Hôm 10-9, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã kêu gọi các quốc gia Đông Nam Á xem xét lại việc làm ăn với các công ty Trung Quốc mà Washington liệt vào danh sách đen vì góp phần xây dựng trái phép các tiền đồn trên các đảo đang có tranh chấp trên Biển Đông.
Theo ông, thông qua việc xây dựng trái phép, các công ty này đang tiếp tay cho Bắc Kinh "bắt nạt" các bên tranh chấp ở vùng biển giàu tài nguyên, tờ South China Morning Post đưa tin.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và các nhà ngoại giao hàng đầu của ASEAN. Ảnh: VTV/AP
Ông Pompeo đã có cuộc nói chuyện với những người đồng cấp từ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong một hội nghị thường niên được tổ chức trực tuyến do đại dịch COVID-19. Bốn trong số các nước này đang có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông với Trung Quốc, bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei.
Dù không tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, chính quyền Washington gần đây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức Trung Quốc có liên quan việc Bắc Kinh quân sự hóa trong khu vực. Các hành động như xây dựng các sân bay, trạm radar và tên lửa trên các đảo trên các rạn san hô đã làm dấy lên lo ngại rằng Trung Quốc có thể can thiệp vào quyền tự do hàng hải trong vùng biển quốc tế.
"Hãy tiếp tục, đừng chỉ lên tiếng mà hãy hành động" - ông Pompeo nói với các nhà ngoại giao hàng đầu của ASEAN nhưng không nói rõ là hành động như thế nào. Theo một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ, ông Pompeo thúc đẩy một giải pháp hòa bình cho các tranh chấp.
Theo ông Pompeo, Trung Quốc đã không tôn trọng các giá trị dân chủ và các nguyên tắc về chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ được quy định trong hiến chương ASEAN. Ông trích dẫn việc Mỹ đưa vào danh sách đen khoảng 20 công ty Trung Quốc có vai trò trong việc xây dựng các đảo nhân tạo trong vùng biển tranh chấp vì đã xâm phạm chủ quyền của các quốc gia khác.
"Hãy xem xét lại việc làm ăn với các công ty nhà nước bắt nạt các quốc gia ASEAN có chủ quyền ở Biển Đông. Đừng để Trung Quốc lấn lướt chúng ta và người dân của chúng ta. ASEAN hãy tự tin và Mỹ sẽ là người bạn của ASEAN" - ông Pompeo nói.
Không rõ có bao nhiêu thành viên ASEAN có giao dịch với các công ty Trung Quốc mà Bộ Thương mại Mỹ đưa vào danh sách đen. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte vào tuần trước cho biết họ sẽ không tiếp bước Mỹ và cho phép một trong những công ty trong danh sách đen hoặc công ty con của họ hợp tác với một công ty địa phương cho một dự án sân bay ở tỉnh Cavite, phía nam Manila.
Trong một tuyên bố chung được đưa ra vào cuối ngày 10-9, các quốc gia ASEAN cho biết đã đạt được tiến bộ trong các cuộc đàm phán để soạn thảo một bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm cả UNCLOS.
“Một số Bộ trưởng bày tỏ lo ngại về việc cải tạo địa chất, các hoạt động và những sự cố nghiêm trọng trong khu vực. Những điều này đã làm xói mòn lòng tin và sự tự tin, gia tăng căng thẳng và có thể phá hoại hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực”, theo tuyên bố.
Hiện Trung Quốc chưa đưa ra bình luận về việc này.
Ông Phạm Bình Minh - Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, quốc gia giữ chức Chủ tịch ASEAN năm 2020 đã đánh giá cao phát biểu của ông Pompeo.
“Mối quan hệ ASEAN-Mỹ sẽ mang lại lợi ích chung cho cả hai bên” - ông nói.
Ngoài ra, ông cũng khuyến khích vai trò của Mỹ trong việc duy trì hòa bình, ổn định và an ninh trong khu vực.
