Tờ Nikkei Asian Review ngày 13-9 đánh giá chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ thời gian gần đây đã được thúc đẩy đáng kể với mục tiêu giữ một “khu vực tự do và cởi mở” trước ảnh hưởng của Trung Quốc. Trớ trêu thay, chính Trung Quốc đã và đang thực hiện việc thúc đẩy này.
Sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Hong Kong, Đài Loan, hay với các bên tranh chấp ở Biển Đông và bây giờ thậm chí chống lại Ấn Độ đã dẫn đến một sự “đồng thuận” chưa từng có tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Cách tiếp cận “cơ bắp” của Trung Quốc càng không được hoan nghênh tại khu vực.
Một số quốc gia liên quan hiện đang thúc đẩy sâu sắc mối quan hệ an ninh với nhau và với Mỹ nhằm giảm thiểu mối đe dọa từ Trung Quốc. Nếu Trung Quốc tiếp tục sự quyết đoán của mình, nhiều quốc gia khác có thể sẽ làm điều tương tự, điều này sẽ khiến Trung Quốc ngày càng bị cô lập.
Thủy quân lục chiến Mỹ tập trận tại một trại quân sự ở Philippines tháng 4-2019. Ảnh: REUTERS
Chiến lược phát huy tác dụng
Đối thoại An ninh Tứ giác (Quad) - bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ - thời gian qua đã nhiều lần khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì trật tự và chuẩn mực hành vi quốc tế dựa trên luật pháp quốc tế. Hợp tác an ninh của bốn nước cũng ngày càng sâu sắc.
Ngày 1-7, Bộ Quốc phòng Úc đã công bố bản cập nhật chiến lược và kế hoạch cơ cấu lực lượng nhằm chống lại Trung Quốc.
Ngày 14-7, Nhật Bản đã công bố Sách trắng Quốc phòng năm 2020, trong đó chỉ trích nỗ lực không ngừng và đơn phương của Trung Quốc nhằm "thay đổi hiện trạng bằng cưỡng bức ở khu vực biển xung quanh quần đảo Senkaku".
Các hành động quyết đoán của Trung Quốc cũng đồng nghĩa Mỹ đang có mối quan hệ khá tốt ở Đông Nam Á.
Malaysia ngày 29-7 đã gửi công hàm lên Liên Hợp Quốc bác bỏ các yêu sách tại Biển Đông của Trung Quốc, khẳng định “đường 9 đoạn” vi phạm nghiêm trọng Công ước về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982).
Trước đó, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngày 2-6 đã tạm hoãn quyết định chấm dứt Thỏa thuận Các lực lượng Thăm viếng (VFA) với Mỹ, lí do phần lớn vì sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông. VFA cho phép quân đội Mỹ dễ dàng tiếp cận và điều động tại Philippines để đối phó với các tình huống bất ngờ liên quan Trung Quốc.
Indonesia ngày 22-7 đã tổ chức một cuộc tập trận quân sự lớn trong khu vực nhằm ngăn chặn sự xâm nhập sâu hơn của Trung Quốc vào vùng đặc quyền kinh tế của nước này.
Ngay cả Brunei, vốn là quốc gia kín tiếng nhất trong số các bên có yêu sách tại Biển Đông, ngày 20-7 cũng đã nhấn mạnh sự cần thiết phải duy trì luật pháp theo UNCLOS 1982 để giải quyết tranh chấp.
Đài Loan cũng cam kết duy trì một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở. Trong bối cảnh hòn đảo này ngày càng phải đối mặt với sức ép của Trung Quốc trên mọi mặt trận, quan hệ Mỹ - Đài Loan thời gian gần đây càng được cải thiện. Ngày 17-6, tại cuộc họp với nhóm G7, Đài Loan đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về luật an ninh quốc gia mới của Trung Quốc đối với Hong Kong.
Hành vi gần đây của Trung Quốc cũng đã thúc đẩy các nước ngoài khu vực ủng hộ chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ. Đáng chú ý, Anh và Pháp năm 2018 đã tham gia vào các hoạt động tự do hàng hải và hiện diện tại Biển Đông nhằm thách thức các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc.
Trung Quốc dần đánh mất “tiếng nói chung”
Không phải tất cả các quốc gia trong khu vực đều cảm thấy thoải mái khi ủng hộ chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Mỹ không nên mong đợi nhiều sự ủng hộ từ Campuchia, Lào, Myanmar hoặc thậm chí là Thái Lan, vốn là đồng minh của Mỹ.
Tàu Hải cảnh Trung Quốc đi qua một tàu của Việt Nam tại Biển Đông tháng 5-2014. Ảnh: REUTERS
Việc Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long hôm 29-7 bày tỏ lo ngại liên quan việc Mỹ coi "Trung Quốc là kẻ thù" có thể dẫn đến các hậu quả nguy hiểm cũng khiến Mỹ phải suy nghĩ thêm. Singapore là một đối tác an ninh của Mỹ và đóng vai trò truyền thống là cầu nối giữa Mỹ và Trung Quốc cũng như nhịp đập của toàn bộ khu vực.
Việc nhiều quốc gia đang ủng hộ các mục tiêu của Mỹ không đồng nghĩa họ đang chọn Mỹ thay vì Trung Quốc. Thật vậy, hầu hết, nếu không phải là tất cả các quốc gia Đông Nam Á rất có thể sẽ chọn một tiếp cận nhằm tránh ”làm phật lòng” cả hai bên, theo Nikkei Asian Review.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng các quốc gia tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ngày càng tỏ ra lo ngại trước Trung Quốc. Nếu xu hướng này tiếp tục diễn ra, Trung Quốc có thể bị xa lánh. Điều này sẽ hỗ trợ tích cực hơn cho các mục tiêu của Mỹ.
Vì thế, không phải ngẫu nhiên mà Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tuần trước đã có chuyến công du “làm ấm quan hệ” đến Malaysia, Indonesia, Brunei và Philippines.
Nếu không, Trung Quốc sẽ phải tìm đến sự ủng hộ từ những nước như Triều Tiên, Pakistan, Campuchia và Nga - những người bạn ít ỏi của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
