển Đông cũng như kêu gọi Bắc Kinh tuân thủ phán quyết của tòa án quốc tế.
Philippines và Trung Quốc có nhiều năm xung đột về vấn đề lãnh thổ ở một phần biển Đông. Chính quyền của Cựu Tổng thống Benigno Aquino III - đã đưa Trung Quốc ra tòa. Năm 2016, ngay sau khi ông Duterte nhậm chức, một tòa án quốc tế ra phán quyết phần lãnh thổ mà cả Philippines và Trung Quốc tuyên bố chủ quyền thuộc về Philippines.
Tuy nhiên, Trung Quốc phớt lờ phán quyết trong khi những người chỉ trích cho rằng ông Duterte làm quá ít nhằm yêu cầu Bắc Kinh tuân thủ. Các nhà phân tích còn nói rằng, ngày cả khi tiếng nói hoài nghi về Trung Quốc trong chính quyền ngày càng lớn thì ông Duterte vẫn giữ im lặng.
"Nhìn chung, những chỉ trích Trung Quốc từ nội các của ông Duterte không báo hiệu sự thay đổi sắp xảy ra trong lập trường của chính quyền với Trung Quốc", Dereck Aw, nhà phân tích cấp cao tại Control Risks, cho biết.
Theo ông Dereck Aw, những bình luận mà Philippines đưa ra chỉ "nên được xem là nỗ lực cố gắng xoa dịu các bên liên quan trong nước, chẳng hạn như một bộ phận chống Trung Quốc ngày càng tăng trong quân đội cũng như công chúng, những người hoài nghi về chính sách của ông Duterte với Trung Quốc".
Vị chuyên gia này cũng nhận định mối quan hệ giữa Trung Quốc và Philippines vẫn sẽ ổn định chừng nào ông Duterte còn là tổng thống. Thậm chí, điều này có thể còn kéo dài hơn nữa, nhất là khi ông Duterte nỗ lực thúc đẩy người mà ông ta ưa thích lên kế nhiệm mình trong cuộc bầu cử năm 2022. Ông Duterte vẫn sẽ chọn gắn bó kinh tế sâu sắc với Trung Quốc.
Tuy nhiên, khi nhiệm kỳ chỉ còn chưa đầy 2 năm, ông Duterte sắp hết thời gian nhằm đạt được những kết quả kinh tế mà mình mong muốn từ Bắc Kinh.