Trong 2 vụ kiện này, vấn đề bản quyền nổi sóng. Bởi bản chất khi quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm, thiệt hại không chỉ chất xám, mà còn đong đếm được bằng tiền.

Bản quyền là tiền

Trong vụ VNG khởi kiện TikTok, những con số được phía VNG đưa ra có tính chất thống kê như sau: Có khoảng 150 bản quyền ghi âm các bài hát do Zing một công ty con của VNG – sở hữu và nắm quyền khai thác, bị sử dụng bằng cách lồng ghép trong hơn 11 triệu clip ngắn đăng tải lên TikTok.

Việc sử dụng và đăng tải lên TikTok là từ phía người dùng. Tuy nhiên, phía VNG vẫn cho rằng TikTok là nền tảng cho đăng tải các video đó cho nên phải chịu trách nhiệm về cả những hành vi vi phạm, và đặc biệt là mức thiệt hại. Theo thống kê của VNG, mức thiệt hại yêu cầu TikTok bồi thường lên đến hơn 221,5 tỉ đồng, tương đương khoảng 9,5 triệu USD.

Vụ First News – Trí Việt (viết tắt First News) kiện Lazada, theo ông Nguyễn Văn Phước - CEO của công ty – chia sẻ tại sự kiện họp báo công bố việc khởi kiện, các nhà xuất bản tại Việt Nam có doanh thu hàng năm lên tới hàng trăm tỉ đồng. Nếu không có sách giả thì doanh thu của các nhà xuất bản trong 15 năm qua có thể tăng gấp hàng chục lần. Riêng 10.000 cuốn sách giả First News – Trí Việt phát hiện tại nhà in Huy Thi vào năm 2011 đã có trị giá hơn 1 tỉ đồng.

Nếu mở rộng sang lĩnh vực bản quyền thể thao thì còn cho thấy giá trị “khủng hơn” nhiều. Đơn cử bản quyền phát sóng 64 trận đấu trong khuôn khổ World Cup 2018 mà VTV đã mua với mức giá được cho là từ 10,5-12 triệu USD. Còn đài truyền hình vệ tinh K+, để có được bản quyền phát sóng giải Ngoại hạng Anh (EPL) 9 mùa giải (từ 2013-2016, 2016-2019, 2019-2022) họ đã phải 3 lần chi đậm: 33,5 triệu USD, hơn 40 triệu USD, và khoảng 46 triệu USD.

Vi phạm bản quyền gây thất thoát nguồn thu

K+ chính là nhà đài trong khoảng 10 năm qua luôn phải dè chừng với tình trạng ăm cắp bản quyền phát sóng giải EPL từ các website phát sóng lậu, sau này còn muôn hình vạn trạng hơn với các ứng dụng phát sóng các trận đấu, livestream trên YouTube, Facebook cho đám đông cùng xem… Khi Internet và các công nghệ ứng dụng trên di động càng phát triển thì tình trạng xâm phạm bản quyền càng tràn lan, phức tạp và nghiêm trọng.

Đơn cử trường hợp First News bị xâm phạm bản quyền không chỉ có loại hình sách in trên giấy mà cả sách online, sách nói, đồng nghĩa thiệt hại từ nhiều kênh phát hành, phân phối sản phẩm. Con số về doanh thu thay vì có thể tăng hàng chục lần trong 15 năm qua được ông Phước đề cập, cũng có nghĩa sự thất thoát là rất lớn vì sách lậu.

Trong trường hợp VNG kiện TikTok, thống kê bản quyền khoảng 150 bài hát bị lồng ghép trái phép trong hơn 11 triệu clip trên nền tảng TikTok cũng chưa thể đầy đủ. Bởi có những vi phạm đa dạng, tinh vi muôn hình vạn trạng có thể chưa được phát hiện và thống kê hết.

Trên thế giới có những tập đoàn công nghệ hàng đầu làm giàu nhờ vào bản quyền sở hữu trí tuệ. Google mỗi năm thu phí bản quyền hệ điều hành Android từ các nhà sản xuất smartphone lên đến hàng tỉ USD với hơn 1 tỉ chiếc smartphone Android xuất xưởng. Qualcomm, tập đoàn thiết kế chip xử lí hàng đầu cho điện thoại di động, cũng thu về hàng tỉ USD mỗi năm từ bản quyền thiết kế chip đối với các nhà sản xuất chip cung cấp cho ngành sản xuất điện thoại, thiết bị viễn thông…